Η αλτρουιστική προσέγγιση του επιχειρείν

Η αλτρουιστική προσέγγιση του επιχειρείν

8' 18" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την έννοια του επιχειρηματία, ο καθένας με τη δική του προκατάληψη και φιλοσοφική στάση απέναντι στον καπιταλισμό. Στην ουσία του, όμως, ο κάθε επιχειρηματίας βλέπει ένα πρόβλημα ή μια έλλειψη σε κάποια κοινότητα, και ταυτόχρονα οραματίζεται μια νέα ιδέα, μέθοδο ή επιχείρηση για να ανταποκριθεί σε αυτά. Πολλές φορές το κίνητρο που υπερισχύει είναι αυτό των κερδών, ωστόσο υπάρχουν και ουκ ολίγες περιπτώσεις που στόχος της επιχείρησης είναι κάτι ανώτερο: η αλλαγή, η φιλανθρωπία και ο κοινωνικός αντίκτυπος.

Οι αποκαλούμενες κοινωνικές επιχειρήσεις, όπως και οι κοινές επιχειρήσεις, βασίζονται στην καινοτομία και στη δημιουργικότητα για να μετατρέψουν τις παγκόσμιες προκλήσεις σε μοναδικές ευκαιρίες, ωστόσο θέτουν πάντα μια ευρύτερη κοινωνική αποστολή ως προτεραιότητα πριν από το οικονομικό κέρδος. Ισορροπώντας στο μεταίχμιο μεταξύ του αλτρουισμού των ΜΚΟ και της αποτελεσματικότητας των επιχειρηματικών δομών, οι κοινωνικές επιχειρήσεις του κόσμου πλαισιώνουν τις προσπάθειες των κυβερνήσεων και των φιλανθρωπικών οργανώσεων για τη βελτίωση των συνθηκών του πλανήτη. Σε αντίθεση με τις περισσότερες πολυεθνικές, που ενστερνίζονται αξίες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για σκοπούς αυτοπροβολής ή για να μειώσουν το κόστος, οι κοινωνικές επιχειρήσεις όχι μόνο υποστηρίζουν την κοινωνική αλλαγή αλλά στοχεύουν στο να οικοδομήσουν νέες και καλύτερες κοινωνικές ισορροπίες. Και σε αντιπαραβολή με τον κόσμο των ΜΚΟ, ο οποίος εξ ορισμού αναγκάζεται να περιορίσει τα λειτουργικά του έξοδα, οι κοινωνικοί επιχειρηματίες μπορούν να δημιουργήσουν βιώσιμες οικονομικές δομές και να υλοποιήσουν ευκολότερα πρότζεκτ μεγάλης κλίμακας και αντικτύπου.

Πολλές φορές, η ευφυΐα των κοινωνικών επιχειρήσεων έγκειται στο ότι βασίζονται σε προϋπάρχουσες δομές και κίνητρα για να πετύχουν την κοινωνική τους αποστολή. Η ολλανδική Fairphone, για παράδειγμα, προσπαθεί να βελτιώσει τις εργασιακές συνθήκες και να περιορίσει την περιβαλλοντική καταστροφή του πλανήτη, παράγοντας ένα υπερσύγχρονο κινητό με την πιο ηθική παραγωγή στην αγορά των smartphones – πλαισιώνει λοιπόν τις παγκόσμιες προσπάθειες για το δίκαιο εμπόριο με ένα προϊόν που απευθύνεται στις σύγχρονες καταναλωτικές ανάγκες. Αλλες επιχειρήσεις επαναπροσδιορίζουν την έννοια του αλτρουισμού: η αναγνωρισμένη Kiva, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει την εξάπλωση της φτώχειας με μικροδάνεια που βοηθούν εμπόρους και αγρότες του αναπτυσσόμενου κόσμου να σταθούν στα πόδια τους και να ξεφύγουν από την κυκλική παγίδα της φτώχειας. Υπάρχουν και κάποιες που καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες εκεί όπου το σύστημα υστερεί, όπως η πρωτοποριακή ελληνική SciCo, η οποία κάνει την έννοια της επιστήμης προσιτή στο ευρύ κοινό, με έναν απλό, σύγχρονο και διασκεδαστικό τρόπο. Ακολουθούν οι ιστορίες των συναρπαστικών αυτών κοινωνικών επιχειρήσεων, που φανερώνουν τον μοναδικό αντίκτυπο που προκύπτει από τον συνδυασμό εφευρετικότητας και αλτρουισμού.

Fairphone II, ένα κινητό με… συνείδηση

Συχνά, ακόμα και οι μεγαλύτεροι αλτρουιστές του πλανήτη αντιτίθενται, εμμέσως και άθελά τους, στις καλές τους προθέσεις λόγω των καταναλωτικών τους προτιμήσεων. Η γιγαντιαία και απρόσωπη παγκόσμια αλυσίδα παραγωγής του σήμερα πολλές φορές ξεφεύγει από τους κανόνες ηθικής και δίκαιου εμπορίου, παράγοντας βασικά προϊόντα τα οποία είναι εξαιρετικά επιβλαβή για τις κοινωνίες και τον πλανήτη – και που, ωστόσο, καταναλώνονται μαζικά εν αγνοία των προβλημάτων. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα: 62 μέταλλα συνολικά απαιτούνται για την κατασκευή των περισσότερων συσκευών, και δεκάδες από αυτά προέρχονται από εργοστάσια με ανήλικους εργάτες και χείριστες συνθήκες. Με μια αλυσίδα παραγωγής τόσο δαιδαλώδη και περίπλοκη, είναι εύκολο να προβλέψουμε τις ηθικές ανησυχίες μας, όμως με κάθε αγορά μας συμβάλλουμε στη διαιώνιση τερατωδών προκλήσεων, όπως η καταναγκαστική εργασία ή η περιβαλλοντική καταστροφή.

Η αλτρουιστική προσέγγιση του επιχειρείν-1

Το τελευταίας τεχνολογίας Fairphone II είναι το πιο ηθικά παραγόμενο τηλέφωνο της αγοράς και πωλείται σε ιδιαίτερα ανταγωνιστική τιμή.

Τη λύση οραματίζεται να φέρει η Fairphone, μια ολλανδική κοινωνική επιχείρηση που σχεδιάζει smartphones με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και πλήρη έλεγχο των συνθηκών παραγωγής και εργασίας. Η Fairphone διένυσε ένα ενδιαφέρον ταξίδι στην προσπάθειά της να βελτιώσει την αγορά κινητών τηλεφώνων – ξεκίνησε το 2010 ως μια απλή διαδικτυακή καμπάνια, το 2013 μεταμορφώθηκε σε επιχειρηματική οντότητα με κοινωνικό σκοπό, και το 2015 τιμήθηκε με τη διάκριση της ταχύτερα αναπτυσσόμενης νεοφυούς εταιρείας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μέχρι σήμερα, έχει καταφέρει να πουλήσει πάνω από 150.000 «ηθικές συσκευές», βάζοντας ένα σημαντικό λιθαράκι στην καταπολέμηση της ανεύθυνης παραγωγής και κατανάλωσης.

Η ευφυΐα της Fairphone έγκειται ακριβώς στο ότι πάτησε πάνω στην αγορά και στον σύγχρονο τρόπο ζωής για να κάνει πραγματικότητα τον φιλανθρωπικό της αντίκτυπο. Το Fairphone II –το καινούργιο υπερσύγχρονο μοντέλο της, το οποίο δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα smartphone αιχμής των ανταγωνιστών– όχι μόνο μπορεί να περηφανευτεί πως είναι το πιο ηθικά παραγόμενο τηλέφωνο της αγοράς, αλλά έχει επίσης σχεδιαστεί έτσι ώστε να επισκευάζεται και να εκσυγχρονίζεται εύκολα από τον χρήστη. Ετσι, η περιβαλλοντική συνείδηση συναντά την επιθυμία της αγοράς για συσκευές μακράς διάρκειας που δεν χρειάζονται μόνιμη συντήρηση και περαιτέρω έξοδα. Το προϊόν της κοινωνικής επιχείρησης προσφέρεται επίσης και σε εξαιρετικά ανταγωνιστική τιμή, σαφώς χαμηλότερη από αυτή των πιο δημοφιλών συσκευών του σήμερα.

Με την ολιστική της προσέγγιση και μια εξαιρετική επικοινωνιακή στρατηγική, η Fairphone επαναπροσδιορίζει επιτυχώς την έννοια της κοινωνικής συνείδησης: φιλανθρωπία δεν είναι η απόφαση του πώς θα ξοδέψει κανείς τα λεφτά που του περισσεύουν, αλλά μια μόνιμη και πολυδιάστατη στάση ζωής.

