Ο άνθρακας, το καύσιμο της βιομηχανικής εποχής, έχει οδηγήσει τον πλανήτη στα όρια μίας καταστροφικής κλιματικής αλλαγής.
Η επιστημονική κοινότητα έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει για τους επικείμενους κινδύνους του άνθρακα, τελευταία φορά ήταν η Παρασκευή, όπου 13 κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ εξέδωσαν μία έρευνα, σύμφωνα με την οποία, η κλιματική αλλαγή, αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να οδηγήσει σε μία συρρίκνωση της αμερικανικής οικονομίας κατά 10% μέχρι το τέλος του αιώνα.
Τα ευρήματα της έκθεσης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή, η οποία εκδόθηκε τον Οκτώβριο, συνιστούν ότι μόνο μέσω μίας ριζικής μεταμόρφωσης της παγκόσμιας οικονομίας θα μπορούσε να αποφευχθούν οι χειρότερες προβλέψεις.
Κεντρικός άξονας αυτής της μεταμόρφωσης θα πρέπει να είναι η εγκατάλειψη του άνθρακα και μάλιστα γρήγορα.
Ο άνθρακας μπορεί να είναι το πιο ρυπογόνο ορυκτό καύσιμο, αλλά παραμένει μία από τις φθηνές πηγές παραγωγής ηλεκτρισμού παγκοσμίως. Βέβαια, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, γίνονται ολοένα και φθηνότερες, με αποτέλεσμα, σύντομα την χρήση άνθρακα να μην δικαιολογεί ούτε το οικονομικό όφελος.
Γιατί όμως μας είναι τόσο δύσκολο να εγκαταλείψουμε τη χρήση άνθρακα;
Οι κυριότεροι λόγοι που παρουσιάζονται αναλυτικά σε άρθρο των New York Times, είναι ότι στη παραγωγή και κατανάλωση του βασίζεται μεγάλο μέρος της ιδιωτικής και κρατικής παγκόσμιας οικονομίας γεγονός που καθιστά τη μετάβαση σε ένα κόσμο χωρίς άνθρακα μία δύσκολη υπόθεση.
Η ασιατική αγορά
Η Ασία είναι υπεύθυνη για το 75% της παγκόσμιας κατανάλωσης άνθρακα. Σημαντικότερα όμως, στην ασιατική ήπειρο βρίσκονται τα ¾ των εργοστασίων παραγωγής άνθρακα που βρίσκονται υπό κατασκευή, «μία επίθεση στους στόχους που τέθηκαν στο Παρίσι», όπως δήλωσε στους New York Times η επικεφαλής της Urgewald, γερμανικής οργάνωσης που καταγράφει την παγκόσμια παραγωγή άνθρακα.
Η κατάσταση είναι παρόμοια και σε άλλες ασιατικές χώρες. Η Ινδονησία αυξάνει την εξόρυξη του ορυκτού. Το Βιετνάμ «ανοίγει δρόμο» για νέα εργοστάσια. Η Ιαπωνία, μετά την τραγωδία του 2011, στρέφεται και πάλι στον άνθρακα.
Η μεγαλύτερη αγορά όμως είναι η Κίνα. Η χώρα είναι υπεύθυνη για το 50% της διεθνής κατανάλωσης. Περισσότεροι από 4 εκατομμύρια Κινέζοι εργάζονται στα εγχώρια εργοστάσια παραγωγής, ενώ η χώρα έχει αναλάβει το 40 % της παγκόσμιας παραγωγής μέσα μόνο σε 16 χρόνια.
«Εκανα τους υπολογισμούς τρεις φορές για να είμαι σίγουρος», δήλωσε ο Κάρλος Φερνάντεζ Αλβάρεζ, αναλυτής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας. «Νόμιζα πώς έκανα λάθος. Το νούμερο είναι τρελό», συμπλήρωσε.
Μετά όμως από τη δημόσια κατακραυγή για το γεγονός αυτό, η Κίνα ηγείται επίσης και στις εγκαταστάσεις ηλιακών και αιολικών μονάδων παραγωγής, σε μία προσπάθεια της κεντρικής κυβέρνησης να επιβραδύνει την παραγωγή εργοστασίων παραγωγής άνθρακα. Βέβαια, σύμφωνα με ερευνητές, η Κίνα δεν έχει σταματήσει, αλλά απλώς αναβάλλει τη δημιουργία αρκετών εργοστασίων.
Καθώς ο ανταγωνισμός αυξάνεται ειδικά στη νοτιοανατολική Ασία, η Κίνα προσπαθεί να επεκταθεί σε νέες αγορές, από την Κένυα μέχρι το Πακιστάν.
Το παράδειγμα του Βιετνάμ
Η Nguy Thi Khanhαπό το Βιετνάμ, έχει ζήσει από κοντά αυτό τον ανταγωνισμό. Γεννημένη το 1976, ένα χρόνο μετά το τέλος του πολέμου, θυμάται τις εποχές που διάβαζε για το σχολείο κάτω από το φως μίας λάμπας κηροζίνης. Το ορεινό χωριό της, δεν είχε ρεύμα όλες τις ώρες της ημέρας, ενώ όταν έβρεχε το ρεύμα δεν λειτουργούσε καθόλου. Η παραγωγή ρεύματος προερχόταν από ένα εργοστάσιο άνθρακα όχι πολύ μακριά από το σπίτι της.
Σήμερα, σχεδόν κάθε νοικοκυριό στο Βιετνάμ έχει ρεύμα. Η οικονομία καλπάζει και η πρωτεύουσα της χώρας, Χανόι βρίσκεται σε μία φάση φρενήρους κατασκευαστικής ανάπτυξης, με την ζήτηση για τσιμέντο και ατσάλι να αυξάνεται ραγδαία. Την αυξημένη ζήτηση εκμεταλλεύονται ξένες εταιρίες, κυρίως από την Κίνα και την Ιαπωνία, οι οποίες έχουν αρχίσει τις κατασκευές εργοστασίων άνθρακα στην περιοχή.
Μέσα από τους έντονους καπνούς, η Nguyen Thi Thu Thien, όπως αναφέρει το άρθρο των οι New York Times, «στέγνωνει» γαρίδες στην άκρη του δρόμου κάνοντας έντονα παράπονα. Η Nguyen Thi Thu Thien αναγκάστηκε να μετακομίσει μετά το άνοιγμα ενός εργοστασίου άνθρακα δίπλα στο σπίτι της. «Η σκόνη από τον άνθρακα έχει μαυρίσει τους τοίχους του σπιτιού μου», δήλωσε στους New York Times. «Ακόμα και τα δέντρα πεθαίνουν. Δεν μπορούμε να ζήσουμε εδώ», πρόσθεσε.
Το «πρότυπο» του ανθρακωρύχου
Στη δημόσια σφαίρα, ο ανθρακωρύχος ήταν για πολλά χρόνια σύμβολο της βιομηχανίας, θυμίζοντας σε πολλούς τις εποχές, όπου η εργασία, των ανθρώπων και όχι των μηχανών, κινητοποιούσε την οικονομική ανάπτυξη.
Το ζήτημα των ανθρακωρύχων έχει αποτελέσει κεντρικό πεδίο πολιτικής διαμάχης εδώ και καιρό. Οι Γερμανοί ανθρακωρύχοι «σήκωσαν στις πλάτες τους» το ακροδεξιό κόμμα της χώρας. Η πολωνική κυβέρνηση έχει υποσχεθεί το άνοιγμα νέων εργοστασίων άνθρακα. Ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Σκότ Μόρισον, ανέβηκε στην εξουσία ως φανατικός υπέρμαχος του άνθρακα.
Ο πρόεδρος Τραμπ έχει υποσχεθεί να αναστήσει την αμερικανική βιομηχανία άνθρακα, δίνοντας εντολές στην εθνική Υπηρεσία Προστασία του Περιβάλλοντος να «ελαφρύνει» τους κανόνες για τις εκπομπές ρύπων στα εργοστάσια άνθρακα.
Αν και η αμερικανική βιομηχανία άνθρακα σίγουρα «αγκαλιάζει» τέτοιες πρωτοβουλίες, το μέλλον της βιομηχανίας δεν είναι ελπιδοφόρο. Υπάρχουν φθηνότερα καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο, το οποίο ευθύνεται για το 31% της συνολικής παραγωγής ενέργειας στις ΗΠΑ. Περισσότερα από 200 εργοστάσια έχουν κλείσει από το 2010, ενώ η κατανάλωση συνεχίζει να μειώνεται, αντίθετα με τους ισχυρισμούς του Τραμπ.
Η ινδική οικονομία
Η οικονομική και πολιτική κατάσταση στην Ινδία, όμως, είναι εντελώς διαφορετική.
Πέντε χρόνια πριν, η χώρα μαστιζόταν από καθημερινές διακοπές ρεύματος, οι οποίες πίεσαν την ινδική κυβέρνηση να βρει άμεσες λύσεις. Αρχικά, οι αρχές στράφηκαν προς την ηλιακή ενέργεια, όμως αυτό δεν είναι αρκετό. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να στραφεί στον έντονο ορυκτό πλούτο της χώρας, ώστε να ικανοποιήσει τις ενεργειακές της ανάγκες.
Η περιφέρεια της Τελανγκάνα, μία από τις μεγαλύτερες της χώρας, πλέον έχει ρεύμα όλη την ημέρα. Οι αγρότες της περιοχής επιδοτούνται με ρεύμα για να αντλούν νερό και η κατάσταση είναι ιδανική για την επανεκλογή του περιφερειάρχη της στις επερχόμενες εκλογές.
«Παράγουμε περισσότερο άνθρακα κάθε χρόνο. Έχουμε αρκετό άνθρακα για τα επόμενα 100 χρόνια», δήλωσε ο Έιτζεϊ Μίσρα, αρμόδιος για τα θέματα ενέργειας της Τελανγκάνα.
Η Ινδία, όπως αναφέρουν οι Times, έχει επενδύσει τόσα πολλά στον άνθρακα, που τα περισσότερα εργοστάσια, αλλά και το δίκτυο διανομής είναι κρατικά.
Ο πρωθυπουργός της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, έχει κάνει προσπάθειες να μεταβεί η χώρα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά προς το παρόν, το 58% της ενέργειας της χώρας παράγεται στα εργοστάσια άνθρακα.
Χαρακτηριστικά, ο Έιτζεϊ Μπάλα, υπουργός Ενέργειας «δεν είναι ότι χρησιμοποιούμε τον άνθρακα με ιδιαίτερη χαρά». Πρόσθεσε, ότι «είμαστε όμως υποχρεωμένοι».