Λίγα πράγματα είναι πιο ελπιδοφόρα στο τοπίο της εγχώριας αρχιτεκτονικής απ’ ό,τι οι σοβαρές απόπειρες ανανέωσης του ιδιώματος της ελληνικής πολυκατοικίας. Αυτό σκέφτεσαι αντικρίζοντας μια νέα σχετική άφιξη στο Νέο Ψυχικό, με την υπογραφή του γνωστού αρχιτέκτονα και καθηγητή στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου Νίκου Κτενά.
Τις βλέπεις όλο και πιο συχνά τις «νέες» πολυκατοικίες στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στο Ηράκλειο και αλλού. Θυμάμαι την έκπληξη πριν από δεκαέξι χρόνια όταν στον ουρανό του Παγκρατίου είχε υψωθεί η ρηξικέλευθη για την εποχή της πολυκατοικία που είχαν σχεδιάσει ο Πάνος Δραγώνας και η Βαρβάρα Χριστοπούλου στην οδό Σπύρου Μερκούρη, στο ύψος της Βασιλέως Γεωργίου Β΄. Ανάλογο θόρυβο είχε προκαλέσει και η ανέγερση της τριώροφης πολυκατοικίας στην αρχή της οδού Κλεομένους (Omniview – Δημήτρης Τσίγκος), ενός κτιρίου που κέρδισε θετική δημοσιότητα χάρη στην πλαστικότητα του όγκου και στις χαρακτηριστικές πτυχώσεις του.
Έκτοτε έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι και συχνά αυτές οι πολυκατοικίες κερδίζουν την προσοχή του μεγάλου κοινού, αλλά και διακρίσεις (η πολυκατοικία στο Νέο Ψυχικό απέσπασε το βραβείο 2017 του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής). Το κοινό αναγνωρίζει σε αυτές τις προσπάθειες κάτι οικείο, κάτι δικό του, και είναι φυσικό. Αν μιλήσουμε για τους ίδιους τους αρχιτέκτονες, πρόκειται για πράξη δημιουργικής γενναιότητας, αν σκεφτεί κανείς την πλούσια ιστορία κατασυκοφάντησης της ελληνικής πολυκατοικίας.
Όμως, αυτή η νέα γενιά που βρίσκεται πίσω από αυτές τις «εκκεντρικές» μελέτες (με το μέτρο ενός πιο συμβατικού βλέμματος) έχει συγκροτήσει ένα άτυπο μέτωπο επαναξιολόγησης των δυνατοτήτων της πολυκατοικίας και μας την προσφέρει. Η ενοχοποίησή της για όλα τα δεινά της ελληνικής πόλης αντιμετωπίζεται πλέον ως μια αναχρονιστική υπεραπλούστευση, που δεν προσφέρει τίποτα και ανήκει τελεσίδικα στο παρελθόν. Δεν είναι μικρότερης σημασίας το γεγονός ότι πολύ σύντομα οι ελληνικές πόλεις θα κληθούν να απαντήσουν στο αντικειμενικό θέμα της αντικατάστασης μεγάλου μέρους του πεπαλαιωμένου οικιστικού αποθέματός τους, το οποίο στη συντριπτική πλειονότητα αποτελούν πολυκατοικίες με ημερομηνία λήξης. Προφανώς δεν θα είναι υπόθεση μιας δεκαετίας, όπως συνέβη το 1960-1970, όταν οι πόλεις μας άλλαξαν «δέρμα» σε χρόνο ρεκόρ, αλλά είναι καλό που οι Έλληνες αρχιτέκτονες πειραματίζονται από τώρα. Και το δείγμα είναι κάτι παραπάνω από θετικό.
