ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΚΟΟΥ
Μέση Αγγλία
μτφρ. Αλκηστις Τριμπέρη
εκδ. Πόλις, σελ. 608
Οταν ο Τζόναθαν Κόου έγραφε τον «Αριθμό 11» (κυκλοφόρησε το 2015), σκιαγραφώντας με συναρπαστικό τρόπο τη σύγχρονη βρετανική κοινωνία και τα αδιέξοδά της, πιθανότατα δεν μπορούσε και ο ίδιος να φανταστεί πόσο εύστοχος ήταν σχετικά με όσα θα ακολουθούσαν. Το Brexit και η σημερινή κατάσταση διαρκούς πολιτικής κρίσης και απαξίωσης που κυριαρχούν στην άλλοτε Αυτοκράτειρα, ήρθαν να επαληθεύσουν πολλά από κείνα που θίγονταν εκεί αλλά και να δημιουργήσουν νέα δεδομένα. Με τη «Μέση Αγγλία», ο Βρετανός συγγραφέας υπογράφει ένα από τα καλύτερα βιβλία του, καταφέρνοντας (ξανά) να αιχμαλωτίσει τον παλμό της χώρας του και μέσω της μυθιστορίας να δώσει πολύπλευρη οπτική σε όσα συνέβησαν εκεί τα 10 τελευταία χρόνια.
Το βιβλίο πράγματι ξεκινάει την αφήγησή του το 2010, όπως υπόσχεται ο τίτλος του, μακριά από το κοσμοπολίτικο Λονδίνο· για την ακρίβεια στα εξοχικά περίχωρα του Μπέρμιγχαμ και στην ίδια την πόλη που αποτελεί την καρδιά των αγγλικών Midlands. Εκεί συναντάμε αρκετούς από τους έφηβους ήρωες της «Λέσχης των Τιποτένιων», του βιβλίου-αφιερώματος του Κόου στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Πλέον οι άνθρωποι αυτοί είναι μεσήλικες, κάποιοι στα όρια της συνταξιοδότησης, άλλοι πλούσιοι και επαγγελματικά επιτυχημένοι, άλλοι κυνηγώντας ακόμα ανεκπλήρωτα όνειρα. Γύρω τους υπερήλικοι γονείς, παιδιά που ανήκουν σε μια άλλη, τελείως διαφορετική γενιά και μια χώρα φαινομενικά ήρεμη και ευημερούσα, που όμως απλώς σιγοβράζει.
Δύο χρόνια αργότερα η Βρετανία τις τελευταίες στιγμές εθνικής υπερηφάνειας και σύμπνοιας, φιλοξενώντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες –κάτι μας θυμίζει αυτό– και θαυμάζοντας την τελετή έναρξης του Ντάνι Μπόιλ. Εδώ ο Κόου μπλέκει αριστοτεχνικά τα συναισθήματα του μέσου φιλελεύθερου Βρετανού, πιθανώς και τα δικά του, με όσα η υπόλοιπη κοινωνία εκλαμβάνει. Η περίφημη «βρετανικότητα» είναι πια πιο ρευστή από ποτέ. Από την άλλη, κλειδί της ιστορίας του δεν είναι η αντικειμενική παρατήρηση (η άποψή του είναι μάλλον ξεκάθαρη) αλλά η κατανόηση όσων συμβαίνουν. Ταυτόχρονα αναζητεί τα αίτια, δίχως όμως να ξεφεύγει από τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα του βιβλίου.
Και τα χρόνια προχωρούν. Φτάνοντας στα κρίσιμα 2015-2016 βλέπουμε πολλά και ενδιαφέροντα: ένας οργισμένος 90χρονος ρίχνει την ταχυδρομική του ψήφο υπέρ του Brexit, ένας σαραντάρης νιώθει αδικημένος, διότι η προαγωγή που περίμενε πήγε σε μια έγχρωμη γυναίκα, ένα στέλεχος της κυβέρνησης δεν έχει ιδέα για τις συνέπειες της αποχώρησης, ενώ κάποιοι νεότεροι είναι αηδιασμένοι από το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Ο Κόου περιστρέφει όλους αυτούς τους μύθους-πραγματικότητες γύρω από έναν όρο: την «πολιτική ορθότητα», την οποία κάποιοι απεχθάνονται βαθιά, ξεπερνώντας πολλές φορές το όριο του ρατσισμού, ενώ άλλοι την υπερασπίζονται τυφλά, καταφέρνοντας τελικά αντίστροφα αποτελέσματα.
Η γέννηση ενός διχασμού, που έχει τις ρίζες πολύ βαθύτερα από οποιαδήποτε οξεία πολιτική αντιπαράθεση, είναι το πραγματικό θέμα του βιβλίου, μαζί με την απεικόνιση ενός σύγχρονου αμοραλισμού, πολύ πιο επικίνδυνου από οποιοδήποτε Brexit. Η αρετή του είναι πως καταφέρνει να φτάσει σε αυτό το αποτέλεσμα με τρόπο οικείο και ανθρώπινο, ακόμα κι αν ορισμένες φορές γίνεται σχηματικός. Για κάποιον που δεν έχει γεννηθεί ή ζήσει πολλά χρόνια σε αυτή την παράξενη χώρα, η «Μέση Αγγλία» –ο τίτλος παραπέμπει ευθέως και ειρωνικά στην επίσης θαυμαστή Μέση Γη του Τόλκιν– αποτελεί έναν συναρπαστικό και συνάμα εύστοχο οδηγό.