Η νίκη του 62χρονου Ζαΐρ Μπολσονάρο στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Βραζιλίας με ποσοστό 55% «πάγωσε» τον πλανήτη, δεδομένου ότι ο ακροδεξιός πολιτικός έχει υποσχεθεί «εκκαθαρίσεις που όμοιές τους δεν έχει ξαναζήσει η χώρα», υιοθετώντας θέσεις που σοκάρουν ακόμη και πολιτικούς του φίλους, όπως τη Γαλλίδα Μαρίν Λεπέν. Ας δούμε όμως πώς ο Μπολσονάρο εκμεταλλεύθηκε την οργή για τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και την κλεπτοκρατία.
Πρώτον, ευνοήθηκε από την αρχική περιφρόνηση που έδειχνε απέναντί του το πολιτικό και μιντιακό κατεστημένο της Βραζιλίας. Δημοσιογράφος που τα περασμένα χρόνια φιλοξενούσε στην εκπομπή του τις εξωφρενικές δηλώσεις του ακραίου γερουσιαστή, «ώστε να φανεί πόσο άξεστοι είναι κάποιοι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι», δήλωσε ότι μετάνιωσε για τον τηλεοπτικό χρόνο που του προσέφερε.
Δεύτερον, ο Μπολσονάρο ακολούθησε στρατηγική ακραίας πόλωσης, περιφρονώντας την κόσμια πολιτική κριτική και καλλιεργώντας πραγματικό και βαθύ μίσος εναντίον του μεγαλύτερου κόμματος της χώρας, του Εργατικού Κόμματος (ΡΤ) και του πρώην προέδρου Λούλα. Η 13χρονη διακυβέρνηση του ΡΤ είχε σοσιαλδημοκρατικά χαρακτηριστικά, καθώς ο Λούλα αποκατέστησε από πολύ νωρίς διαύλους επικοινωνίας με την οικονομική ελίτ της χώρας.
«Κομμουνιστική απειλή»
Παρ’ όλα αυτά, ο Μπολσονάρο μιλούσε αδιάκοπα για κομμουνιστική απειλή και κίνδυνο μετατροπής της χώρας σε Κούβα και Βενεζουέλα, τον οποίο μόνο αυτός θα μπορούσε δήθεν να αποτρέψει. Πολύτιμο εργαλείο στη στρατηγική αυτή ήταν μία ιδιαιτέρως επαγγελματική εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που κινητοποιούσε τους υποστηρικτές του με εμψυχωτικά βίντεο αλλά και καταιγισμό ψευδών ειδήσεων. Η πιο γνωστή ήταν το δήθεν «κιτ σεξουαλικής εκπαίδευσης» που υποτίθεται ότι μοίραζε το Εργατικό Κόμμα στα σχολεία για να διαφθείρει τη νεολαία, το οποίο περιείχε ακόμη και μπιμπερό σε πονηρά σχήματα. Για τον Μπολσονάρο, το WhatsApp είναι ό,τι ήταν οι ραδιοφωνικές εκπομπές του Γκέμπελς για τη ναζιστική Γερμανία.
Τρίτον, ο Μπολσονάρο εξασφάλισε τη συμμαχία ισχυρών οικονομικών παραγόντων. Επί σχεδόν τρεις δεκαετίες υιοθετούσε οικονομικά εθνικιστικές θέσεις, κατ’ αναλογία με την οικονομική πολιτική της δικτατορίας την οποία θαυμάζει. Προκειμένου όμως να αναρριχηθεί στην εξουσία όρισε ως υπουργό Οικονομικών τον εγκεκριμένο από τη Wall Street Πάουλο Γκέντες, στην ατζέντα του οποίου περιλαμβάνονται σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές συντάξεων και μείωση της φορολογίας των υψηλών εισοδημάτων. Ιδίως η δέσμευση του Μπολσονάρο ότι θα εξολοθρεύσει όσους προβάλλουν κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές διεκδικήσεις («μπορείτε να διαλέξετε ανάμεσα στην εξορία και τη φυλακή») ακούγεται ως μουσική στα αυτιά των μεγαλοκαλλιεργητών που επιδιώκουν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους εκεί όπου τώρα βρίσκεται το τροπικό δάσος του Αμαζονίου. Ομως η προαναγγελθείσα καταστροφή αυτού του οικοσυστήματος δεν αφορά μόνο τη Βραζιλία, αφού ο Αμαζόνιος λειτουργεί ως ο «πνεύμονας» ολόκληρου του πλανήτη, θα έχει οδυνηρές συνέπειες στην κλιματική αλλαγή.
Οι ενθουσιασμένοι
Στην εκλογή του Μπολσονάρο συνέτειναν οι εξωτερικές συμμαχίες που συνήψε, δεσμευόμενος ότι η Βραζιλία θα επιστρέψει στη στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ. Επειτα από χρόνια λατινοαμερικανικής «απειθαρχίας», οι περισσότερες χώρες της περιοχής αποκτούν κυβερνήσεις φιλικές προς την Ουάσιγκτον. Είναι χαρακτηριστική η ενθουσιώδης υποδοχή της νίκης του Μπολσονάρο από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και η εκτίμηση του ναυάρχου εν αποστρατεία Τζέιμς Σταυρίδη ότι στο εξής η Βραζιλία θα προμηθεύεται πολύ περισσότερα αμερικανικά οπλικά συστήματα και οι ένοπλες δυνάμεις της θα έχουν πολύ στενότερη συνεργασία με τις αμερικανικές. Ακόμη μεγαλύτερο ενθουσιασμό επέδειξε ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου, καθώς ο Μπολσονάρο ανακοίνωσε ότι θα μεταφέρει την πρεσβεία της Βραζιλίας από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Η εικόνα συμπληρώνεται από τις συχνές αντικινεζικές δηλώσεις του Μπολσονάρο και από την ανταγωνιστική προς το Πεκίνο επίσκεψή του στην Ταϊβάν.