Η κυβέρνηση Ζάεφ κατέθεσε τέσσερις τροποποιήσεις του συντάγματος της ΠΓΔΜ σύμφωνα με τα οριζόμενα στη συμφωνία των Πρεσπών. Οι απαράδεκτες υποχωρήσεις που έγιναν από ελληνικής πλευράς ως προς το όνομα της υπηκοότητας και της γλώσσας προφανώς δεν κρίθηκαν επαρκείς από σλαβομακεδονικής πλευράς. Οι προτεινόμενες αλλαγές είτε αφήνουν παράθυρα για μελλοντικές διαφορετικές ερμηνείες ακόμη και του όρου «Βόρεια Μακεδονία» είτε είναι προσχηματικές.
Πιο συγκεκριμένα, η μόνη πραγματική τροποποίηση αφορά τη «Βόρεια Μακεδονία» που θα αντικαταστήσει τον όρο «Μακεδονία». Διευκρινίζεται, όμως, ότι από την τροποποίηση εξαιρείται το άρθρο 36 του συντάγματος. Εκεί υπάρχει ρητή αναφορά σε «μακεδονικό κράτος». Αυτό παραβιάζει τη συμφωνία των Πρεσπών που ορίζει ότι «ο επιθετικός προσδιορισμός για το κράτος, τα επίσημα όργανά του και τις άλλες δημόσιες οντότητες θα ευθυγραμμίζεται με το επίσημο όνομα του δευτέρου μέρους ή το σύντομο όνομα ήτοι “της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας” ή “της Βόρειας Μακεδονίας”» (άρθρο 1.3.ζ). Οι Σλαβομακεδόνες διατηρούν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν και τυπικώς τον όρο «μακεδονικό κράτος» παράλληλα με τον όρο «Βόρεια Μακεδονία». Στο ίδιο άρθρο 36 αναφέρονται και «οι μακεδονικοί εθνικοί απελευθερωτικοί πόλεμοι». Στην αντίληψη των Σλαβομακεδόνων σε αυτούς περιλαμβάνεται η εξέγερση του Ιλιντεν του 1903, η αντίσταση κατά των Γερμανών και ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Επομένως, συνεχίζει να θεωρείται εθνικός απελευθερωτικός τους αγώνας ο ελληνικός εμφύλιος…
Μία άλλη τροποποίηση αφορά το προοίμιο του συντάγματος. Η γενικόλογη αναφορά στις αποφάσεις της αντιφασιστικής συνελεύσεως του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου που έγινε το 1944, αντικαθίσταται με τη Διακήρυξη της ιδίας συνελεύσεως. Υποτίθεται ότι έτσι μετριάζονται οι ακρότητες εκείνων των αποφάσεων. Το κείμενο της διακηρύξεως αναφέρεται σε πολλά. Μεταξύ αυτών, όμως, μιλάει για «επαίσχυντη κατάτμηση της Μακεδονίας» το 1912, για «καταπίεση του λαού της Μακεδονίας σε όλα τα τμήματα» και εύχεται «να σβήσουν τα σύνορα που σηκώθηκαν διαιρώντας αδελφό από αδελφό, Μακεδόνα από Μακεδόνα». Πρόκειται περί εντελώς προσχηματικής τροποποιήσεως. Το προοίμιο του συντάγματος θα εξακολουθήσει να αναφέρεται στην ένωση όλων των τμημάτων της Μακεδονίας.
Σε επόμενη τροπολογία επιχειρείται αλλαγή του συντάγματος που αναφέρεται στο καθεστώς και στα δικαιώματα «των προσώπων που ανήκουν στον μακεδονικό λαό σε γειτονικές χώρες». Η τελευταία φράση αντικαθίσταται με τη μέριμνα προς «τους ανήκοντες στον μακεδονικό λαό που ζουν στο εξωτερικό». Η προτεινόμενη τροποποίηση περιλαμβάνει βεβαίως και τις γειτονικές χώρες. Υποτίθεται ότι στόχος της αναθεωρήσεως ήταν να ευθυγραμμιστεί λεκτικά με το άρθρο 108 του ελληνικού Συντάγματος που μιλάει μόνον για απόδημους Ελληνες και για Ελληνες που εργάζονται έξω από την επικράτεια. Ο σωστός όρος θα ήταν αναφορά μόνον σε διασπορά ή αποδήμους. Τέλος, οι Σλαβομακεδόνες προχωρούν σε μονομερή τροποποίηση της συμφωνίας των Πρεσπών. Ορίζουν ότι οι αλλαγές του συντάγματος ψηφίζονται μεν τώρα, αλλά θα ισχύσουν μετά την κύρωση (α) της συμφωνίας των Πρεσπών από την Ελλάδα και (β) του πρωτοκόλλου εντάξεως της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, στη συμφωνία των Πρεσπών δεν υπάρχει τέτοιος όρος. Αναφέρεται μόνον ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει σε κύρωση μετά «την ολοκλήρωση των τροποποιήσεων στο σύνταγμα του δευτέρου μέρους».
Προφανώς, η Ελλάδα άφησε στην καλή διάθεση των Σκοπίων το περιεχόμενο των συνταγματικών τροποποιήσεων. Ούτε όρισε διαδικασία με την οποία να βεβαιώνει στο ΝΑΤΟ ότι η ΠΓΔΜ συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις της. Τα σοβαρά προβλήματα που ανακύπτουν πρέπει να τεθούν από την Ελλάδα σε αυτή τη φάση που οι τροποποιήσεις είναι στο στάδιο διαβουλεύσεως και όχι όταν θα πάνε προς ψήφιση στη Βουλή της ΠΓΔΜ.
* Αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο.