Ο μαγικός σκοτεινός θάλαμος της Σλοβένας φωτογράφου Ντανίκα Ο. Κους συλλαμβάνει το μεγαλείο της αρχιτεκτονικής βραζιλιάνικης πρωτοπορίας. Τα εμβληματικότερα κτίρια του πιο σημαντικού Λατινοαμερικανού αρχιτέκτονα μεταμορφώνονται σε ιλουστρασιόν ασπρόμαυρα καρέ και παρουσιάζονται στην έκθεση φωτογραφίας «Η Ποιητική της Αρχιτεκτονικής του Οσκαρ Νιεμάγιερ» που εγκαινιάστηκε στις 14 Νοεμβρίου και διαρκεί ώς τις 25 Ιανουαρίου στον εκθεσιακό χώρο Casa do Brasil – σε διοργάνωση των πρεσβειών Βραζιλίας και Σλοβενίας και την υποστήριξη του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.
«Στο έργο μου ψάχνω τα χαρακτηριστικά του χώρου και την ατμόσφαιρά του. Φωτογραφίζω τα κτίρια του θρυλικού Βραζιλιάνου αρχιτέκτονα Οσκαρ Νιεμάγιερ εδώ και αρκετά χρόνια. Ηθελα να συλλάβω την πρωτοτυπία του έργου του, τις ζωηρές καμπύλες, τις γλυπτικές δομές, την καθαρή αισθητική, τη λευκότητα, την ποίηση», αναφέρει στην «Κ» η Ντανίκα Ο. Κους.
«Πάντα με προσείλκυε η ασπρόμαυρη φωτογραφία. Πηγή έμπνευσής μου ήταν σπουδαίοι φωτογράφοι, όπως ο Εντουαρντ Στάιχεν, ο Αντρέ Κερτέζ, ο Γιόζεφ Σούντεκ, η Τζούλια Μάργκαρετ Κάμερον. Ελκομαι από το μαύρο χρώμα γιατί έχει μια μυστηριώδη ποιότητα, ίσως αυτό συνδέεται με την απόλαυση του σκοτεινού φωτογραφικού θαλάμου. Απολαμβάνω να φωτογραφίζω χώρους όπου αντιπαραβάλλονται το φως και οι σκιές. Στη σειρά φωτογραφιών που παρουσιάζονται στην έκθεση, οι γλυπτικές μορφές, εμπλουτισμένες με το φως, είναι πιο ισχυρές όταν παρουσιάζονται ασπρόμαυρες».
DANICA O. KUS
Τα τολμηρά, σχεδόν φουτουριστικά, κτίρια του Οσκαρ Νιεμάγιερ εξερευνούν τις δυνατότητες του μπετόν αρμέ. Αποφασιστικές και μεγάλες χαράξεις, πρωτογενή σχήματα, ιδιότυπα κλωστρά, καινοτόμες συνθέσεις. Η αρχιτεκτονική του δεν υπακούει απόλυτα σε ορθοκανονικές γεωμετρίες αλλά σμιλεύει αισθησιακές καμπύλες, κυκλικές και ελικοειδείς μορφές. Τα έργα του αποπνέουν την πλαστικότητα του τόπου, την αλμύρα του ωκεανού και τη μαγεία του καρναβαλιού παράγοντας μια ιδιότυπη βραζιλιάνικη νεωτερικότητα.
Μια στακάτη μπόσα νόβα που χτυπά στο τέμπο ενός μελωδικού τροπικού μοντερνισμού.
Η ζωή του
Ο Οσκαρ Νιεμάγιερ γεννήθηκε το 1907 στο Ρίο ντε Τζανέιρο και πέθανε 105 χρόνων, στις 5 Δεκεμβρίου του 2012. Τιμήθηκε το 1988 με το σημαντικότερο διεθνές βραβείο αρχιτεκτονικής Πρίτσκερ. Ιδεαλιστής και επαναστάτης μέχρι το τέλος, ενεργό μέλος του Βραζιλιάνικου Κομμουνιστικού Κόμματος (PCB), υπέρμαχος της ισότητας και της αξιοπρέπειας. Στιβαρός αλλά συνάμα ανάλαφρος, λάτρης της έκπληξης, της περιπέτειας και της ομορφιάς, γνώριζε πως η μουσική, η λογοτεχνία, η ποίηση, η ζωγραφική, η διασκέδαση και η ζωή είναι πέρα και πάνω από την αρχιτεκτονική. «Εκεί στη Βραζιλία θέλω να ζήσω […] Κοιτώ τον ουρανό με δέος […] Το πιο σημαντικό, είναι οι γυναίκες. Ολα τ’ άλλα είναι της πλάκας» λέει ο Νιεμάγιερ στο ντοκιμαντέρ-φόρο τιμής στον ίδιο με τίτλο
«Η ζωή είναι μια ανάσα» σε σκηνοθεσία του Φαμπιάνο Μασιέλ.
Η γνωριμία του με τον Λε Κορμπυζιέ υπήρξε καθοριστική. Την δεκαετία του ’60, σχεδίασε μερικά από τα σημαντικότερα κυβερνητικά κτίρια της χώρας του. Μαζί με τον πολεοδόμο Λούτσιο Κόστα και τον αρχιτέκτονα τοπίου Ρομπέρτο Μπουρλέ Μαρξ οικοδομούν το προκλητικά μοντέρνο αστικό τοπίο της Μπραζίλια. Της πόλης που έγινε πρωτεύουσα στη θέση του Ρίο ντε Τζανέιρο επί προεδρίας Ζουσελίνο Κουμπιτσέκ. Τολμηρή αρχιτεκτονική, πρωτοποριακός πολεοδομικός σχεδιασμός. Αδυσώπητη μνημειακότητα. Ωδή στο εύπλαστο οπλισμένο σκυρόδεμα.
DANICA O. KUS
Μια σύγχρονη ουτοπία, τεχνητή και ψυχρά φορμαλιστική, δημιουργήθηκε εκ του μηδενός –μόλις σε 4 χρόνια– σε οροπέδιο ύψους 1.172 μέτρων, με κατοίκους που μεταφέρθηκαν εκεί. Το κέντρο της αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco. «Στην Μπραζίλια βρίσκεις τους κρατήρες της σελήνης. Η ομορφιά της βρίσκεται σε αυτά τα αόρατα γλυπτά», γράφει η Κλαρίσε Λισπέκτορ στο διήγημά της «Brasilia» για τα πρωτοποριακά κτίρια του Νιεμάγιερ.
Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφίες τριών κτιρίων που βρίσκονται εκεί. Το «Πάνθεον της Πατρώας Γης και Ελευθερίας του Τανκρέδο Νέβες» (πρώην προέδρου της Βραζιλίας): ένα κενοτάφιο αφιερωμένο στην τιμή των εθνικών ηρώων, το Εθνικό Κογκρέσο και το Παλάτι του Ιταμαράτι – έδρα του υπουργείου Εξωτερικών της Βραζιλίας.
Εκτός από το διοικητικό κέντρο του Μίνας Ζεράις, μιας από τις 26 ομόσπονδες πολιτείες, το Μουσείο Τέχνης Παμπούλχα στο Μπέλο Οριζόντε και το Ωδείο στο Πάρκο Ιμπιραπουέρα του Σάο Πάολο, ο φακός της Ντανίκα Ο. Κους συλλαμβάνει έργα στην Ισπανία και στην Γαλλία: από το Διεθνές Πολιτιστικό Κέντρο Οσκαρ Νιεμάγιερ στο Αβιλές της επαρχίας Αστούριες στην Ισπανία μέχρι το κτίριο PCF, την έδρα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γαλλίας στο Παρίσι και το «Ηφαίστειο», το πιο χαρακτηριστικό τοπόσημο στη Χάβρη που λειτούργησε ως «Σπίτι Πολιτισμού» –μια πρωτοβουλία του Αντρέ Μαλρό το 1961– και από το 1991 αποτελεί Εθνική Σκηνή Θεάτρου, Μουσικής και Χορού.
«Μέσω της φωτογραφίας έμαθα πώς να αντιλαμβάνομαι τον χώρο, πώς να αισθάνομαι την ατμόσφαιρά του, το παιχνίδισμα του φωτός, τον ήχο, τη μυρωδιά, τη θερμοκρασία, τη δομή, τον ρυθμό, την υλικότητα. Ενθουσιάζομαι όταν μπαίνω σε έναν χώρο όπου μπορώ να αισθανθώ πώς το φως αγγίζει τους τοίχους και τα δάπεδα και δημιουργεί έναν νέο χώρο, μια νέα αρχιτεκτονική. Είμαι χαρούμενη όταν μπορώ να μεταφράσω αυτά τα συναισθήματα σε φωτογραφίες».
«Εκτός του Νιεμάγιερ, εκτιμώ πολύ το έργο του Λε Κορμπυζιέ, του Κάρλο Σκάρπα, του Γιόζε Πλέτσνικ (του πιο διάσημου Σλοβένου αρχιτέκτονα), των Τσαρλς και Ρέι Ιμς, του Αρνε Γιάκομπσεν. Ξεχωρίζω τους: Πέτερ Τσούμτορ, Ζαν Νουβέλ, Χέρτσογκ & ντε Μερόν, Ζάχα Χαντίντ, Σαντιάγο Καλατράβα, Κένγκο Κούμα, Μπιάρκε Ινγκελς».
DANICA O. KUS
Αγαπημένα μέρη
«Τα αγαπημένα μέρη που έχω φωτογραφίσει είναι τα κτίρια του Νιεμάγιερ στη Βραζιλία, στην Ισπανία και στη Γαλλία, τα Περίπτερα της Γκαλερί Σερπεντάιν στο Λονδίνο, το Μουσείο Λούβρου στο Αμπου Ντάμπι του Ζαν Νουβέλ, το Μουσείο Καλών Τεχνών Βικτόρια και Αλμπερτ (V&A) στο σκωτσέζικο Νταντί του Κένγκο Κούμα. Ολα είναι μοναδικά».
Το έργο της Ντανίκα Ο. Κους έχει δημοσιευθεί σε βιβλία, περιοδικά και διαδικτυακές εκδόσεις, ενώ φωτογραφίες της βρίσκονται στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Καλών Τεχνών στο Χιούστον και του Ροντέν στο Παρίσι, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές.
Η ποιητική του χώρου παράγεται μέσα από την ίδια την έκσταση της καινοτομίας της εικόνας, για να θυμηθούμε τον Γκαστόν Μπασελάρ. Οι καλλιτεχνικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Ντανίκα Ο. Κους ανατέμνουν την τεταμένη πλαστικότητα του Οσκαρ Νιεμάγιερ. Οπως μας λέει η ίδια: «Μερικοί αρχιτέκτονες είναι σαν γλύπτες, καλλιτέχνες – ο τρόπος που δημιουργούν χώρο, ο σχεδιασμός του φωτός και της σκιάς, η χρήση αντανακλαστικών υλικών, η επανάληψη παρόμοιων μορφών, η γεωμετρία. Ολα αυτά δημιουργούν μια ποιητική αρχιτεκτονική».
DANICA O. KUS
«Η Ποιητική της Αρχιτεκτονικής του Οσκαρ Νιεμάγιερ». Διάρκεια έκθεσης: 14 Νοεμβρίου 2018 – 25 Ιανουαρίου 2019. Ωράριο λειτουργίας: καθημερινά 10.00-17.00, Σαβ/κα κλειστά.
Casa do Brasil, πρεσβεία της Βραζιλίας (Βασιλίσσης Σοφίας 23).