Είχα να τη δω δύο χρόνια, αλλά η Βραζιλιάνα στην παρέα –μια ηλικιωμένη κυρία, θερμή, ευγενική, μουσικόφιλη– μοιράστηκε μέσα σε λιγότερο από πέντε λεπτά συνομιλίας το δίλημμα που τη βασάνιζε: Τι να ψηφίσει στις εκλογές στην πατρίδα της; Τους αριστερούς λαϊκιστές που κυβερνούν επί τρεις δεκαετίες ή τον ακροδεξιό Zαΐρ Μπολσονάρο με την επικίνδυνη ρητορική; «Τους αριστερούς λαϊκιστές;», ρώτησα τάχα αφελώς. Η αντίδρασή της ήταν αποκαλυπτική: «Είναι διεφθαρμένοι! Εχουν καταστρέψει τη χώρα! Ολο και περισσότεροι φίλοι μου αναγκάζονται να φύγουν από την πατρίδα γιατί δεν μπορούν πλέον να ζήσουν εκεί, κινδυνεύει η ζωή τους από την εγκληματικότητα και η οικονομία καταρρέει». Και αυτός δεν είναι επικίνδυνος; Δεν την ανησυχούν οι δηλώσεις του που απειλούν το σύνταγμα, τους πολιτικούς του αντιπάλους, τα δικαιώματα των γυναικών; «Φυσικά», μου απάντησε, «αλλά χρειάζεται επειγόντως αλλαγή».
Η αίσθηση της ανασφάλειας και η αποστροφή προς τους αριστερούς κυβερνώντες έστρεψαν πολλούς ψηφοφόρους που δεν μοιράζονται τις απόψεις του κ. Μπολσονάρο σε αυτή την επιλογή, με αποτέλεσμα να τον αναδείξουν πρόεδρο της Βραζιλίας. Οπως σημειώνει στο Twitter ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Στάθης Καλύβας, «η εκτίμηση ότι τα πράγματα δεν μπορούν να γίνουν χειρότερα είναι το λάδι στη φωτιά του λαϊκισμού, που τείνει ωστόσο να αποδεικνύει ότι και όμως μπορούν να γίνουν χειρότερα. Μέχρι τότε, βέβαια, είναι πολύ αργά, οπότε οι υποστηρικτές του λαϊκισμού υποστηρίζουν ότι τα πράγματα ήταν πάντα τόσο άσχημα». Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αναλυτές σημειώνουν τις ομοιότητες με την ανάδειξη στην προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Aμερικανός πρόεδρος έσπευσε ήδη να τον συγχαρεί. Ο Μπολσονάρο έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να ακολουθήσει μια πολιτική αντίστοιχη με εκείνη του Τραμπ, εστιάζοντας στην τόνωση της οικονομίας και στην ασφάλεια στο εσωτερικό, ενώ στο εξωτερικό υπόσχεται να υιοθετήσει πιο σκληρή γραμμή: «Πρώτα η Βραζιλία». Οπως και στην περίπτωση του «Πρώτα η Αμερική», το μήνυμα απευθύνεται κυρίως σε διεθνείς οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Εθνη, η Ε.Ε. αλλά και η Κίνα, όλους όσοι θέλουν να επηρεάσουν τις πολιτικές της χώρας του στο εμπόριο ή όσον αφορά το κλίμα.
Ενα κοινό στοιχείο που έχουν οι δύο άνδρες είναι η υποστήριξη των ευαγγελικών – και αυτή είναι πολύ πιο σημαντική από ό,τι φαντάζεται κανείς. Οπως τόνισε μια ερευνήτρια σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Brookings στην Ουάσιγκτον, οι λευκοί ευαγγελικοί στις ΗΠΑ αποτελούν το 27% των ψηφοφόρων, όσες ήταν όλες μαζί οι μειονότητες στις εκλογές του 2016. «Η ατζέντα του Τραμπ είναι η ατζέντα των λευκών ευαγγελικών», εκτίμησε, σημειώνοντας ότι αυτή δεν εστιάζει πλέον στην καταδίκη των εκτρώσεων ή του γάμου των ομοφυλοφίλων αλλά στα ζητήματα της ταυτότητας: λόγω της ανησυχίας για τη δημογραφική αλλαγή, αντιμάχεται τη μετανάστευση και επιχειρεί να διατηρήσει την πολιτική εξουσία στα χέρια των λευκών.
Στη Βραζιλία οι ευαγγελικοί επίσης έδωσαν δυναμική στην εκστρατεία του Μπολσονάρο. Και στις τάξεις τους τα ζητήματα της ασφάλειας και της ταυτότητας βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο νεοεκλεγείς Βραζιλιάνος πρόεδρος έλαβε 72% των ψήφων στη Ροράιμα, την περιοχή της Βραζιλίας που συνορεύει με τη Βενεζουέλα και έχει δεχθεί το μεγαλύτερο κύμα μεταναστών από τη χώρα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση. Μπορεί ο πρόεδρος Τραμπ να είναι αμερικανικό φαινόμενο, αλλά η πολιτική του έχει ήδη δημιουργήσει σχολή.