Τον Δεκέμβριο του 2017, το World Inequality Lab (WIL) του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Παρισιού (Paris School of Economics) δημοσίευσε την πρώτη έκθεση των Παγκόσμιων Ανισοτήτων 2018, που έδειξε, μεταξύ άλλων, την ταχύτητα με την οποία βάθαινε η οικονομική ανισότητα στη Βόρεια Αμερική, στην Κίνα, στην Ινδία και στη Ρωσία από το 1980 μέχρι σήμερα. Σε σύγκριση με τις παραπάνω η έρευνα της ομάδας του οικονομολόγου Τομά Πικετί, που έγινε διάσημος με το βιβλίο του «Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» (εκδ. Πόλις) έδειξε ότι η Ευρώπη κατάφερε να «αντισταθεί» στη διεύρυνση των ανισοτήτων αλλά όχι και με μεγάλο σθένος.
«Είμαστε σε ένα ιστορικό υψηλό των ανισοτήτων, σε μερικές περιπτώσεις έχουμε γυρίσει πίσω στις αρχές του 20ού αιώνα λόγω της συγκέντρωσης του κεφαλαίου αλλά και λόγω πολιτικών επιλογών», μας λέει ο Λουκά Σανσέλ, οικονομολόγος και ένας από τους διευθυντές του WIL, καθώς βλέπουμε την Αθήνα από ύψος που κρύβει τις ανισότητες της πρωτεύουσας. Το 1980 θεωρείται δεκαετία ορόσημο από τους οικονομολόγους του WIL, διότι μέχρι την πτώση της ΕΣΣΔ η «κομμουνιστική απειλή» λειτουργούσε ως αντίβαρο, μας λέει ο κ. Σανσέλ, στην πολιτική κοινωνικών παροχών των δυτικών κυβερνήσεων. «Για να το πούμε απλά, ο στόχος ήταν να αποτρέψουν τις εργατικές τάξεις από το να ψηφίζουν κομμουνιστικά κόμματα» σημειώνει, ενώ μόλις έφυγε ο κίνδυνος οι φιλελεύθερες πολιτικές εφαρμόστηκαν με διαφορετικές ταχύτητες και εντάσεις.
Ο Γάλλος οικονομολόγος απογειώθηκε από το Παρίσι των «Κίτρινων Γιλέκων» και προσγειώθηκε στην Αθήνα των διαδηλώσεων για το Μακεδονικό και τον ρωτάμε πώς γίνεται και η σημερινή Ευρώπη, με τη Μ. Βρετανία στην πόρτα της εξόδου, να είναι σε καλύτερη θέση από την Αμερική. «Στην Αμερική υπάρχουν δύο χώρες στην πραγματικότητα. Για το πλούσιο 1% του πληθυσμού η συσσωρευμένη ανάπτυξη από το ’80 μέχρι σήμερα έχει φτάσει στο 100%, ενώ ο μισός πληθυσμός της ηπείρου έχει αποκλειστεί από την οικονομική ανάπτυξη. Το 1980 το μέσο εισόδημα για κάποιον που ανήκει στον φτωχό πληθυσμό ήταν περίπου 16.000 δολάρια και σήμερα είναι 16.400 δολάρια, δηλαδή μηδενική βελτίωση», τονίζει, προσθέτοντας ότι το ρήγμα της οικονομικής ανισότητας παρήγαγε ηγέτες, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, που υπόσχονται τη ρήξη με τις πολιτικές του παρελθόντος.
Στην Ευρώπη, σημειώνει, υπάρχει ακόμη ένα επίπεδο κοινωνικών παροχών, όπως στους καίριους τομείς της Υγείας και της Παιδείας, αν και εδώ οι ανισότητες είναι επίσης μεγάλες. «Η Ευρώπη έχει κυρίως εσωτερικά προβλήματα, όπως την αύξηση της ανεργίας και των επισφαλών θέσεων εργασίας, ενώ απέτυχε να εξελίξει την οικονομική της διακυβέρνηση σε ένα δημοκρατικό και όχι μόνο τεχνοκρατικό επίπεδο», τονίζει. Ο κ. Σανσέλ φέρνει την Ελλάδα ως παράδειγμα κακής εκτίμησης της κατάστασης από τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις της Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία) και εκτιμά ότι αντί να εφαρμοστεί ένα «θετικό αναπτυξιακό σοκ», η ελληνική κρίση χειροτέρεψε με τις πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν.
Η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων έχει αντίκτυπο σχεδόν σε όλους τους μεγάλους τομείς της κοινωνικής ζωής, μας λέει ο Γάλλος οικονομολόγος, όπως την πολιτική, την υγεία και το περιβάλλον. «Μπορεί να μην έχουμε ολοκληρωτικά καθεστώτα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ίσως στους γείτονες της Ευρώπης, αλλά έχουμε αδύναμες Δημοκρατίες» τονίζει και μας περιγράφει τον φαύλο κύκλο των ανισοτήτων: «Η οικονομική ανισότητα παράγει και αντίστοιχες πολιτικές ανισοτήτων που απλά ενισχύουν το πρώτο σκέλος της εξίσωσης». Το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων», άλλωστε, ξεκίνησε με «μια καλή περιβαλλοντική πρόθεση αλλά μια κακή λύση, ανακοινώνοντας έναν φόρο καυσίμων που έθιξε τους πιο φτωχούς».
«Υπάρχει ευρύτερα η απόρριψη της παραδοσιακής Αριστεράς. Αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό, διότι εκείνη η πολιτική πλευρά υποτίθεται ότι θα μείωνε τις ανισότητες αλλά απέτυχε να το κάνει. Την ίδια στιγμή, υπάρχει μια ανανέωση του κοινωνικού ερωτήματος, μέσω μη παραδοσιακών κινημάτων, που θα πρέπει να απαντηθεί από τις προοδευτικές κοινωνίες», σημειώνει ο κ. Σανσέλ.
Διάλεξη του Λουκά Σανσέλ, «Παγκόσμιες ανισότητες: πού βρισκόμαστε σήμερα;», Γαλλικό Ινστιτούτο, σήμερα στις 7.30 μ.μ.