Στην τρέχουσα κρίσιμη χρονική περίοδο που η ελληνική οικονομία και οι επιχειρήσεις προσπαθούν να προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια, έχουν προκύψει ορισμένες μεμονωμένες αλλά χαρακτηριστικές περιπτώσεις επιχειρήσεων, όπου η κακή εταιρική διακυβέρνηση ήταν η κυριότερη αιτία για αναξιόπιστη/παραπλανητική οικονομική πληροφόρηση, η οποία μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για αυτές τις επιχειρήσεις, αλλά και για τους μετόχους, δανειστές, προμηθευτές και το προσωπικό τους.
Οι περιπτώσεις αυτές έχουν δημιουργήσει ένα γενικό κλίμα αμφισβήτησης της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης των ελληνικών επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση της εταιρικής αξίας τους. Σημαντικός παράγοντας δημιουργίας του προβλήματος στις προαναφερθείσες περιπτώσεις ήταν η κακή εταιρική διακυβέρνηση και ειδικότερα η απουσία ουσιαστικής λειτουργίας της επιτροπής ελέγχου.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Το άρθρο 44 του ν. 4449/2017 και ο κανονισμός (Ε.Ε.) 537/2014 επιβάλλουν κάθε οντότητα δημοσίου συμφέροντος (εισηγμένες, τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες κλπ.) να διαθέτει επιτροπή ελέγχου, η οποία να αποτελείται από τρία τουλάχιστον μέλη και να λειτουργεί είτε ως ανεξάρτητη επιτροπή είτε ως επιτροπή του διοικητικού συμβουλίου.
Τα μέλη της είναι μη εκτελεστικά μέλη του Δ.Σ. και μέλη που εκλέγονται από τη γενική συνέλευση, τα οποία πρέπει να διαθέτουν επαρκή γνώση στον τομέα δραστηριότητας της οντότητας, να είναι στην πλειονότητά τους ανεξάρτητα, ενώ ένα μέλος να είναι ορκωτός ελεγκτής λογιστής ή να διαθέτει επαρκή γνώση στην ελεγκτική και λογιστική.
Η επιτροπή ελέγχου έχει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία της επιχείρησης και μεταξύ άλλων:
α) Ενημερώνει το διοικητικό συμβούλιο για το αποτέλεσμα του υποχρεωτικού ελέγχου.
β) Παρακολουθεί τη διαδικασία χρηματοοικονομικής πληροφόρησης και υποβάλλει συστάσεις ή προτάσεις για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας της.
γ) Επιβλέπει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου, έως και των διαδικασιών διαχείρισης κινδύνων της επιχείρησης.
δ) Παρακολουθεί τον υποχρεωτικό έλεγχο των ετήσιων και ενοποιημένων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, λαμβάνοντας υπόψη οποιαδήποτε πορίσματα και συμπεράσματα της αρμόδιας εποπτικής αρχής.
ε) Επισκοπεί και παρακολουθεί την ανεξαρτησία των ορκωτών ελεγκτών λογιστών ή των ελεγκτικών εταιρειών.
στ) Είναι υπεύθυνη για τη διαδικασία επιλογής ορκωτών ελεγκτών λογιστών και προτείνει τους ορκωτούς ελεγκτές λογιστές ή τις ελεγκτικές εταιρείες που θα διοριστούν.
Με απλά λόγια, η επιτροπή ελέγχου πρέπει να λειτουργεί ως «φύλακας άγγελος» της επιχείρησης, αλλά και προστάτης των τρίτων που συνεργάζονται ή επηρεάζονται από τη δραστηριότητά της.
Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εποπτεύει τις επιτροπές ελέγχου των οντοτήτων δημοσίου συμφέροντος, με εξαίρεση τα πιστωτικά ιδρύματα και τις ασφαλιστικές εταιρείες που εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Επίσης, η Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης Ελέγχων (ΕΛΤΕ) στο πλαίσιο των επιθεωρήσεων όπου ασκεί τους ελέγχους των ορκωτών ελεγκτών λογιστών, μπορεί να ελέγχει ορισμένες από τις λειτουργίες της επιτροπής ελέγχου.
Δυστυχώς, στην πράξη πολλές επιχειρήσεις φαίνεται να έχουν υποβαθμίσει τον ρόλο της επιτροπής ελέγχου διορίζοντας ως μέλη της συγγενείς, φίλους και γενικά πρόσωπα που δεν έχουν γνώση ελεγκτικής, χρηματοοικονομικής πληροφόρησης, συστημάτων εσωτερικού ελέγχου ή επιλογής ορκωτών ελεγκτών λογιστών.
Ενδεικτικό στοιχείο του υποβαθμισμένου ρόλου των επιτροπών ελέγχου είναι οι προσφερόμενες αμοιβές στα μέλη των επιτροπών αυτών, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και μεγάλων επιχειρήσεων είναι της τάξης των 50 ευρώ ανά συνεδρίαση ή 240 ευρώ μεικτά μηνιαίως!
Προφανώς, σε αυτές τις περιπτώσεις οι διοικήσεις των επιχειρήσεων αλλά και τα μέλη της επιτροπής ελέγχου αγνοούν το έργο που έχουν να επιτελέσουν, αλλά και τις ευθύνες τους.
Στον αντίποδα, άλλοι φορείς έχουν αντιληφθεί την έκταση του προβλήματος και έχουν αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες.
Συγκεκριμένα, ο ΣΕΒ μαζί με τα Ελληνικά Χρηματιστήρια, την Ενωση Τραπεζών και την Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας του Δημοσίου προχωρούν στην ανασύσταση και ενίσχυση του Εθνικού Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης.
Επίσης, η ΕΛΤΕ απέστειλε ερωτηματολόγιο προς τις επιτροπές ελέγχου των οντοτήτων δημοσίου συμφέροντος με στόχο την εξέταση της συμμόρφωσής τους με τους νέους κανόνες, ενώ η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς απέστειλε στις εισηγμένες εταιρείες εγκύκλιο (Αρ. Πρωτ. 1302/28/4/2017) με διευκρινίσεις, επισημάνσεις και συστάσεις για το θέμα αυτό.
Ελπίζουμε ότι οι παραπάνω πρωτοβουλίες θα περιορίσουν την υποβάθμιση του ρόλου της εταιρικής διακυβέρνησης και θα ενισχύσουν τη λειτουργία των επιτροπών ελέγχου των επιχειρήσεων.
* Ο κ. Γ. Σαμοθράκης είναι ορκωτός ελεγκτής λογιστής, η κ. Τζένη Πάνου είναι υπεύθυνη του Φορολογικού Τμήματος της ASNetwork.