Η καταξιωμένη Τουρκάλα δημοσιογράφος Ασλί Αϊντίντασμπας βρέθηκε στην Ελλάδα στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης του ΔΙΚΤΥΟΥ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Σε συνέντευξή της στην «Κ», η Αϊντίντασμπας μοιράστηκε τις σκέψεις της για τον αργό «θάνατο» της διαδικασίας ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. και την εδραίωση ενός νέου ρεαλισμού στις τουρκοευρωπαϊκές σχέσεις.
– Κυρία Αϊντίντασμπας, παρακολουθούμε ότι έχει επέλθει πλήρης στασιμότητα στις σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
– Η διαδικασία ένταξης έχει προϋπόθεση την εσωτερική πρόοδο της Τουρκίας, κάτι που έχει σαφώς σταματήσει. Η Τουρκία βρίσκεται σε έναν δημοκρατικό κατήφορο, για να το θέσω ήπια, επομένως δεν βλέπω πώς αυτή η δυναμική θα μπορούσε να προχωρήσει. Πέρα από αυτό δεν υπάρχει πλέον η θέληση, τόσο στην Τουρκία όσο και την Ευρώπη, για να προωθηθεί η οποιαδήποτε ένταξη. Με εξαίρεση μια μικρή μερίδα της κοινωνίας των πολιτών, η Ευρώπη δεν απολαμβάνει μεγάλη υποστήριξη στην Τουρκία. Παράλληλα στην Ευρώπη, η Αριστερά ήταν εκείνη που προωθούσε για χρόνια την ένταξη της Τουρκίας, ωστόσο αυτό άλλαξε με τη νέα κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα. Η ευρωπαϊκή Δεξιά, εν τω μεταξύ, συνεχίζει να βλέπει την Ευρώπη ως αδιαπέραστο φρούριο.
– Ποια, λοιπόν, πιστεύετε πως θα είναι η νέα σχέση μεταξύ της Ευρώπης και της Τουρκίας;
– Πιστεύω πως σταδιακά προχωράμε σε μια νέα δυναμική, σε πιο ρεαλιστική σχέση. Είτε πρόκειται για μια «σύμπραξη με προνόμια» είτε για μια «στρατηγική συμμαχία», η σχέση θα έχει τον χαρακτήρα παζαριού. Βασικές συνιστώσες της θα είναι η τελωνειακή ένωση, η ενεργειακή πολιτική και τα ζητήματα μετανάστευσης. Ολοι γνωρίζουμε πως η Αγκυρα δεν επιθυμεί το βάρος των κριτηρίων ένταξης, αλλά προσωπικά πιστεύω επίσης πως και οι Ευρωπαίοι οδηγούνται προς τον πραγματισμό. Είμαστε κοντά σε ένα νέο κεφάλαιο στις διπλωματικές σχέσεις, ειδικά στον απόηχο του Μπρέξιτ. Δεν είναι, άλλωστε, ρεαλιστικό να εγκαταλείπει η Βρετανία την Ευρώπη και να εισέρχεται η Τουρκία.
– Ακόμη και στο πλαίσιο μιας νέας στρατηγικής σχέσης, η Ευρώπη θα εξακολουθεί να έχει το πάνω χέρι, όπως παρατηρούμε ήδη με την οικονομική αστάθεια στην Τουρκία πριν από τις επικείμενες τοπικές εκλογές. Συμφωνείτε με αυτή την εκτίμηση;
– Πράγματι, υπάρχει μια κοινωνική κατακραυγή όσον αφορά την κατάσταση της οικονομίας στην Τουρκία και η Ευρώπη διατηρεί μια σημαντική οικονομική επιρροή στη χώρα. Ωστόσο, οι δύο πλευρές δεν έχουν καταλήξει στο πώς θα αναδιοργανώσουν τις σχέσεις τους. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η κρίση στις γερμανοτουρκικές σχέσεις το 2017. Διάφοροι Γερμανοί πολίτες φυλακίστηκαν στην Τουρκία και ο Ερντογάν παρομοίασε τη Μέρκελ με ναζιστική φιγούρα, ενώ η Γερμανία επέβαλε απαγόρευση ταξιδιών και κυρώσεις. Αυτό ταρακούνησε και τις δύο πλευρές, οι οποίες στην πορεία υποχώρησαν. Νομίζω ότι αυτή η ιστορία δείχνει το μέλλον της σχέσης Ε.Ε. και Τουρκίας. Υπάρχει σαφώς οικονομική αλληλεξάρτηση και οι δύο πλευρές έχουν τα δικά τους όπλα, όμως και οι δύο υποφέρουν όταν τα χρησιμοποιούν. Επίσης, το περιστατικό μείωσε τις ευρωπαϊκές προσδοκίες για την εσωτερική πρόοδο της Τουρκίας. Η Realpolitik, άλλωστε, είναι λέξη γερμανική.
– Πώς πιστεύετε ότι εντάσσεται η πρόσφατη συνάντηση Τσίπρα και Ερντογάν στη νέα δυναμική των τουρκοευρωπαϊκών σχέσεων και ποιο θεωρείτε ότι είναι το μέλλον για τη διπλωματία μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας;
– Ηταν σίγουρα μια θετική επίσκεψη, όπως φάνηκε από την κοινή γνώμη στην Τουρκία, αλλά και τη γλώσσα του σώματος του Τούρκου προέδρου. Η Ελλάδα ξεκινά να εμβαθύνει τη σχέση της με την Τουρκία προσφέροντας και ζητώντας στη συνέχεια ανταλλάγματα όπως ξεκαθάρισε ρητά ο Ερντογάν όταν ανέφερε τη Χάλκη. Προσωπικά, θεωρούσα πάντα λάθος την έμφαση στην αμοιβαιότητα όσον αφορά τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Ομως, αυτό το διπλωματικό «πάρε-δώσε» φαίνεται πως είναι το μόνο εργαλείο για να ξεκλειδωθούν ορισμένα θέματα όπως η Χάλκη. Μια σημαντική διαφορά είναι πως πολλοί Τούρκοι πολίτες έρχονται πλέον τακτικά στην Ελλάδα, και συχνά επιλέγουν να ζήσουν εκεί. Αυτό δημιουργεί καλύτερη κατανόηση του σύνθετου χαρακτήρα της τουρκικής κοινωνίας από τους Ελληνες. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τον αντίκτυπο της διασποράς και των αυξανόμενων επισκέψεων – οι Τούρκοι μιλούν πλέον μόνο με καλά λόγια για την Ελλάδα. Τα πράγματα έχουν ήδη αλλάξει.