Εάν η κρίση συντέλεσε σημαντικά στην πρόσφατη μεταναστευτική ροή Ελλήνων στο εξωτερικό, η ανάκαμψη της οικονομίας θα είναι αυτή που θα τους κάνει να επιστρέψουν;
Μήπως το ερώτημα δεν είναι μόνο εάν και πότε θα επιστρέψουν, αλλά και το πώς μπορούν να συντελέσουν στην ανάκαμψη της χώρας, από όπου κι αν βρίσκονται;
Πάνω από 350.000 Έλληνες έχουν φύγει από την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Περίπου οι μισοί είναι κάτω από 30 ετών, ενώ το 70% διαθέτει υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Η πλειονότητα έχει πάει στη Γερμανία και στην Αγγλία, ενώ ακολουθούν η Ολλανδία, η Αυστραλία και η Σουηδία ως πόλοι έλξης, κυρίως λόγω γλώσσας και επαγγελματικών ευκαιριών. Η διαφορά με προηγούμενα μεταναστευτικά ρεύματα είναι το σχετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο και η νεαρή ηλικία όσων φεύγουν.
Το ποσοστό των Ελλήνων που ζουν σε άλλες χώρες της ΕΕ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια από 4,7% το 2007 σε 6% το 2017. Την ίδια περίοδο, το ΑΕΠ της Ελλάδας σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο μειώθηκε από το 85% στο 56%. Πρόκειται για ένα από τα πολλά στατιστικά στοιχεία που αναδεικνύουν τον βαθμό στον οποίο η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών υπήρξε το βασικό αίτιο του σημαντικού μεταναστευτικού ρεύματος από την Ελλάδα προς άλλες χώρες της Ευρώπης.
Οι διεθνείς οργανισμοί προβλέπουν για τα επόμενα χρόνια πραγματική οικονομική ανάπτυξη της τάξης του 2% για την Ελλάδα. Παρότι παίζουν και άλλοι παράγοντες ρόλο, όπως η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, θα είναι ικανή αυτή η αναπτυξιακή επίδοση να οδηγήσει άμεσα στην αντιστροφή του μεταναστευτικού ρεύματος;
Βραχυπρόθεσμα, παρότι υπάρχουν κυβερνητικές πολιτικές που στοχεύουν στην ανατροπή του brain drain (όπως τα προγράμματα του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας) και απρόβλεπτοι παράγοντες, όπως το Brexit, αυτό φαίνεται μάλλον δύσκολο. Η σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε ΑΕΠ κατά κεφαλή και επίπεδο μισθών θα πάρει πολύ καιρό.
Μπορεί λοιπόν η Διασπορά να συνεισφέρει και πώς; Από την ενασχόλησή μας με το Reload Greece, έναν οργανισμό που στήθηκε στο Λονδίνο για να λειτουργήσει ως γέφυρα διασύνδεσης της επιχειρηματικότητας της Διασποράς με την εγχώρια ελληνική επιχειρηματικότητα, παρατηρήσαμε δύο ελπιδοφόρα φαινόμενα. Πρώτον, είδαμε μια άνοδο στην ποιότητα των ιδεών και στο ενδιαφέρον των νέων επιχειρηματιών να συνδέσουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες με την Ελλάδα. Τα τελευταία τρία χρόνια, έχουν περάσει από τα προγράμματά μας πάνω από 100 επιχειρήσεις και ομάδες επίδοξων επιχειρηματιών, η πλειονότητα των οποίων έχουν ή σχεδιάζουν κάποια δραστηριότητα στην Ελλάδα. Και οι δύο ομάδες που διακρίθηκαν φέτος στα προγράμματά μας αποτελούν έμπρακτα παραδείγματα του πώς μπορεί το νέο κύμα Διασποράς να χτίσει γέφυρες συνεργασιών. Οι συνιδρυτές της Racecheck, μιας πλατφόρμας που βοηθά αθλητές να βρουν αγώνες σε όλο τον κόσμο, βρίσκονται στο Λονδίνο, ενώ η ομάδα ανάπτυξης της τεχνολογίας είναι στη Θεσσαλονίκη. Η Entomics, που δραστηριοποιείται στον τομέα της βιοτεχνολογίας, μετατρέποντας χαμηλής αξίας οργανικά απορρίμματα σε υψηλής αξίας ζωοτροφή μέσω εξειδικευμένης επεξεργασίας, εδρεύει στο Κέιμπριτζ και εξετάζει την κατασκευή της μονάδας παραγωγής της στην Ελλάδα.
∆εύτερον, παρατηρούμε μια ολοένα αυξανόμενη κοινότη- τα Ελλήνων επαγγελματιών του εξωτερικού που επιδιώκουν τη σύνδεσή τους με την Ελλάδα με έμπρακτο τρόπο. Η κοινότητα των μεντόρων τoυ Reload Greece αποτελείται πλέον από πάνω από 200 μέλη της Διασποράς, εκ των οποίων όλοι είναι υψηλά στελέχη σε σημαντικές διεθνείς εταιρείες.
Μακροπρόθεσμα, η σύγκλιση του ελληνικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, σε συνδυασμό με τα ευρωπαϊκά προγράμματα ενίσχυσης της ελληνικής οικονομίας, θα συντελέσει στην επιστροφή του πρόσφατου κύματος εξόδου από τη χώρα. Σημαντικό ποσοστό νέων Ελλήνων που έφυγαν, όμως, έχουν τώρα ένα μέτρο σύγκρισης, έχουν αποκομίσει νέες γνώσεις και μια αντίληψη που, τουλάχιστον επιχειρηματικά, μπορεί να αξιοποιηθεί προς όφελος της Ελλάδας.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η διευκόλυνση των μεταφορών προσφέρουν την ευκαιρία σε όσους φεύγουν να διατηρούν συνεχή και άμεση επαφή με την Ελλάδα. Επιπλέον, τους δίνουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν δραστηριότητες στο εξωτερικό με άμεση και σημαντική οικονομική επίδραση στην Ελλάδα. Μια σημαντική εξέ- λιξη του 2018 ήταν η ενεργοποίηση του Equifund – ένα όχημα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF) για την ενίσχυση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Το Equifund, μέσω των επενδυτικών ομάδων που συγχρηματοδοτεί, θα διαθέσει συνολικά κεφάλαια άνω των 500 εκατομυρίων ευρώ για τεχνολογικές επιχειρήσεις που συνδέονται με την Ελλάδα.
∆εν πρέπει να εστιάζουμε μόνο στο πώς μπορούν όσοι έχουν φύγει να επιστρέψουν στη χώρα. Εξίσου σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε μια ανοιχτή πλατφόρμα συνεργασιών. Εάν αξιοποιηθεί σωστά μια τέτοια πλατ- φόρμα, η Διασπορά μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας από οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο.
*Η Εφη Κυρτάτα είναι CEO στη Reload Greece
**O Γιώργος Χρούπης είναι μέλος του ΔΣ της Frontier Economics & Reload Greece