Οι σφοδρές αντιδράσεις που προκάλεσε η πρόσφατη απόφαση του Κοσόβου να προχωρήσει στη δημιουργία στρατού και στη σύσταση υπουργείου Αμυνας επιβεβαίωσαν τον εύθραυστο χαρακτήρα της σταθερότητας στα δυτικά Βαλκάνια αλλά και τις αποκλίνουσες ευρωατλαντικές προσεγγίσεις επί του ζητήματος.
Η μετατροπή της υφιστάμενης παραστρατιωτικής δύναμης ασφαλείας του Κοσόβου σε τακτικό στρατό έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά μονομερών ενεργειών της Πρίστινας που έχουν επιδεινώσει σημαντικά τις σχέσεις της με το Βελιγράδι αλλά και με τις Βρυξέλλες. Μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, η κυβέρνηση του Κοσόβου προχώρησε στην επιβολή δασμών ύψους 100% στις εισαγωγές προϊόντων από τη Σερβία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ως αντίποινα για την άρνηση των δύο χωρών να αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Αφορμή στάθηκε η επιτυχημένη διπλωματική προσπάθεια της Σερβίας να αποτρέψει την ένταξη του Κοσόβου στην Ιντερπόλ. Η Ευρωπαϊκή Ενωση αποδοκίμασε έντονα την επιβολή δασμών, τονίζοντας ότι υπονομεύει την περιφερειακή συνεργασία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής επέλεξαν να στηρίξουν την ίδρυση του στρατού του Κοσόβου, παρά τις αντίθετες συστάσεις του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δηλαδή των δύο ευρωατλαντικών οργανισμών που δραστηριοποιούνται ενεργά στην περιοχή. Από τη μία, την ασφάλεια και την ειρήνη στο έδαφος του Κοσόβου εγγυάται η KFOR, η οποία με περίπου 4.000 μέλη αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ στον κόσμο, πίσω μονάχα από εκείνη στο Αφγανιστάν. Από την άλλη, με βάση τη συμφωνία των Βρυξελλών του 2013 μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, ο επίσημος διάλογος Πρίστινας – Βελιγραδίου διεξάγεται έκτοτε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η ιστορικά πρωτοφανής διαφοροποίηση των ΗΠΑ από την κοινή στάση της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ επιβεβαιώνει τη διάθεση του προέδρου Τραμπ να αποκλίνει από τις διπλωματικές σταθερές του παρελθόντος. Κάτι τέτοιο, εξάλλου, είχε διαφανεί και τον περασμένο Αύγουστο, όταν παρά την έντονη αντίδραση της Αγκελα Μέρκελ και άλλων Ευρωπαίων ηγετών στα σενάρια ανταλλαγής εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, ο νέος σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου Τζον Μπόλτον δήλωσε ότι η Ουάσιγκτον δεν είναι πλέον αντίθετη με μια τέτοια ιδέα.
Οπως και στην περίπτωση της αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, έτσι και ως προς τον στρατό του Κοσόβου, η γεωπολιτική εφαρμογή του δόγματος Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Οι ΗΠΑ προτιμούν πλέον να επιβάλλουν άμεσα την προσέγγισή τους με όρους ισχύος, δημιουργώντας τετελεσμένα υπέρ των παραδοσιακών συμμάχων τους, παρά να περιμένουν την επιτυχή έκβαση των διπλωματικών διεργασιών που ξεκίνησαν τα προηγούμενα χρόνια. Κοινώς, μοιάζουν πλέον να ταυτίζονται με το αίσθημα διπλωματικής και πολιτικής κόπωσης στα δυτικά Βαλκάνια παρά να προσπαθούν να ζωντανέψουν ξανά τον διάλογο μεταξύ των κρατών και των εθνικών κοινοτήτων.
Ως εκ τούτου, η αλλαγή οπτικής των ΗΠΑ στα δυτικά Βαλκάνια μειώνει σημαντικά το κύρος των ευρωατλαντικών πρωτοβουλιών συνεννόησης στην περιοχή, καθιστώντας ουσιαστικά νεκρό τον διάλογο Πρίστινας – Βελιγραδίου υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οχι τυχαία, στη σχετική συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη δημιουργία του στρατού του Κοσόβου, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούσιτς ζήτησε από τον ΟΗΕ να αναλάβει «πιο ενεργό ρόλο» στις συζητήσεις με την Πρίστινα.
Η πρακτική αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή ενδέχεται να καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη την επιβίωση της ευρωπαϊκής ατζέντας διεύρυνσης στα δυτικά Βαλκάνια μετά τις προσεχείς ευρωεκλογές και τη διαφαινόμενη άνοδο του ευρωσκεπτικισμού.
* Ο κ. Μάκης Μυλωνάς εργάζεται ως σύμβουλος διεθνών σχέσεων και δημόσιων πολιτικών στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες.