Ο γηραιότερος εν ζωή άνδρας του πλανήτη πέρασε την πρώτη μέρα του καινούργιου χρόνου δίχως να αλλάξει ούτε λιγάκι τις αγαπημένες του συνήθειες: απόλαυσε ένα μακροσκελές λουτρό σε θερμές πηγές και έφαγε μια αξιοσημείωτη ποσότητα από λαχταριστά γλυκά. Ο Μασάζο Νονάκα από το γραφικό νησί Χοκάιντο της Ιαπωνίας κουβαλάει στην πλάτη του 113 έτη, 5 μήνες και 8 ημέρες, και παρά τα χρόνια του διατηρεί μια μόνιμη έκφραση ευχαρίστησης στο πρόσωπό του. «Λατρεύει την ελευθερία του και απεχθάνεται να ακολουθεί διαταγές από τον οποιονδήποτε», δηλώνει με περηφάνια η εγγονή του. «Προσωπικά, πιστεύω πως αυτό είναι το μυστικό για τη μακροζωία του», προσθέτει, ενώ ο παππούς της χαμογελά πονηρά.
Το επιχείρημα που συνδέει την ελευθερία με τη μακροζωία ίσως είναι αρκετά νεφελώδες, ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία πως από το 1905 που γεννήθηκε ο Μασάζο Νονάκα το προσδόκιμο ζωής της ανθρωπότητας έχει αυξηθεί δραματικά. Οι επιστήμονες εκτιμούν πως στις αρχές του 19ου αιώνα, ο μέσος άνθρωπος ζούσε μόλις λίγα χρόνια παραπάνω από τα τριάντα. Η Βιομηχανική Επανάσταση άλλαξε ριζικά τις συνθήκες ζωής, βελτιώνοντας τις υπηρεσίες υγείας και την σίτιση, ωστόσο για το πρώτο μισό του 20ού αιώνα η παγκόσμια ανισότητα εμπόδισε την αύξηση του προσδόκιμου στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, μία σειρά από συναρπαστικές εξελίξεις έχουν καταφέρει να υπερδιπλασιάσουν τον παγκόσμιο μέσον όρο – υπόσχονται μάλιστα πως μέσα στα επόμενα έτη θα συνεχίσουν να προσθέτουν αρκετά χρόνια στη ζωή των ανθρώπων.
Παρ’ όλα αυτά, το έτος που μας πέρασε έφερε μαζί του κι ένα παράδοξο φαινόμενο για τις αισιόδοξες στατιστικές των συνθηκών ζωής της ανθρωπότητας. Παρά την άνθηση εκπληκτικών τεχνολογιών –από την εξατομικευμένη ιατρική μέχρι τη δυνατότητα παρακολούθησης και αποφυγής φυσικών καταστροφών– το προσδόκιμο ζωής στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μειώθηκε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά. Αιτία ήταν η εξάπλωση της αυτοκαταστροφικής τάσης του ανθρώπου: η άνοδος των αυτοκτονιών και η μάστιγα των σκληρών ναρκωτικών που πλήττει τα μεσόγεια των ΗΠΑ υπερίσχυσαν των θετικών εξελίξεων και της επιστημονικής προόδου.
Ισως, λοιπόν, πέρα από το χιούμορ και τον ρομαντισμό, να υπάρχει και μια δόση αλήθειας στις δηλώσεις της εγγονής του μακροβιότερου άνδρα του πλανήτη. Ισως η ελευθερία του Μασάζο Νονάκα από καθετί το καταπιεστικό να συμπεριλαμβάνει και τους ίδιους του τους εσωτερικούς δαίμονες. Ισως τα 113 γεμάτα χρόνια του να οφείλονται στην αποφυγή της ανθρώπινης τάσης για αυτοκαταστροφικότητα. Σίγουρα οφείλονται εν μέρει και στις έξι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις που ακολουθούν και που, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ερευνητών της αμερικανικής Aperion Care, έχουν τη δυνατότητα να σώσουν μέχρι 6,5 εκατομμύρια ζωές τον χρόνο.
Διαγνώσεις με αισθητήρες
Ρολόγια που διαβάζουν με εντυπωσιακή ακρίβεια την πίεση του αίματος, σένσορες που μεταδίδουν σε πραγματικό χρόνο τον αντίκτυπο ενός φαρμάκου στο σώμα του ασθενούς, συσκευές που παρακολουθούν την καρδιακή αρρυθμία ενώ ένας ηλικιωμένος, που βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση, κοιμάται γαλήνια. Μια απροσδόκητη τεχνολογία, που ξεκίνησε εν μέρει χάρη στην άνθηση των συσκευών smartphone και το ενδιαφέρον των αθλητών να παρακολουθούν συνεχώς τη φυσική τους κατάσταση, εξελίσσεται σταδιακά στο μέλλον της ιατρικής περίθαλψης και παρακολούθησης. Ο λόγος για τα ιατρικά βραχιολάκια, τα οποία, πέρα από την άνεση και την αισθητική που προσφέρουν, μπορούν να ανιχνεύουν εγκαίρως απειλητικές εξελίξεις στο ανθρώπινο σώμα, να βοηθούν με τις διαγνώσεις των ασθενών και να χορηγούν αυτόματα φάρμακα που ανακουφίζουν τον πόνο.
Σύμφωνα με τα πρώτα σημάδια των ερευνών, η τεχνολογία των περικάρπιων ιατρικών αισθητήρων, που ξεκίνησε να ανθεί στα τέλη του 2012, έχει ήδη σώσει δύο εκατομμύρια ασθενείς κάθε χρόνο. «Κλειδί» στην επιτυχία τους είναι η μοναδική ματιά που προσφέρουν στις συγκεκριμένες συνθήκες του κάθε ασθενούς, γεγονός που επιτρέπει εξατομικευμένη παρακολούθηση και αποφυγή ιατρικών επιπλοκών από τις γενικές θεραπείες, καθώς δίνεται δυνατότητα προσαρμοσμένης θεραπείας. Ενα δευτερεύον, αλλά σημαντικό όφελος που προσφέρουν είναι και η δυνατότητα ιατρικής περίθαλψης ενώ ο ασθενής βρίσκεται στο ίδιο του το κρεβάτι, πλαισιωμένος από φίλους και συγγενείς.
«Εκτύπωση» ανθρώπινων μελών
Πριν από μερικά χρόνια, αν κάποιος απαντούσε στο χρόνιο πρόβλημα της έλλειψης οργάνων για μεταμόσχευση με την πρόταση εκτύπωσης τεχνητών ανθρώπινων μελών, δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο ιατρικός κόσμος θα τον χλεύαζε και θα τον αγνοούσε. Ωστόσο, η εξωπραγματική ιδέα έχει γίνει πραγματικότητα από το 2011, και πλέον η τρισδιάστατη εκτύπωση και κατασκευή τεχνητών ανθρώπινων οργάνων σώζει περίπου 500.000 ζωές κάθε χρόνο. «Πεθαίνουμε γιατί τα όργανά μας δεν αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου», δηλώνει ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της CellInk Ερικ Γκάτενχολμ, ο οποίος κατάφερε να εφεύρει τον πρώτο εκτυπωτή που κατασκευάζει όργανα από ανθρώπινο ιστό αντί μετάλλου και πλαστικού. «Καθώς ξεκινάμε σιγά σιγά να τα αντικαθιστούμε με τρισδιάστατες εκτυπώσεις, η προοπτική μιας σημαντικής επέκτασης της ανθρώπινης ζωής εμφανίζεται στον ορίζοντα», προσθέτει σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Guardian.
Ο εντυπωσιακός αριθμός ερευνητών που εργάζονται στον τομέα της τρισδιάστατης βιο-εκτύπωσης, σε συνδυασμό με προβλέψεις που θέλουν τη βιομηχανία να ανεβαίνει σε αξία στο 1,3 δισ. δολάρια το 2021, μας διαβεβαιώνουν πως το μέλλον που οραματίζεται ο Γκάτενχολμ ίσως να μη βρίσκεται πολύ μακριά. Πέρα από τα άμεσα οφέλη της κάλυψης της ζήτησης των οργάνων για μεταμόσχευση, η τρισδιάστατη εκτύπωση ανθρώπινου ιστού μπορεί να επιτρέψει και εντυπωσιακά ιατρικά πειράματα με φοβερές εφαρμογές και βελτιώσεις των συνθηκών της ανθρωπότητας.
Χαρτογράφηση καταστροφών
Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν σοβαρά λόγω των φυσικών καταστροφών που έπληξαν τον πλανήτη μέσα στο 2018, με τα τελευταία τρία χρόνια να αποτελούν ρεκόρ για τον αριθμό των κατακλυσμικών καιρικών φαινομένων του πλανήτη. Ωστόσο, παρότι η εκδικητικότητα της φύσης αυξάνεται παράλληλα με τον αχαλίνωτο ρυθμό της τεχνολογικής ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής, υπάρχει και κάτι το θετικό που περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη μας. Ο λόγος για τους υπερσύγχρονους δορυφόρους, οι οποίοι απολαμβάνουν πλέον τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να αποθηκεύουν περισσότερα φυσικά στοιχεία από ό,τι ήλπιζαν μέχρι και οι πιο αισιόδοξοι επιστήμονες.
Με «όπλο» τα μεγάλα δεδομένα αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη, οι δορυφόροι επιτρέπουν στον κόσμο της επιστήμης να προβλέψει τη συχνότητα και το μέγεθος των επικείμενων φυσικών καταστροφών, προετοιμάζοντας κατ’ επέκταση τις εκάστοτε κυβερνήσεις για τη διαχείριση των προβλημάτων που προκύπτουν. Οι λεπτομερείς πληροφορίες που καταγράφουν, επιτρέπουν επίσης την αναλυτική χαρτογράφηση των καταστροφών, αλλά και τη βελτιστοποίηση των διαδικασιών εκκένωσης ή διάσωσης. Υπολογίζεται πως οι σύγχρονοι δορυφόροι έχουν σώσει συνολικά τις ζωές 500.000 ανθρώπων μέσα στο 2018. Παρότι, λοιπόν, ο άνθρωπος συνεχίζει να καταστρέφει τον πλανήτη, τουλάχιστον εφηύρε και έναν τρόπο για να ελαχιστοποιήσει και να διαχειριστεί τις καταστροφικές συνέπειες των πράξεών του.
Η αφαλάτωση σώζει ζωές
Ενώ το μέλλον προβλέπεται θερμότερο και πολυπληθέστερο, η μεγαλύτερη πηγή της ζωής ξεκινάει να γίνεται ολοένα και πιο σπάνια και πολύτιμη. Ο λόγος για το καθαρό και πόσιμο νερό, το οποίο στερείται σήμερα ένας στους εννέα κατοίκους του πλανήτη – υπολογίζεται μάλιστα πως κάθε δύο λεπτά ένα παιδί του κόσμου φεύγει από τη ζωή λόγω αφυδάτωσης. Ωστόσο, μια παλιά τεχνολογία αποκτά καινούργια βαρύτητα και σύγχρονες μεθόδους χάρη στις οποίες έχει καταφέρει να σώσει περίπου ένα εκατομμύριο ζωές ανά χρόνο. Ο λόγος για τη διαδικασία της αφαλάτωσης, η οποία πλέον χρησιμοποιείται σε 150 χώρες και 16.000 εργοστάσια ανά τον κόσμο, και έχει τη δυνατότητα να παρέχει φρέσκο νερό μέχρι και στους πιο διψασμένους πληθυσμούς του πλανήτη.
Αρχικά, η αφαλάτωση ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 στην ερημώδη Μέση Ανατολή, οδηγούμενη κυρίως από την ενέργεια των πετρελαίων της Σαουδικής Αραβίας, του Κουβέιτ και του Μπαχρέιν. Ωστόσο, τα συναρπαστικά μοντέρνα εργοστάσια αφαλάτωσης λειτουργούν κυρίως με ανακυκλώσιμες πηγές ενέργειας –με κυριότερη την ηλεκτρική– και είναι αρκετά οικονομικά ώστε να μπορούν να εγκατασταθούν σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας όπου υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη. Αν η τεχνολογία συνεχίζει να αυξάνεται με αντίστοιχο ρυθμό, ίσως τα 783 εκατ. κάτοικοι που ζουν σήμερα δίχως άμεση πρόσβαση σε πόσιμο νερό να βρουν μια λύση απέναντι στην τεράστια πρόκληση που αντιμετωπίζουν.
Τα αυτοκίνητα του μέλλοντος
Περίπου ενάμισι εκατομμύριο άτομα παγκοσμίως φεύγουν από τη ζωή κάθε χρόνο λόγω αυτοκινητιστικών δυστυχημάτων. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη, μάλιστα, πρόκειται για την πιο συχνή αιτία θανάτου των νεαρών ατόμων. Το 90% των θανάτων στον δρόμο οφείλεται στην αφέλεια και το ανθρώπινο σφάλμα – κατ’ επέκτασιν, η λύση βρίσκεται στην αφαίρεση του ανθρώπινου στοιχείου από τη θέση του οδηγού. Τα αυτόματα οχήματα, τα οποία αναμένεται να κυκλοφορούν ανάμεσά μας μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, δεν οδηγούνται υπό την επήρεια αλκοόλ, δεν κινδυνεύουν από κουρασμένους οδηγούς που κοιμούνται στο τιμόνι, και διαθέτουν μια σειρά από σένσορες και υπερσύγχρονες τεχνολογίες για την αποφυγή ατυχημάτων.
Το πειραματικό αυτόματο μοντέλο της αμερικανικής Τέσλα, το οποίο υπόσχεται πως θα είναι το όχημα του μέλλοντος, διαθέτει οκτώ κάμερες, ένα ραντάρ τελευταίας τεχνολογίας, 12 αισθητήρες υπερήχων και έναν υπολογιστή που μπορεί να εκτελέσει πάνω από 24 τρισεκατομμύρια λειτουργίες ανά δευτερόλεπτο – όλες οι συσκευές είναι εργαλεία που στοχεύουν στην αποφυγή οποιουδήποτε ατυχήματος κατά τη διάρκεια της διαδρομής. Το στοίχημα που θα καθορίσει την επιτυχία του είναι το λογισμικό του, το οποίο αναπτύσσεται χάρη σε εκατομμύρια βίντεο και εικόνες από συνθήκες πραγματικής οδήγησης. Αν κερδηθεί το στοίχημα αυτό, μέχρι και ενάμισι εκατομμύριο ζωές θα μπορούσαν να αποφύγουν τον τραγικό θάνατο των αυτοκινητιστικών ατυχημάτων κάθε χρόνο.
Αυτόνομα ιατρικά ρομπότ
Οσοι ενημερώνονται τακτικά για τις τελευταίες εξελίξεις της βιοτεχνολογίας θα γνωρίζουν ήδη τον ενθουσιασμό που περιβάλλει τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο της χειρουργικής. Ηδη από το 2016, το ρομπότ Smart Anastomosis Robot (STAR), το οποίο λειτουργεί εξ ολοκλήρου αυτόνομα, υποβλήθηκε σε σειρά πειραματικών δοκιμών σε ζώα, παρουσιάζοντας εντυπωσιακά αποτελέσματα. Κατά τη διάρκεια ορισμένων επεμβάσεων όπως η σύνδεση εντέρου ή η μεταμόσχευση πνευμόνων, το ρομπότ που λειτουργεί μονάχα με κάμερες και μηχανικούς αισθητήρες κατάφερε να υπερβεί μέχρι και τους καλύτερους ανθρώπινους χειρουργούς, όσον αφορά την ακρίβεια και την ταχύτητα της εγχείρησης.
Τα χειρουργικά ρομπότ ζουν και βασιλεύουν εδώ και 30 χρόνια, έχοντας αποδείξει προ πολλού το αυξημένο εύρος κίνησης και την ακρίβειά τους, ωστόσο στην πλειονότητα των περιπτώσεων η χρήση τους ήταν περιορισμένη στον τρόπο με τον οποίο τα έλεγχε ο εκάστοτε ιατρός. Ολα άρχισαν να αλλάζουν με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, που μεταμόρφωσε τα χειρουργικά ρομπότ από εργαλεία σε αυτόνομες συσκευές εξαιρετικών δυνατοτήτων. Παρότι το κόστος τους παραμένει σημαντικά υψηλό, τα χειρουργικά ρομπότ υπολογίζεται πως σώζουν περίπου ένα εκατομμύριο ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο. Η σαφώς ανώτερη τεχνική τους στην αφαίρεση ιστών, οι σημαντικά ταχύτεροι χρόνοι λειτουργίας τους και η πρόσβασή τους σε εξαιρετικά δύσκολες περιοχές του σώματος ίσως τα μεταμορφώσει σύντομα στους γιατρούς που προτιμάμε.