Π. Δ. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ
Eισαγωγή στη νεοελληνική φιλολογία
εκδ. Δόμος, 2018
Οι αριθμοί, γενικά, δεν μου είναι πολύ συμπαθείς, εντούτοις κάνω αρχή με αυτούς. Η πρώτη, λοιπόν, έκδοση της «Εισαγωγής στη Νεοελληνική Φιλολογία» είδε το φως το 1974 στη Θεσσαλονίκη. Η ένατη, που κατά τη δήλωση του συγγραφέα είναι οριστικά η στερνή, εκδόθηκε από τον «Δόμο» στην Αθήνα το 2018. Συνεπώς τη χωρίζουν από την πρώτη 44 χρόνια, ήγουν μισή και παραπάνω ανθρώπινη ζωή. Με άλλα λόγια, η «Εισαγωγή» έχει ενηλικιωθεί πια, είναι κυριολεκτικά χειραφετημένη. Αυτό σημαίνει ότι εκείνος που τη ναυπήγησε και τη μερεμέτιζε χρόνια και καιρούς μπορεί πια να λύσει τις πρυμάτσες της, αφήνοντάς την να καραβίζει ελεύθερη κατά τους ανέμους που θα πνέουν.
Προτού εγκαταλείψω τους αριθμούς, σημειώνω ότι η όγδοη έκδοση (2012), που αριθμεί 822 σελίδες, παραδίνει τη βαριά ήδη σκυτάλη στην τερματική ένατη που τρέχει με 863.
Πολυγραφότατος
Ο Π. Δ. Μαστροδημήτρης, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι πολυγραφότατος. Το επιβεβαιώνουν οι τελευταίες σελίδες της «Εισαγωγής». Αν κατέγραφα ένα μικρό μόνο μέρος των τόμων που συγκροτούν τη βιβλιογραφία του, θα εξαντλούσα μεγάλο μέρος του χώρου αυτής της στενεμένης παρουσίασης. (Ωστόσο, ως φιλοπαπαδιαμαντικός και Χαλκιδαίος, άρα και μεροληπτικός, μνημονεύω τα «Παπαδιαμαντικά» του). Οπως και να ’ναι, θαρρώ ότι η «Εισαγωγή» είναι το opus vitae του Π. Δ. Μ. – και το κατεξοχήν αγαπημένο του.
Πρέπει πάντως να υπογραμμιστεί ότι ο τίτλος του βιβλίου είναι παραπλανητικός, αφού ένα όχι μικρό μέρος του είναι, αναγκαία συνεπτυγμένη, «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας».
Παρά τη συμπίεση, όμως, ο συντάκτης δεν όκνησε να προσθέτει σε κάθε νεότερη έκδοση ονόματα νέων συγγραφέων που εν τω μεταξύ διακρίθηκαν. Αυτές οι βραχυλογικές μνείες σώζουν πρόσωπα τα οποία, τουλάχιστον κατά το nihil parvum in literis, δεν πρέπει ολοκληρωτικά να τα καταπιεί η λήθη. Ας θυμηθεί ο αναγνώστης πού τελειώνει η «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Κ. Θ. Δημαρά.
Το 1978, παρουσιάζοντας την τρίτη έκδοση της «Εισαγωγής», είχα χαρακτηρίσει «Φιλολογικό συνέκδημο» το βιβλίο. Εξακολουθώ, φυσικά, να πρεσβεύω ότι και για τον φιλότιμο σχολικό φιλόλογο η «Εισαγωγή» είναι απολύτως αναγκαίο μέρος μιας στοιχειώδους προσωπικής βιβλιοθήκης. Hδη ο Κ. Θ. Δημαράς, κρίνοντας τη χρησιμότητά της, διαπιστώνει ότι ο χρήστης προστρέχοντας στο «Ευρετήριο των κυρίων ονομάτων» προσανατολίζεται ευχερέστερα «μέσα στην πυκνή και πολυώνυμη χορεία της νεοελληνικής λογιοσύνης».
Για να μην παραπλανήσω νεόκοπους φιλολόγους: η «Εισαγωγή» δεν «αναλύει» τα κείμενα αλλά βοηθεί να ανακαλύψεις ποιοι έχουν μιλήσει γι’ αυτά. Οι πίνακες για τους οποίους έγινε λόγος είναι ραβδοσκοπική βακτηρία. Τέλος, η «Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία» είναι κατεξοχήν ένα βιβλίο Πρώτων και Δεύτερων και Τρίτων Βοηθειών, όταν μάθεις να την κουμαντάρεις. Nα μου επιτραπεί να προσθέσω το «Ευρετήριο τίτλων (έργων, περιοδικών, κ.λπ.)» και το «Ευρετήριο τόπων, πραγμάτων, θεμάτων και όρων».
* Ο κ. Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος είναι φιλόλογος, επιμελητής των Απάντων Αλ. Παπαδιαμάντη.