Οι οικονομικές συναλλαγές του κράτους με τους πολίτες ήταν πάντα μια αμφιλεγόμενη σχέση, για να το διατυπώσουμε κομψά. Στην πραγματικότητα ήταν πάντα εις βάρος των πολιτών, που αντιμετωπίζονται εξαρχής ως απατεώνες. Επειδή αυτό βολεύει τη γραφειοκρατία. Στη μία πλευρά της σχέσης, στις ληξιπρόθεσμες οφειλές των φορολογουμένων προς το κράτος, η υπόθεση δραματοποιείται. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο είναι πάνω από 104 δισ. ευρώ, περισσότερα από το μισό ΑΕΠ. Ακόμη και τα μισά από αυτά εάν εισπράξει η όποια κυβέρνηση, είναι σημαντική εξέλιξη. Αλλάζει ο χάρτης. Παράδοξη προσέγγιση.
Η αλήθεια είναι ότι σχεδόν το ένα τρίτο των οφειλών προέρχεται από τα παράλογα υψηλά πρόστιμα που επιβάλλονται για παραβάσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε το 11% των οφειλών που είναι από δάνεια που είχαν πάρει (συνήθως συνεταιρισμοί, κρατικές επιχειρήσεις κ.ά.) με εγγύηση του Δημοσίου. Συνολικά περίπου το 47,7% των οφειλών είναι μη φορολογικά έσοδα ενώ μόλις το 18,5% προέρχεται από φορολογία εισοδήματος και 21,8% από ΦΠΑ.
Σημαντικότερο πρόβλημα, όμως, είναι ότι πάνω από το μισό των οφειλών (50,2%) δημιουργήθηκε έως το 2012. Είναι παλιές. Περίπου το 33% δημιουργήθηκε την περίοδο μετά το 2012 έως και το 2016. Το υπόλοιπο 16,7% δημιουργήθηκε με το τέλος του 2016 έως σήμερα.
Παρά την τρέχουσα φιλολογία, η αλήθεια είναι ότι οι πολλοί χρωστούν από λίγα. Περίπου 87,4% των οφειλετών (πάνω από 3,5 εκατ. άτομα) έχουν βασική οφειλή μικρότερη των πέντε χιλιάδων, η οποία βέβαια έχει αυξηθεί εξαιτίας των προστίμων. Αυτοί πιέζονται συστηματικά και μαζικά με κατασχέσεις λογαριασμών και άλλα αναγκαστικά μέτρα. Καθυστερούν αλλά δεν ξεφεύγουν. Πάνω από 100.000 ευρώ χρωστούν λίγο περισσότεροι από το 1% των οφειλετών, περίπου 42.877 άτομα. Πολλοί από αυτούς δεν έχουν την ευχέρεια να πληρώσουν οτιδήποτε ή έχουν προετοιμαστεί σχετικά.
Στην άλλη πλευρά της σχέσης, τις οφειλές του Δημοσίου προς πολίτες, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Παρά το δημοσιονομικό πλεόνασμα ίσως κι εξαιτίας του, οι οφειλές του Δημοσίου από επιστροφή φόρων δεν μειώνονται, παραμένουν κοντά στο δισ. ευρώ. Ο μέσος χρόνος επιστροφής ΦΠΑ σε επιχείρηση είναι ένα έτος.
Το πρόβλημα εντόπισαν οι πιστωτές και επέβαλαν στο Δημόσιο να πληρώνει επιτόκιο 6% σε πολίτες και εταιρείες που καθυστερούσε να εξοφλήσει. Η λογική τους ήταν ότι αφού το Δημόσιο καλείται να πληρώνει υψηλό τίμημα για την καθυστέρηση επιστροφής φόρων, θα επιταχύνει τον ρυθμό ώστε να μην έχει τη δαπάνη αυτή. Λάθος.
Η κυβέρνηση σε άσχετο νομοσχέδιο πρόσθεσε τροπολογία με την οποία το επιτόκιο που θα πληρώνει μειώνεται σε 3%, και μάλιστα αναδρομικά και για τις παλαιές οφειλές. Η καθυστέρηση εξόφλησης των πολιτών δεν οδηγεί σε υψηλή κρατική δαπάνη. Μήπως μπορούν οι πολίτες να συμψηφίζουν τις απαιτήσεις με οφειλές προς το Δημόσιο; Οχι, αυτό θα ήταν απλό και δίκαιο. Απαγορεύεται.
Επιτρέπεται όμως οι ιδιώτες να περιμένουν στην ουρά για να τους εξοφληθούν, χωρίς βιασύνη. Αλλωστε, η επιβάρυνση του Δημοσίου είναι σχετικά μικρή, χαμηλότερη από το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται. Τώρα, αν κάποιος επείγεται κι έχει τις ανάλογες γνωριμίες, τίποτα δεν εμποδίζει να εξυπηρετηθεί κατά προτεραιότητα. Αυτό έλειπε, να είμαστε όλοι ίσοι.