Ο σωτήριος άμεσος δανεισμός χρημάτων

«Αν δώσεις ένα ψάρι σ’ έναν άνθρωπο, θα φάει μια φορά. Αν του μάθεις να ψαρεύει, θα τρώει σ’ όλη του τη ζωή», λέει ένα πανάρχαιο κινέζικο ρητό. Πουθενά δεν διακρίνεται καλύτερα η σοφία του από τις παγκόσμιες προσπάθειες για την εξάλειψη των συνθηκών φτώχειας. Παρά τα εκατομμύρια δολαρίων που διοχετεύονται κάθε χρόνο στις φτωχότερες γειτονιές του πλανήτη μέσω των ανθρωπιστικών βοηθειών και του κόσμου της φιλανθρωπίας, η ανισότητα παραμένει. Κορυφαίοι οικονομολόγοι της Αφρικής, με ηγέτη τη διεθνώς αναγνωρισμένη Νταμπίσα Μόγιο από τη Ζάμπια, ισχυρίζονται πως ενώ οι δωρητές της Δύσης έχουν τις καλύτερες προθέσεις, η εξωτερική βοήθεια εμποδίζει τη μελλοντική δημοσιονομική ανεξαρτησία ενός έθνους. «Αντιθέτως, οι τυφλές δωρεές ενδυναμώνουν διεφθαρμένες πολιτικές παρατάξεις που κατανέμουν τα χρήματα κατά τη βούλησή τους και ενάντια στα συμφέροντα των ταλαιπωρημένων ομάδων του πλανήτη», αναφέρει η Μόγιο στο επιτυχημένο βιβλίο της «Νεκρή Βοήθεια».

Η αλτρουιστική προσέγγιση του επιχειρείν-2

Με δάνειο 850 δολαρίων, η Ναζίρα από το Κιργιζιστάν κατάφερε να στήσει μια μικρή επιχείρηση παραδοσιακών υφαντών, ξεφεύγοντας από τη φτώχεια.

Με πυξίδα της την άμεση ενίσχυση των ανθρώπων που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας, η κοινωνική εταιρεία Kivα απαντά σε αυτή την πρόκληση με μια πλατφόρμα που επιτρέπει στους ανθρώπους όχι να χαρίζουν, αλλά να δανείζουν μικροποσά μέσω του Διαδικτύου σε επιχειρηματίες και φοιτητές χαμηλού εισοδήματος σε πάνω από 80 αναπτυσσόμενες χώρες. Ενα εντυπωσιακό 99% των μικροδανείων αποπληρώνονται, φανερώνοντας πως η στοχευμένη οικονομική στήριξη που συνδέεται με τη δημιουργία βιώσιμων συνθηκών, είναι πολύ πιο αποτελεσματική από την τυφλή φιλανθρωπία. Από το 2005 που ξεκίνησε τη λειτουργία της, η Kivα έχει καταφέρει να μαζέψει πάνω από 1,5 δισ. δολάρια, διοχετεύοντάς τα σε επιχειρηματίες και αγρότες, βοηθώντας τους να σταθούν στα πόδια τους και να ξεφύγουν από την κυκλική παγίδα της φτώχειας. Η εταιρεία επιτρέπει στους δωρητές να διαλέξουν οι ίδιοι τον παραλήπτη του μικροδανείου, δημιουργώντας έτσι άμεση επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ του ανεπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Η εταιρεία διαθέτει μια σειρά από εντυπωσιακά στοιχεία και αριθμούς που εξηγούν λεπτομερώς τον κοινωνικό της αντίκτυπο – ωστόσο οι ίδιες οι ιστορίες επιτυχίας αυτών που δανείζονται αποδεικνύουν ακόμη πιο περίτρανα την αποτελεσματικότητα της προσέγγισής της.

Χάρη σε λιγότερο από 1.000 δολάρια, η Ναζίρα από το Κιργιζιστάν κατάφερε να φτιάξει μια μικρή επιχείρηση παραδοσιακών υφαντών με τέσσερις γυναίκες εργαζόμενες, ο Ρόμπερτ από την Κένυα εκσυγχρόνισε τη φάρμα του και εξάγει πλέον δεκάδες προϊόντα, στηρίζοντας τα εννέα παιδιά του, και ο Ταρίκ από το Πακιστάν έχτισε ένα σχολείο για ορφανά. Το καλύτερο όλων: τα δάνεια επεστράφησαν άμεσα, και οι δωρητές μπορούν να τα παρέχουν ξανά στην Kivα, δημιουργώντας δεκάδες ακόμη ιστορίες επιτυχίας και βιωσιμότητας.

Κάνοντας κατανοητή την επιστήμη σε όλους

Η αναχρονιστικότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων και η πολυπλοκότητα που κρύβει ο κόσμος της επιστήμης οδηγούν σε μια σημαντική πρόκληση: ο επιστημονικός αναλφαβητισμός ολοένα και εξαπλώνεται. Παρότι η σύγχρονη επιστήμη επηρεάζει δεκάδες σημαντικές αποφάσεις, από τη διατροφή μέχρι την κλιματική αλλαγή, οι βασικές γνώσεις και η… δίψα για ενημέρωση υστερούν. Αυτό το κενό αντιλήφθηκε το 2008 ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος, ο οποίος αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εργαστήρια και να ιδρύσει την SciCo, με στόχο να κάνει την επιστήμη απλή και κατανοητή.

«Βλέπετε, το όραμά μου προήλθε από την εποχή που έκανα το διδακτορικό μου στη μοριακή γενετική, και αντιλήφθηκα πως, παρά το ενδιαφέρον του πρότζεκτ μου, η προδιάθεση των συνομιλητών μου ήταν η σύγχυση και η απάθεια», δηλώνει ο κ. Αναγνωστόπουλος, προσθέτοντας πως με την ολοκλήρωση των σπουδών του, αποφάσισε να αφοσιωθεί στην εκλαΐκευση της επιστήμης. Η προσέγγιση της SciCo στηρίζεται σε δύο πυλώνες. Αρχικά, η κοινωνική επιχείρηση εστιάζει στην επικοινωνία με μία σειρά διασκεδαστικών φεστιβάλ επιστήμης, όπως το Athens Science Festival και τα αντίστοιχά του σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κύπρο, αλλά και το ευφάνταστο πρόγραμμα Mind The Lab, που λειτουργεί σε μετρό και τρένα και στοχεύει, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, να κινήσει την επιστημονική περιέργεια του ευρύτερου κοινού. «Είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για εμάς ως επιστήμονες, να συνειδητοποιήσουμε πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε με αμεσότητα πολύπλοκες έννοιες», αναφέρει με πάθος ο κ. Αναγνωστόπουλος. Δεύτερος, και εξίσου σημαντικός πυλώνας, είναι η εκπαίδευση, καθώς η SciCo επικεντρώνεται σε σχολεία της επαρχίας για να μοιραστεί τη φιλοσοφία της με άτομα που δεν έχουν συχνή πρόσβαση στην τεχνολογία και στη διαδραστική εκπαίδευση.

Η αλτρουιστική προσέγγιση του επιχειρείν-3

Ο Θοδωρής Αναγνωστόπουλος και η ομάδα της SciCo προσπαθούν να κάνουν την επιστήμη προσιτή με έναν απλό και διασκεδαστικό τρόπο.

Η καινοτομία της προσέγγισης της SciCo στην αντιμετώπιση του επιστημονικού αναλφαβητισμού αναγνωρίστηκε πριν από μερικά χρόνια από την Ashoka, μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες πλατφόρμες κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Ο κ. Αναγνωστόπουλος επελέγη ως ο πρώτος Ελληνας Fellow της Ashoka, χάρη στον μετρήσιμο κοινωνικό αντίκτυπο και την ευφάνταστη λύση της πρωτοβουλίας του. «Σε περιβάλλοντα όπως η Ελλάδα, με δυσανάλογα μικρό τομέα φιλανθρωπίας συγκριτικά με το μέγεθός της, συνειδητοποιήσαμε από νωρίς πως δεν είναι βιώσιμο να ζεις μόνο με χορηγίες και δωρεές», αναφέρει ο ιδρυτής της SciCo, προσθέτοντας πως παρότι πολλές από τις δράσεις του φορέα παρέχονται δωρεάν, ορισμένες υπηρεσίες είναι έναντι αμοιβής ώστε να συντηρηθούν η οντότητα και ο αντίκτυπός της. Χάρη στον έξυπνο επιχειρηματικό σχεδιασμό και στο αστείρευτο πάθος του ιδρυτή για το αντικείμενο που πραγματεύεται, η SciCo φαίνεται πως θα συνεχίσει να κάνει την επιστήμη διασκεδαστική για πολλά χρόνια ακόμα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή