Η κοινοτοπία ως καινοτομία

4' 20" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην ενοποιημένη, σε μεγάλο βαθμό, θεατρική αγορά της Ευρώπης, κάποιος δημιουργός κάνει κάτι που συζητείται κι αμέσως ένα απίστευτο επικοινωνιακό παιχνίδι αρχίζει, μέσω του δικτύου μεγάλων θεάτρων και φεστιβάλ, που έχουν σταθερή ανάγκη για «νέο αίμα» – για καινούργια πρόσωπα, ικανά να ανανεώσουν τo (εξαντλημένο από την υπερκατανάλωση καλλιτεχνικών event) ενδιαφέρον του κοινού.

Αυτό συνέβη με την πενηντάχρονη σήμερα Κριστιάν Ζατάι από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Μία ταινία της για τα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας, που γυρίστηκε με τρεις χειροκίνητες κάμερες σ’ ένα διαμέρισμα στη διάρκεια 12 συνεχόμενων ωρών, ήταν η αρχή («A Falta Que Nos Move», 2011). Τον ίδιο χρόνο, το 2011, σκηνοθέτησε τη «Δεσποινίδα Τζούλια» του Στρίντμπεργκ, χρησιμοποιώντας επί σκηνής live video και προκινηματογραφημένες σκηνές. Δεν ξέρουμε αν αντέγραψε την ιδέα της σύζευξης θεάτρου και βίντεο από την Κέιτι Μίτσελ, πάντως η «Δεσποινίς Τζούλια» της Μίτσελ έκανε πρεμιέρα το 2010 στη Σαουμπίνε.

Μετά κάλεσαν την Κριστιάν Ζατάι στο Λονδίνο, στο πλαίσιο της Ολυμπιάδας του 2012, όπου και παρουσίασε το «In the comfort of your home» («Στην άνεση του σπιτιού σας»), ένα πρότζεκτ για τη γνωριμία και την επικοινωνία με τον Ξένο δίπλα μας: σπίτια Βρετανών και μεταναστών μετατράπηκαν για λίγο σε χώρο περφόρμανς. Ο δρόμος των ευρωπαϊκών θεάτρων ήταν πλέον ανοιχτός.

Παρένθεση: προωθούν πράγματι κάτι ουσιαστικό εγχειρήματα σαν το «In the comfort of your home»; Δύο τουλάχιστον πρότζεκτ σε παραγωγή της Στέγης, όπως το «No Man’s Land» του Ολλανδού σκηνοθέτη και εικαστικού Ντρις Φερχόφεν το 2014 ή το «Χ-Αpartments» το 2015, είχαν στόχο την άρση των στεγανών μεταξύ «ντόπιων» και «ξένων». Στην πραγματικότητα, ωστόσο, κανείς δεν ήρθε κοντά σε κανέναν. Οι «ευαισθητοποιημένοι» πολίτες ανταποκρίνονται σε τέτοιες προτάσεις κυρίως από περιέργεια για νέους επιτελεστικούς (performative ο όρος στην αγγλική ) τρόπους.

Στις μέρες μας, πάνω στη θεματολογία «Ξένος/ Πρόσφυγας / Μετανάστης» χτίζονται καριέρες. Ετσι στις μεν χώρες με αποικιοκρατικό παρελθόν και παρόν, καλλιτεχνικά προϊόντα και πολιτιστικοί οργανισμοί προσφέρουν άλλοθι ειλικρινούς ενδιαφέροντος γι’ αυτούς που υφίστανται τις οδυνηρές συνέπειες από τις επίσημες οικονομικοπολιτικές πρακτικές (π.χ. της Γαλλίας στην Αφρική ή στη Συρία).

Στη χώρα μας, πάλι, που αποικίες δεν είχε ποτέ αλλά τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει ροές πολλών χιλιάδων ανθρώπων που καταφτάνουν από την Ασία και την Αφρική για να ξεφύγουν από τον πόλεμο ή τη φτώχεια, οι παραστάσεις με θέμα πρόσφυγες / μετανάστες λειτουργούν σαν ασκήσεις ανθρωπιάς και ευαισθητοποίησης.

Αλλά όταν το δράμα εξελίσσεται δίπλα σου, τι να σου πει μια παράσταση σαν την «Ιthaca», την τελευταία δουλειά της Ζατάι; Οταν, μάλιστα, η καλλιτέχνης χρησιμοποιεί ως πεδίο έμπνευσης την «Οδύσσεια» του Ομήρου, για να διαμορφώσει ένα αφελές κείμενο, που προσπαθεί να αποκτήσει σημασία μέσω σκέψεων/εμπειριών από τις σελίδες ημερολογίου ενός πρόσφυγα; Τα «ευρήματα», όπως τα νερά που γεμίζουν τη σκηνή και τα ολογράμματα των ηθοποιών (που έχουμε ξαναδεί, άλλωστε, σε άλλες παραστάσεις), δεν επαρκούν για να καλύψουν την επιφανειακή διαχείριση εξαιρετικά σοβαρών θεμάτων.

Σ’ αυτήν την «Ιθάκη» τα πάντα συμβαίνουν επάνω στη σκηνή της μεγάλης αίθουσας της Στέγης, που για την περίπτωση έχει χωριστεί σε τρία παράλληλα μέρη: στη μέση είναι ο σκηνικός χώρος (χωρισμένος κι αυτός στα τρία) και από τη μία και την άλλη πλευρά κάθονται οι θεατές. Στη μία πλευρά παίζεται το μέρος «Πηνελόπη» και στην άλλη το μέρος «Οδυσσέας». Εξι ηθοποιοί (τρεις Πηνελόπες και τρεις Οδυσσείς) μπαινοβγαίνουν από το ένα μέρος στο άλλο. Επειτα από 40-50 λεπτά, οι θεατές της μίας πλευράς οδηγούνται στην άλλη, έτσι ώστε όλοι να δουν και τα δύο μέρη. Στο τέλος τα διαχωριστικά (μακριά νήματα σαν πυκνά κρόσσια) πέφτουν και οι ηθοποιοί κινούνται στον ενοποιημένο πια σκηνικό χώρο, που έχει γεμίσει με νερό σε ύψος περίπου 10 εκατοστών.

H παράλληλη δράση ως ιδέα έχει ενδιαφέρον. Αλλά αυτά που συμβαίνουν τόσο στο νησί της Καλυψώς, όσο και στον οίκο του Οδυσσέα στην Ιθάκη, στερούνται σοβαρότητας. Οι διάλογοι είναι υποτυπώδεις και η απεύθυνση στο κοινό εντελώς ψεύτικη.

Από την, προφανώς επιφανειακή, μελέτη της «Οδύσσειας», μόνο κλισέ αναπαράγονται. Ετσι η Πηνελόπη παρουσιάζεται ως θύμα της ανδρικής βίας. Από το μυαλό της Ζατάι δεν πέρασε η σκέψη ότι μια γυναίκα που κατορθώνει να διασώσει τον θρόνο του συζύγου της επί εικοσαετία, κρατώντας τους μνηστήρες υπό τον έλεγχό της με διάφορα κόλπα, δεν είναι μία αδύναμη γυναίκα. Και ότι οι υπηρέτριες που τιμωρήθηκαν όταν επέστρεψε, και επικράτησε, ο Οδυσσέας δεν είναι θύματα της ανδρικής, πατριαρχικής βίας γιατί ο ρόλος τους στον μύθο έχει να κάνει με μία καθαρτήρια διαδικασία, πριν από την καινούργια αρχή, που σε πολλούς μύθους απ’ όλον τον κόσμο συνδέεται με φόνο και καταστροφή.

Τέλος πάντων, το βασικό πρόβλημα της δραματουργίας είναι ότι στις αποσπασματικές αναφορές στην «Οδύσσεια» σιγά σιγά επιβάλλονται οι σελίδες ημερολογίου ενός πρόσφυγα. Ετσι το περιπετειώδες ταξίδι της επιστροφής του Οδυσσέα στην πατρίδα συνδέεται με το περιπετειώδες ταξίδι του πρόσφυγα /μετανάστη της φυγής από την πατρίδα, όπου η ζωή του έχει γίνει αβίωτη. Δεν χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να καταλάβει κανείς ότι τα δύο πεδία που συνυπάρχουν στο σκηνικό κείμενο, δεν νοηματοδοτούν σωστά το ένα τ’ άλλο. Γρήγορα αρκείσαι να παρακολουθείς τους ηθοποιούς να τραγουδούν θλιμμένα τραγούδια, να χορεύουν, να αγκαλιάζονται ή να απωθούν ο ένας τον άλλον (σταθερές σκηνές στις παραστάσεις της Ζατάι) και στο τέλος οι μισοί να κυλιούνται στα νερά (η βία εδώ κυριαρχεί) και οι άλλοι μισοί να τους τραβούν βίντεο. Περιττό να πω ότι οι θεατές χειροκρότησαν στο τέλος με το ζόρι.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή