Οι τυφώνες και τα καταφύγια

Οι τυφώνες και τα καταφύγια

2' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Δ​​ιαβάζοντας στις εφημερίδες τα άρθρα για όσα ενδέχεται να συμβούν το 2019 θυμήθηκα τη διάκριση που έκανε ο Καρλ Πόπερ ανάμεσα σε «προφητικές» και «τεχνολογικές» προβλέψεις: «Μπορεί να προβλέψουμε: (α) την έλευση ενός τυφώνα, πρόβλεψη που μπορεί να έχει μεγάλη πρακτική αξία γιατί δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να βρουν καταφύγιο έγκαιρα, και μπορεί επίσης να προβλέψουμε (β) ότι για να αντέξει στον τυφώνα ένα καταφύγιο, θα πρέπει να έχει κατασκευαστεί με ορισμένο τρόπο, π.χ. να έχει αντιστήριγμα από σκυρόδεμα στη βορινή πλευρά».

Στα θεωρούμενα έγκυρα μέσα ενημέρωσης, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις μεγάλες δυτικές χώρες, οι αρθρογράφοι κινούνται ανάμεσα στην απαισιοδοξία και στην αβεβαιότητα. Κύρια θέματα η άνοδος των ακραίων ή λαϊκιστικών πολιτικών δυνάμεων, η μετανάστευση από φτωχές χώρες με πολύ διαφορετικό πολιτισμό, η οικονομική στασιμότητα. Σε πιο μακρύ ορίζοντα, η δημογραφική γήρανση, η κλιματική αλλαγή, οι πολωτικές επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών. Τι από αυτά μοιάζει με τυφώνα, που δεν μπορούμε να αποτρέψουμε, και τι μοιάζει με κατασκευαστικό ζήτημα, που μπορούμε να επηρεάσουμε;

Τα όρια δεν είναι ξεκάθαρα. Μεταξύ αυτών, π.χ., που ανησυχούν για τη μετανάστευση, άλλοι θεωρούν ότι μπορεί να αποτραπεί, χωρίς μεγάλο κόστος για τις χώρες υποδοχής, κι άλλοι ότι αυτό είναι ανέφικτο και προτείνουν καλύτερη πολιτική ενσωμάτωσης. Για την ανεργία που θα προκαλέσει η τεχνολογία, άλλοι τη θεωρούν αναπόφευκτη, και προτείνουν περισσότερα επιδόματα για τους ανέργους (ή το Βασικό Εισόδημα για όλους), άλλοι προτείνουν νέους θεσμούς που θα κάνουν την τεχνολογία εργαλείο για τους πολλούς (νέες μορφές κοινωνικής οικονομίας και συνεργατικής παραγωγής), κι άλλοι πιστεύουν ότι η ελεύθερη αγορά μπορεί να δώσει νέες δουλειές σε όλους.

Μέσα σε τόσες αβεβαιότητες και σε τόσο διαφορετικές προτάσεις, υπάρχουν στην πολιτική δύο βασικές στάσεις, που αντιστοιχούν στα δύο είδη πρόβλεψης του Πόπερ. Η μία θεωρεί ότι η ιστορία έχει μια προβλέψιμη γενική κατεύθυνση, και ότι η σωστή πολιτική είναι αφενός να επιταχύνεις τις εξελίξεις και αφετέρου να ανακουφίσεις βραχυπρόθεσμα όσους υποφέρουν σήμερα, μέχρι να πραγματωθεί το επόμενο στάδιο της προόδου. Δογματικοί χριστιανοί, ισλαμιστές, ακραίοι εθνικιστές, κομμουνιστές, μερικοί λαϊκιστές, πολλοί ριζοσπάστες αριστεροί ενεργούν με βάση μια τέτοια πυξίδα.

Η άλλη θεωρεί πως η ποιότητα της ζωής μας δεν ορίζεται από τους τυφώνες, αλλά από τα καταφύγια. Κάθε τάση του κλίματος, της δημογραφίας, της ιδεολογίας των ξένων απαιτεί μια μελετημένη αντίδραση δική μας, με την προσέγγιση του μηχανικού μάλλον, παρά του ναυαγοσώστη ή του ιεροκήρυκα. Οσοι αυτοχαρακτηριζόμαστε πραγματιστές και κεντρώοι αυτή τη στάση προκρίνουμε. Ο πραγματισμός στην πολιτική έχει, όμως, δύο μεγάλες αδυναμίες. Αφενός, δεν συνεπαίρνει όσο η μεγάλη αφήγηση. Αφετέρου, δεν είναι εύκολο να σχεδιάσεις λύσεις για ένα μέλλον αβέβαιο. Και στην εποχή μας το μέλλον μοιάζει πολύ πιο αβέβαιο από ό,τι πριν από δεκαπέντε χρόνια. Η απάντηση στην αβεβαιότητα είναι η ευελιξία. Στα δημόσια πράγματα, αυτό σημαίνει ευέλικτους θεσμούς, αντίβαρα και πολυμορφία. Στο πολιτειακό, τη διάκριση των εξουσιών, που μπορούν να περιορίσουν τον εγωπαθή Τραμπ και τον αυταρχικό Μπολσονάρο. Στο κοινωνικό κράτος, συνδυασμούς βασικών παροχών και στοχευμένων δράσεων, με λογοδοσία, χωρίς συντεχνιακές αγκυλώσεις. Στην Παιδεία, πολλά είδη σχολών, δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα, αυτοδιοίκηση με κυρώσεις και κίνητρα. Στην οικονομία, συμβίωση, συνεργασία και ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών επιχειρήσεων, δημόσιων φορέων και πειραμάτων κοινοχρησίας.

«Πάρτε μαζί σας νερό. Το μέλλον μας θα έχει πολλή ξηρασία», έγραφε ο Μιχάλης Κατσαρός. Κι αν έχει πλημμύρες; Οταν δεν ξέρεις τι από τα δύο, καλύτερα να μην κουβαλάς μπουκάλια, αλλά εργαλεία. Είτε για να σκάψεις πηγάδια είτε για να φτιάξεις βάρκες.

* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή