Νεύρωση της Κυριακής

3' 5" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Η καλύτερή μου μέρα είναι η Δευτέρα. Η χειρότερη, η Κυριακή». Μ’ αυτόν τον τρόπο ξεκινά τη συνεδρία του της Δευτέρας ένας αναλυόμενός μου. Και συνεχίζει: «Δεν έχω τι να κάνω τα Σαββατοκύριακα, εννοώ κάτι που να με ευχαριστεί. Την Κυριακή πήγαμε στο πάρκο τα παιδιά. Πήγαμε και πεζοπορία στην Πάρνηθα. Χαϊδέψαμε τα κόκκινα ελάφια. Φτάσαμε στο καταφύγιο. Ήπιαμε καφέ. Μετά φάγαμε. Τα παιδιά γκρινιάζανε όλη την ώρα, πονοκεφάλιασα. Πήγε η ώρα τρεις. Και μετά δεν πέρναγε η ώρα. Πόσο να συζητήσω τα προβλήματα με τη γυναίκα μου; Βαριέμαι. Περίμενα να νυχτώσει, να κοιμηθώ, να ξυπνήσω να πάω στη δουλειά». 

Δεν ήταν η πρώτη και μάλλον ούτε η τελευταία φορά που τον άκουγα να μιλάει για την απουσία ευχαρίστησης στη ζωή του, όπως και για την αίσθηση εγκλωβισμού σε μια στείρα καθημερινότητα. Προηγήθηκαν μήνες που δεν ήταν διαθέσιμος για ψυχική εργασία στην ανάλυση και τώρα ίσως διαφαινόταν η ενδεχόμενη λαχτάρα του να έρθει στη δευτεριάτικη συνεδρία-καταφύγιο, χωρίς όμως να σπεύσω να του πω κάτι. Ήταν σαν να είχε αντιστραφεί η συχνά παρατηρούμενη αντίσταση της «δευτεριάτικης κρούστας», που χρειάζεται χρόνος για να σπάσει ο πάγος μετά την κυριακάτικη αργία. 

Καθώς τον άκουγα, ήρθε στον νου μου η συνάντηση της ομάδας εργασίας για το έργο του Ferenczi, στην οποία συμμετέχω εδώ και μερικούς μήνες. Μαζευόμαστε μερικοί συνάδελφοι, μεσοβδόμαδα, μία φορά τον μήνα μετά τη δουλειά, στο σπίτι μιας αγαπητής και φιλόξενης συναδέλφου. Στο τραπέζι έχει πάντα καλό κρασί και μερικά συνοδευτικά. Καθώς είμαστε όλοι κουρασμένοι από την απαιτητική καθημερινή μας εργασία, καταπιανόμαστε με τα κείμενα ένα ένα, φορά με τη φορά, όχι με μεγάλη όρεξη στην αρχή. Θα θέλαμε να μιλήσουμε για άλλα, να χαλαρώσουμε συζητώντας. Όμως τα κείμενα μας συνεπαίρνουν κι αίφνης η κούραση ξεχνιέται και η βαρεμάρα εξαφανίζεται. Συχνά μιλάμε για το θάρρος με το οποίο οι πρωτοπόροι ψυχαναλυτές έθιγαν θέματα κλινικά με αξιοθαύμαστη ζωντάνια. Στον νου μου ήρθε το σύντομο κείμενο του Ferenczi: η νεύρωση της Κυριακής. Αναφέρεται εκεί το «τρομερό παιδί της ψυχανάλυσης», στην παγκόσμια αργία της Κυριακής, όπου λόγω της μείωσης της εξωτερικής καθημερινής πίεσης και της λογοκρισίας εμφανίζονται περιοδικά στους ασθενείς συμπτώματα όπως κόπωση, κακοδιαθεσία, πονοκέφαλοι, ενοχλήσεις στο γαστρεντερικό σύστημα, χωρίς ιδιαίτερη αιτία, κι η επιστροφή στη δουλειά τούς φαίνεται τόσο απαραίτητη όσο ένα ναρκωτικό. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως οι ασθενείς τα αποδίδουν σε εξωτερικούς παράγοντες, στο φαγητό ή στο ξενύχτι της προηγουμένης, στην αύξηση του ύπνου κ.λπ. Οι γιατροί μιλούν για υπερκόπωση. Οι παράγοντες αυτοί που χαλάνε τη μοναδική ελεύθερη μέρα της εβδομάδας δεν αρκούν για την εξήγηση του φαινομένου. Η ψυχική ισορροπία που με κόπο διατηρείται όλη την εβδομάδα διαταράσσεται την Κυριακή, αφού αναιρούνται οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας κι έχουμε ένα είδος εσωτερικής απελευθέρωσης. Η «ελαφρά νεύρωση» της Κυριακής, όπως και η βαρύτερη νεύρωση των διακοπών, όπου χάνεται η καλή διάθεση τις μέρες των γιορτών, μεταμφιέζουν ανικανοποίητες επιθυμίες και φαντασιώσεις αυτοτιμωρίας. Μέρος των καταπιεσμένων ή και κατεσταλμένων ενορμήσεων τώρα ελευθερώνεται και πολλοί άνθρωποι τείνουν ασυνείδητα να υπερπροστατευτούν. Ο Abraham, σχολιάζοντας την ίδια εποχή το κείμενο του Ferenczi, δίνει το παράδειγμα ενός ασθενούς που δεν έβγαινε έξω την Κυριακή για να μη βλέπει μπροστά του ζευγάρια, ενώ το αίσθημα της μειονεξίας τού έφευγε μαζί με την Κυριακή.     

 Στο μυαλό μου έρχεται απρόσκλητη μια δική μου ανάμνηση-προκάλυμμα, όπως τη λέμε στην ψυχανάλυση: είμαι παιδάκι στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου και επιστρέφουμε βραδάκι Κυριακής από κάπου που είχαμε πάει οικογενειακά. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά, δεν μιλάει κανείς. Εγώ κοιτάζω έξω, όσο μπορώ να διακρίνω, τα αμπέλια και τις ελιές. Θα πρέπει να είμαστε στη Μαραθώνος ή κάπου προς τα εκεί. Στο ραδιόφωνο παίζει μια μουσική εκπομπή στο Δεύτερο και στο τραγούδι λέει: «Μια Κυριακή, ποιος το περίμενε πως θα ’ταν Κυριακή».■

* Ο Πέτρος Κεφάλας είναι διδάκτωρ κλινικής ψυχολογίας και ψυχαναλυτής.

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή