Η λογοκρισία των fake news

4' 26" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Υπάρχει πρόβλημα με τα fake news; Υπήρχε πάντα και μάλιστα σε καλύτερα του Διαδικτύου σπίτια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 1976 η χώρα έζησε μήνες φρενίτιδας με το «νερό του Καματερού», που «θεράπευε τον καρκίνο». Προωθήθηκε δεόντως από μερίδα του Τύπου της εποχής, με αποτέλεσμα να γρονθοκοπούνται άνθρωποι στις ουρές για να πάρουν ένα μπουκαλάκι με το «θαυματουργό Ηλιον».

Παγκοσμίως, υπήρξαν fake news που οδήγησαν χώρες σε πόλεμο. Ενα από αυτά ήταν η βύθιση του αμερικανικού θωρηκτού «USS Maine» στον κόλπο της Αβάνας, από άγνωστα μέχρι σήμερα αίτια και οδήγησε στον αμερικανοϊσπανικό πόλεμο και στην ανεξαρτησία της Κούβας από τους Ισπανούς. Υπάρχουν, επίσης, fake stories που επιδεικνύουν αξιοθαύμαστη ικανότητα επιβίωσης και αναπαραγωγής. «Τα πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», ένα κατασκεύασμα των μυστικών υπηρεσιών του Τσάρου της Ρωσίας ζουν και επανατυπώνονται πάνω από έναν αιώνα.

Με τα ψηφιακά fake news υπάρχουν δύο προβλήματα. Το πρώτο είναι ότι δεν ξέρουμε από πού κρατά η σκούφια τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταπολεμηθούν στην πηγή. Το δεύτερο συνίσταται στο γεγονός πως είναι τόσοι πολλοί οι πομποί-αναμεταδότες τους, που είναι σχεδόν αδύνατον να ανασχεθούν. Στην εποχή της τυπογραφίας ήταν δακτυλοδεικτούμενες οι εφημερίδες-παραγωγοί ψευδών ειδήσεων και υπήρχε ο ανταγωνισμός των εκδοτών που ξεσκέπαζε ο ένας τα ανομήματα των άλλων. Ομοφωνία στην παραγωγή και διάδοση fake news στις σκληρά ανταγωνιζόμενες εφημερίδες εμφανιζόταν μόνο σε ό,τι αφορά τα αποκαλούμενα «εθνικά θέματα»· όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως, όπως έδειξε και η περίπτωση του αμερικανοϊσπανικού πολέμου το 1898.

Πλούσια παραγωγή

Στην εποχή των social media παραγωγοί fake news μπορεί να είναι κάποια εργοστάσια στη Ρωσία· μπορεί να είναι κάποιες εφημερίδες που κάθε λίγο και λιγάκι βρίσκουν εικόνες του Ιησού που δακρύζουν/μυροβολούν/αστράφτουν κ.λπ.· μπορεί να είναι και κάποιες μητέρες που γράφουν στο facebook «Κορίτσια ακούστε. Οταν έμεινε έγκυος η γιαγιά μου στον πατέρα μου, πήγε η μαμή και της ζούληξε την θηλή και έβγαλε υγρό. Με αυτό έκανε έναν σταυρό στον τοίχο και της λέει: άμα μείνει ο σταυρός είναι αγόρι, άμα όχι είναι κορίτσι. Εμεινε τελικά (σ.σ.: ο σταυρός) και ήταν ο πατέρας μμμ!!!». Και από κάτω υπήρχε η απάντηση: «Υπάρχουν τόσα που έκαναν οι παλιές που μερικοί τα κοροϊδεύουν αλλά είναι πάντα αληθιβά κ σωστά!!!».

Φράγμα στην πλημμυρίδα των fake news επιχειρούν να στήσουν τώρα οι επιχειρήσεις που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες social media, έπειτα από τρομακτική πολιτική πίεση και στην Ουάσιγκτον και στις Βρυξέλλες. Η Facebook Inc ανακοίνωσε τη συνεργασία της με διάφορους φορείς ανά την υφήλιο, για την ανάσχεση του φαινομένου. Για την Ελλάδα επέλεξε τα ellinikahoaxes.gr, έναν δικτυακό τόπο με μικρή αλλά αξιόλογη ιστορία στην επαλήθευση ή διάψευση διάφορων ιστοριών που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Η ομάδα αυτή δημιούργησε και ειδική εφαρμογή που μοιράζεται δωρεάν, με την οποία «θα μπορείτε να ενημερώνεστε, τη στιγμή που σερφάρετε, για την αξιοπιστία των ιστοσελίδων που επισκέπτεστε». Είναι και το μόνο στην Ελλάδα μέλος του International Fact-Checking Network, ενός παγκόσμιου οργανισμού καταπολέμησης των fake news που έχει αυστηρούς όρους «για πολιτική ανεξαρτησία, διαφάνεια των πηγών, της χρηματοδότησης, της μεθοδολογίας, και δέσμευση για ανοικτές και ειλικρινείς διορθώσεις».

Η εξέλιξη αυτή δεν άρεσε φυσικά στους άρχοντες της κρατικής προπαγάνδας κ. Νίκο Παππά και Λευτέρη Κρέτσο, ίσως επειδή στο παρελθόν τα ellinikahoaxes.gr αποκάλυψαν πολλές κυβερνητικές λαθροχειρίες στην ενημέρωση. Ξεκίνησαν –κατά τη ΣΥΡΙΖΑϊκή πρακτική– μια εκστρατεία λάσπης, πρωτίστως από τις συχνότητες της φιλόξενης στην κυβερνητική προπαγάνδα ΕΡΤ. Αμφισβήτησαν τη δυνατότητα του δικτυακού τόπου να κάνει ένα τόσο μεγάλο έργο, έθεσαν «αθώα» ερωτήματα για τις πηγές χρηματοδότησης (πλέρια διαφάνεια υπάρχει), επιστράτευσαν τον γνωστό μηχανισμό παραπληροφόρησης που λειτουργεί πάντα ως ο ανεμιστήρας για τη λάσπη τους. Κάποιος μάλιστα (ο οποίος κυκλοφορεί όπως ο κ. Θανάσης Θεοχαρόπουλος στην πολιτική, δηλαδή με μια σφραγίδα του προέδρου της «Ενωσης Ελλήνων Χρηστών Internet») πρότεινε, μέσω της φιλόξενης πάντα ΕΡΤ, να ληφθούν στο ελληνικό Διαδίκτυο μέτρα τύπου Ερντογάν. «Εγώ θα κατέβαζα τους διακόπτες», είπε.

Πέραν, όμως, της ιδιοτελούς προσπάθειας των κ. Παππά και Κρέτσου υπάρχει ζήτημα λογοκρισίας στο Διαδίκτυο. Οχι τόσο με την επαλήθευση των ειδήσεων που θα κάνουν τα ellinikahoaxes.gr και άλλοι οργανισμοί σε ολόκληρη την υφήλιο –χρήσιμο είναι αυτό– αλλά με τον αποκλεισμό χρηστών που εκφέρουν ακραίο λόγο. Το Τwitter κατέβασε από τον λογαριασμό του ακροδεξιού υποστηρικτή του Τραμπ, Μάιλο Γιαννόπουλος, μέχρι και ένα λογαριασμό-παρωδία της βουλευτού των Δημοκρατικών Αλεξάντρια Οκάσιο-Κορτέζ.

Οι πολίτες κρίνουν

O καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Αριστείδης Χατζής δεν βλέπει κάποιο πρόβλημα. Οπως έγραψε σχετικώς στο Facebook, δεν αποτελούν περιορισμό της ελευθερίας του λόγου ο περιορισμός της παραπληροφόρησης και η εκδίωξη ακροδεξιών, ρατσιστών κ.ά., από μια ιδιωτική πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. «Εχει και πρέπει να διατηρήσει το Facebook αυτό το δικαίωμα. Εμείς έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε τον τρόπο που το ασκεί» καταλήγει. (5.5.2019)

Αυτό είναι αληθές στη βιομηχανική εποχή. Αν, για παράδειγμα, ο κ. Νίκος Μιχαλολιάκος στείλει ένα άρθρο στην «Καθημερινή» για τα… καλά του ναζισμού, η εφημερίδα μπορεί και πρέπει να το στείλει εκεί που αξίζει. Εξάλλου, η Χρυσή Αυγή έχει τη δική της εφημερίδα για να χύνει το ακροδεξιό δηλητήριο. Το πρόβλημα που διαμορφώνεται στο ψηφιακό περιβάλλον είναι πως τρεις κολοσσοί έχουν όλα τα τυπογραφεία του κόσμου. Ο δημόσιος διάλογος παγκοσμίως γίνεται πάνω σε ιδιωτικές και χωρίς δημοκρατικό έλεγχο πλατφόρμες οι οποίες σήμερα –έστω λόγω πολιτικών πιέσεων– απαγορεύουν τον ρατσιστικό λόγο. Ποιος μπορεί όμως να ξέρει τι θα απαγορεύσουν αύριο;

Η ψηφιακή τεχνολογία άλλαξε ριζικώς τους τρόπους διακίνησης της πληροφορίας. Αλλάζει και τους όρους της λογοκρισίας. Κι αυτό το τελευταίο πρέπει ιδιαιτέρως να το προσέξουμε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή