Την τελευταία μέρα του Απριλίου, κάθε χρήστης της πλατφόρμας του Facebook ανεξαιρέτως έλαβε μια ειδοποίηση στο προφίλ του: «Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ βρίσκεται σε απευθείας μετάδοση». Με ένα πλατύ χαμόγελο και το γνωστό του απλό ντύσιμο, ο ιδρυτής της μεγαλύτερης πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης απευθύνθηκε στο ψηφιακό κοινό από την πελώρια σκηνή του F8 – του ετήσιου συνεδρίου του Facebook όπου κάθε χρόνο παρουσιάζονται τα μελλοντικά σχέδια του τιτάνα της τεχνολογίας. Επειτα από το ενθουσιώδες χειροκρότημα του κοινού και μια σύντομη παύση, ο Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε το όραμά του για το Facebook του μέλλοντος με μια κοφτή, περιεκτική φράση: «Το μέλλον έγκειται στην ιδιωτικότητα».
Στην τριαντάλεπτη ομιλία που ακολούθησε, ο επιχειρηματίας της Σίλικον Βάλεϊ αποκάλυψε μία σειρά από μεταρρυθμίσεις που σκοπεύουν να μεταμορφώσουν το Facebook σε μια «πλατφόρμα ιδιωτικών και ουσιαστικών αλληλεπιδράσεων». Στο πλαίσιο του μετασχηματισμού η αισθητική του μέσου κοινωνικής δικτύωσης θα υποστεί την πιο ριζική αλλαγή στην ιστορία του, δίνοντας πλέον προτεραιότητα στις κλειστές ομάδες (groups) και στις προσωρινές αναρτήσεις (stories), και αντικαθιστώντας τη γνώριμη φόρμουλα του στατικού τοίχου περιεχομένου (newsfeed). «Σήμερα, πάνω από 400 εκατομμύρια χρήστες μας ανήκουν σε μια διαδικτυακή ομάδα, η οποία δίνει νόημα στη ζωή τους – θέλουμε λοιπόν να επαναφέρουμε τις κλειστές, ιδιωτικές αλληλεπιδράσεις στην καρδιά της ψηφιακής εμπειρίας της πλατφόρμας», ανέφερε ο Ζούκερμπεργκ, συμπληρώνοντας πως το Facebook της επόμενης μέρας θα θυμίζει περισσότερο συζήτηση σε σαλόνι αντί για διάλογο σε κάποια κεντρική πλατεία.
Παρά τις καλοπροαίρετες δηλώσεις του 34χρονου επιχειρηματία, η ριζική μεταμόρφωση του σημαντικότερου παίκτη του οικοσυστήματος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν προήλθε εξ ολοκλήρου από την καλή θέληση της εταιρείας.
Το περυσινό, σοκαριστικό σκάνδαλο της υπόθεσης Cambridge Analytica έφερε στο προσκήνιο τις γιγαντιαίες βάσεις προσωπικών δεδομένων που συσσωρεύουν οι αλγόριθμοι του Facebook, καθώς και την έλλειψη μηχανισμών προστασίας αλλά και τον τρομακτικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει η κακή διαχείριση των πληροφοριών στη δημοκρατία και στον δημόσιο διάλογο. Κατ’ επέκταση, η αξία των μετοχών της εταιρείας υπέστη μια θεαματική πτώση και εκατοντάδες χρήστες αποφάσισαν να απενεργοποιήσουν τους λογαριασμούς τους, ενώ ο Ζούκερμπεργκ ξεκίνησε μια μακρά περιοδεία μετάνοιας στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. «Το Facebook θέλει πράγματι να “συνδέσει” τους ανθρώπους, ή απλά να τους κρατήσει κολλημένους στις οθόνες, ενώ επωφελείται από την αχόρταγη συλλογή δεδομένων;» ήταν η ερώτηση που ετέθη επανειλημμένως στον επιχειρηματία από πολιτικούς και δημοσιογράφους, ενώ εκείνος υποστήριζε με αμηχανία πως η πλατφόρμα αφουγκράζεται τις ανησυχίες των χρηστών και ετοιμάζεται για το νέο της κεφάλαιο.
Ενα χρόνο μετά, η μεταμόρφωση του Facebook είναι πλέον πραγματικότητα – ωστόσο θυμίζει περισσότερο ένα επικοινωνιακό περιτύλιγμα παρά έναν ειλικρινή και ουσιαστικό ενστερνισμό της ιδιωτικότητας των χρηστών. Παρότι η μορφή του περιεχομένου που θα συναντά κάποιος στο Facebook της επόμενης μέρας θα είναι αισθητά διαφορετική και οι χρήστες θα αποκτήσουν περισσότερο έλεγχο του διαδικτυακού τους κοινού, η συσσώρευση προσωπικών δεδομένων και η στοχευμένη διαφήμιση δεν ενδέχεται να δεχθούν καμία αλλαγή προς το μονοπάτι της ιδιωτικότητας.
Παράλληλα, η πρόσφατη απόφαση της εταιρείας να συγχωνεύσει τα τέσσερα διαφορετικά της δίκτυα, το Facebook, το Messenger, το Instagram και το WhatsApp, σε μία ενιαία, γιγαντιαία τεχνολογική υποδομή δίνει πλέον στον τεχνολογικό τιτάνα τη δυνατότητα να «βουτήξει» σε τετραπλάσια ποσότητα προσωπικών δεδομένων. Τον σκεπτικισμό για τις προθέσεις της πλατφόρμας αυξάνει και το γεγονός πως το εργαλείο «Clear History», το οποίο ανακοίνωσε η εταιρεία στο περυσινό F8 ως ένα τρόπο για να ελέγχουν οι χρήστες τα δεδομένα που συλλέγει το Facebook, δεν βρίσκεται πουθενά στον ορίζοντα, ούτε και αναφέρθηκε στο φετινό συνέδριο.
Δίνοντας προτεραιότητα στις κλειστές ομάδες και στο προσωρινό περιεχόμενο, επιφανειακά το Facebook του μέλλοντος θα θυμίζει πράγματι μια ιδιωτική συζήτηση σε κάποιο σαλόνι. Το στοίχημα είναι αν η πλατφόρμα θα συνεχίζει να βασίζεται στη συσσώρευση δεδομένων ως βασικό επιχειρηματικό της μοντέλο. Εάν ναι, τότε το μέλλον έγκειται αρκετά μακριά από την ουσιαστική ιδιωτικότητα.