Ξεχωριστή επιστημονική, αλλά και πολιτική σημασία, έχει η αποστολή του εξερευνητικού οχήματος InSight, που αναμένεται να προσεδαφιστεί αύριο στην επιφάνεια του Αρη. Η αποστολή, πέρα από το αδιαμφισβήτητο επιστημονικό της ενδιαφέρον, αποτελεί επίσης την πρώτη κοινή διαστημική προσπάθεια στην «εποχή Τραμπ», μεταξύ της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας NASA και της ευρωπαϊκής ESA.
Από τη μεριά του, το «θαρραλέο» InSight ταξίδεψε έξι μήνες στο Διάστημα, διανύοντας 482 εκατομμύρια χιλιόμετρα, ακολουθώντας τα χνάρια του προκατόχου του, του εξερευνητικού οχήματος «Περιέργεια» (Curiosity), που προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη το 2012.
Οπως είχε συμβεί και με το Curiosity, η άφιξη του InSight στον προορισμό του έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο, εν αναμονή της προσεδάφισης αύριο στις εννιά το βράδυ, σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας Daily Telegraph.
Ενώ το Curiosity περιηγείτο στην επιφάνεια του Αρη, ερευνώντας διάφορες περιοχές, το InSight θα παραμείνει στατικό στο σημείο της προσεδάφισης για τα δύο χρόνια της αποστολής του, καθώς έργο του είναι η μελέτη του υπεδάφους του Αρη, όπως αποκαλύπτει και το περίπλοκο ακρωνύμιό του: InSight (Interior Exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport, δηλαδή Εσωτερική Εξερεύνηση με τη Χρήση Σεισμογράφων, Γεωδαισίας και Μεταφοράς Θερμότητας).
Τα δύο κύρια πειράματα
Αμέσως μετά την προσεδάφισή του, το InSight θα ενεργοποιήσει τον ρομποτικό του βραχίονα, μήκους 1,8 μέτρων, για να θέσει σε λειτουργία τα δύο κύρια επιστημονικά πειράματα, που μεταφέρει στις «αποσκευές» του.
Το πρώτο πείραμα αφορά τη μέτρηση της θερμοκρασίας του υπεδάφους, χάρη σε γεώτρηση βάθους 5 μέτρων που θα πραγματοποιήσουν το InSight και το ειδικό «αυτόματο» καρφί-θερμόμετρό του. Το φουτουριστικό «καρφί» διαθέτει ανεξάρτητη πηγή προώθησης και με αυτή θα φτάσει τα πέντε μέτρα βάθος. Η διάνοιξη της μικρής σήραγγας θα σπάσει το ρεκόρ των αστροναυτών της αποστολής Apollo, οι οποίοι πριν από σχεδόν πενήντα χρόνια έσκαψαν σε βάθος 2,5 μέτρων στην επιφάνεια της Σελήνης. Οπως οι αστροναύτες του Apollo έθαψαν όργανα για να μελετήσουν τις σεισμικές ιδιότητες της Σελήνης, το InSight θα δώσει τη δυνατότητα καταγραφής σεισμών στον Αρη, εφόσον αυτοί σημειώνονται στον μυστηριώδη πλανήτη.
Σε άλλο σημαντικό πείραμα, το InSight θα υπολογίσει την ταλάντωση του Αρη, προσφέροντας σαφείς πληροφορίες για τον πυρήνα του πλανήτη.
«Διαθέτει το δικό του μυαλό. Εχει μπράτσο, ικανό να χειρίζεται αντικείμενα και επιστημονικά όργανα. Μπορεί να “ακούσει” με τους σεισμογράφους του. Μπορεί να αισθανθεί, χάρη στους αισθητήρες πίεσης και θερμοκρασίας και αντλεί τη δική του ενέργεια από τον Ηλιο», λέει ο επικεφαλής επιστημονικών υπηρεσιών της αποστολής, Μπρους Μπάνερντ, του διάσημου Jet Propulsion Laboratory της NASA.
Η απουσία αισθητήρων ανίχνευσης ζωής στο InSight σημαίνει ότι πρωταρχική του αποστολή δεν είναι η αναζήτηση ζωής. Το ερευνητικό όχημα θα μπορεί, όμως, να προσφέρει στοιχεία για τον σκοπό αυτό. «Οταν το InSight σκάψει στο έδαφος του Αρη, θα μάθουμε περισσότερα για τον τρόπο, με τον οποίο σχηματίστηκαν ο Αρης και η Γη και γιατί οι δύο αυτοί κόσμοι είναι τόσο παραπλήσιοι, αλλά και τόσο διαφορετικοί. Ισως μάθουμε περισσότερα και για ποια είδη πλανητών μπορούν να φιλoξενήσουν ζωή. Η αποστολή InSight είναι κάτι περισσότερο από μία αποστολή στον Αρη, πρόκειται για αποστολή στο ηλιακό σύστημα», λέει ο Μπιλ Νάι, επικεφαλής της μη κερδοσκοπικής Planetary Society.
Το ερευνητικό όχημα κατευθύνεται τώρα προς την περιοχή της Κοιλάδας των Ηλυσίων (Elysium Planitia), την οποία οι αστρονόμοι αποκαλούν «το μεγαλύτερο πάρκινγκ του Αρη», εξαιτίας της επίπεδης μορφολογίας του εδάφους σε αυτή. Το InSight χρειάζεται, άλλωστε, επίπεδο έδαφος για να λειτουργήσει και να αναπτύξει τον ρομποτικό του βραχίονα.
Οι δυσκολίες
Το όχημα θα πρέπει, όμως, να προσεδαφιστεί σωστά, κάτι το οποίο δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε και δεδομένο, καθώς το ποσοστό επιτυχημένων προσεδαφίσεων στον Κόκκινο Πλανήτη δεν ξεπερνά το 40%. Πριν από δύο χρόνια, ευρωπαϊκό όχημα προσεδάφισης προσέγγισε τον πλανήτη με μεγάλη ταχύτητα και υπό μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη γωνία, που άφησε μικρό κρατήρα στην επιφάνεια του Αρη. Μετά την αποκόλλησή του από το διαστημόπλοιο, το InSight θα ταξιδέψει με υπερηχητική ταχύτητα 20.000 χλμ. την ώρα, για να διεισδύσει στην ατμόσφαιρα του Αρη, καλυμμένο από ειδική «θερμική ασπίδα». Για να επιβραδύνει την πορεία του, το όχημα θα πρέπει να αξιοποιήσει αλεξίπτωτο από νάιλον, αλλά και τους κινητήρες πέδησης που διαθέτει.
Μεταξύ των πολλών παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν την αποστολή σε αποτυχία είναι απρόβλεπτοι άνεμοι στην επιφάνεια του πλανήτη, ενδεχόμενη δυσλειτουργία του αλεξιπτώτου, το ξέσπασμα βίαιης αμμοθύελλας, που θα σκέπαζε τα ηλιακά κάτοπτρα του InSight στερώντας του τη δυνατότητα να επαναφορτίσει τις μπαταρίες του ή ακόμη και η θραύση ενός «ποδιού» του οχήματος.
Η NASA έχει αποφασίσει να ακολουθήσει το παράδειγμα των αποστολών Viking το 1976 και Phoenix το 2008, οι οποίες αφορούσαν και αυτές στατικά εξερευνητικά οχήματα, που στηρίζονταν σε τρία πόδια. «Ποτέ δεν μπορεί να ξέρεις, όμως, τι θα κάνει ο Αρης. Το ότι το έχουμε ξανακάνει, δεν σημαίνει ότι δεν ανησυχούμε», λέει ο επικεφαλής της αποστολής InSight, Τομ Χόφμαν.