Αγάπησε τα σκυριανά αλογάκια χάρη στην Αστραπή, που του χάρισε ο πατέρας του όταν ήταν παιδί. Μεγαλώνοντας, ονειρεύτηκε τη δημιουργία μιας φάρμας που θα προσφέρει δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού στους επισκέπτες της Σκύρου και θα στηρίζει τις προσπάθειες διάσωσης της σπάνιας μικρόσωμης αρχαίας φυλής. Πριν από έναν μήνα, στο πλαίσιο των Tourism Awards 2019, απονεμήθηκε στο Κτήμα «Μουριές» (skyrianhorses.org) τιμητικό βραβείο για την καθοριστική συμβολή του στην προστασία και στην ελεγχόμενη αναπαραγωγή του σκυριανού αλόγου. Ο Μανώλης Τραχανάς μάς μίλησε για το έργο που επιτελείται στη φάρμα, τις δυσκολίες που καλείται να διαχειριστεί, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους τα ζώα ανταμείβουν τελικά την ανθρώπινη αφοσίωση.
Τι σημαίνει πρακτικά για εσάς η πρόσφατη διάκριση;
Όλα αυτά τα χρόνια που δουλεύουμε με τα άλογα, δεν είχαμε σκεφτεί ποτέ ότι, σε έναν θεσμό στον οποίο διακρίνονται εταιρείες-κολοσσοί από τον χώρο του τουρισμού, θα παίρναμε και εμείς ένα βραβείο. Η τιμή ήταν μεγάλη τόσο για μένα και για την ομάδα μου όσο και για το νησί μας, που μάλιστα στην ίδια διοργάνωση κατέκτησε χρυσό βραβείο στην κατηγορία του πληρέστερου Ελληνικού Δημόσιου Λιμανιού. Το να βλέπεις, μετά από τόσους κόπους, ότι οι προσπάθειές σου αναγνωρίζονται είναι κάτι που σου προσφέρει τρομερή ηθική ικανοποίηση.
Τι σας έκανε να αγαπήσετε το σκυριανό αλογάκι;
Όταν ήμουν πιτσιρικάς, ο πατέρας μου αγόρασε στις αδελφές μου και σ’ εμένα την Αστραπή. Όταν το αλογάκι ήρθε στο σπίτι μας, το λάτρεψα από την πρώτη στιγμή. Και άρχισα να ονειρεύομαι πως, μεγαλώνοντας, θα φτιάξω μια φάρμα, όχι μόνο για την Αστραπή, αλλά και για πολλά ακόμα άλογα. Δεν μπορούσα όμως να φανταστώ ότι θα έφτανα να κάνω ελεγχόμενη αναπαραγωγή, ότι θα συνεργάζομαι με εθελοντές από το εξωτερικό ή ότι στο κτήμα θα ζουν σήμερα συνολικά 48 σκυριανά αλογάκια. Το 2006 ο πληθυσμός τους στο νησί χτύπησε «κόκκινο», ήταν λιγότερα από 100 ζώα και από αυτά λίγα τα καθαρόαιμα. Πλέον στη Σκύρο υπάρχουν 180-190 άλογα, εκ των οποίων τα καθαρόαιμα είναι παραπάνω από τα μισά. Από το 2015, στις «Μουριές» είμαστε ουσιαστικά δύο άνθρωποι, πέρα από τους εθελοντές. Η Μαριόν Οφρέ, που ήρθε από τη Γαλλία φέρνοντας μαζί της μια διαφορετική νοοτροπία στη σχέση ανθρώπου-αλόγου, και εγώ. Με τον τρόπο της βοήθησε να διορθωθούν λάθη που έκανα άθελά μου και πλέον της ανήκουν πολλά από τα άλογα, τρέχει την αναπαραγωγή, είναι η ψυχή του κτήματος.
Πώς συνδέονται τα αλογάκια με την ιστορία του νησιού;
Τα πρόλαβα ως παιδί να χρησιμοποιούνται στις αγροτικές εργασίες. Η παρουσία τους ατόνησε από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, με τον ερχομό των θεριζοαλωνιστικών μηχανών. Ο κόσμος έκανε πιο άνετα και πιο γρήγορα τη δουλειά του χωρίς αυτά. Για να θερίσει και να αλωνίσει 10 στρέμματα, ήθελε δεκαπέντε ημέρες με το άλογο αλλά μόλις μία ώρα με το μηχάνημα. Και, αφού δεν είχε πια χρησιμότητα, οι Σκυριανοί σταμάτησαν να μπαίνουν στη διαδικασία να αποκτήσουν ένα – μην ξεχνάτε πως ένα άλογο δεν ζει μόνο του, είναι συντροφικό ζώο και θέλει για παρέα τουλάχιστον άλλο ένα. Έτσι, οι άνθρωποι προτιμούν πια να έχουν μια αγελάδα ή μια κατσίκα, που θα τους αποφέρει και έσοδα. Εμείς βλέπουμε το σκυριανό αλογάκι σαν ένα πλάσμα που μας έρχεται από την αρχαιότητα, με τη διαφορά ότι είναι ζωντανό και όχι ένα έκθεμα που συναντάς στο μουσείο. Είναι μια μικρόσωμη αρχέγονη φυλή, που αποτελεί το σήμα κατατεθέν του νησιού μας.
Η Γαλλίδα Μαριόν Οφρέ φροντίζει σκυριανό αλογάκι του κτήματος. (Φωτογραφία: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΟΥΡΗΣ)
Θυμηθείτε ένα περιστατικό στη φάρμα που αξίζει να αφηγηθείτε.
Πρόπερσι έτυχε να δω τρεις γέννες μέσα σε δώδεκα ώρες. Είχαμε τρεις ετοιμόγεννες φοράδες – ξεκίνησε η πρώτη το απόγευμα, η δεύτερη τα μεσάνυχτα και η τρίτη το πρωί. Αυτό δεν είχε ξανασυμβεί. Το ζώο γεννά μόνο του, ο άνθρωπος δεν επεμβαίνει, παρά μόνο αν υπάρξει απόλυτη ανάγκη, και γι’ αυτό είμαστε πάντα σε επιφυλακή. Είχαμε μια πρωτόγεννη μητέρα, που είχε ταραχτεί πολύ και δεν ήξερε πώς να συμπεριφερθεί στο μωρό της. Τη βοηθήσαμε να ηρεμήσει, την αρμέξαμε, δώσαμε στο πουλάρι το πρώτο γάλα και του δείξαμε τον τρόπο να πάει από κάτω της και να πιάσει τη θηλή.
Πώς χρηματοδοτείτε τις δράσεις σας;
Φέτος για πρώτη φορά μπήκαμε σε ένα πενταετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα για τις σπάνιες φυλές, που οπωσδήποτε θα μας βοηθήσει οικονομικά. Κατά τα άλλα, δεν έχει υπάρξει ποτέ χρηματοδότηση από δημόσιο φορέα. Κάποια στιγμή μαζευτήκαμε μια ομάδα ανθρώπων, πήγαμε στον δήμο και ζητήσαμε να μας υποστηρίξει οικονομικά. Δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον, παρότι το αλογάκι είναι στην πραγματικότητα η βασική ατραξιόν του νησιού. Ο επισκέπτης μπορεί να μην πάει στο αρχαιολογικό μουσείο, αλλά από τα αλογάκια θα περάσει σίγουρα, γιατί στη Σκύρο έρχονται οικογένειες και τα παιδιά λατρεύουν τα άλογα. Έτσι, βρίσκουμε εμείς τρόπους να αυξήσουμε τα έσοδα της φάρμας, γιατί τα κόστη είναι υψηλά. Έχουμε για παράδειγμα έναν κουμπαρά, στον οποίο μπορεί να συνεισφέρει ό,τι θέλει κάθε επισκέπτης, δεχόμαστε δωρεές μέσω τραπέζης και προσφέρουμε και τη δυνατότητα σε όποιον επιθυμεί να «υιοθετήσει» ένα αλογάκι και να καλύπτει τα έξοδά του για έναν χρόνο. Παράλληλα, διοργανώνουμε βόλτες και διάφορες δραστηριότητες για τα παιδιά στο κτήμα.
Πώς κυλάει μια μέρα στη φάρμα;
Ξυπνάμε, πίνουμε λίγο καφέ και ξεκινάμε. Το πρόγραμμα είναι συνήθως στάνταρ – τάισμα, νερό, ένα πέρασμα από όλα τα ζώα για να δούμε αν είναι καλά. Καμιά φορά τυχαίνουν και απρόοπτα, όπως να βρούμε ένα άλογο έξω από την περίφραξη ή κάποιο που δεν είναι δικό μας και να πρέπει να αναζητήσουμε τον ιδιοκτήτη του. Το καλοκαίρι υπάρχουν και οι εθελοντές, γιατί οι επισκέπτες είναι περισσότεροι – και μαζί με αυτούς και οι δουλειές. Καθαρίζουμε το κτήμα από τις κοπριές, ετοιμάζουμε τα άλογα που θα κάνουν ιππασία, καθαρίζουμε τις οπλές τους, τα βουρτσίζουμε, τους βάζουμε σέλα. Από πέρυσι, μάλιστα, η Μαριόν παραδίδει μαθήματα ιππασίας και ιπποκομίας, ενώ σύντομα σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε και μαθήματα έφιππης τοξοβολίας για παιδιά. Όση δουλειά και να υπάρχει πάντως το πρωί και το απόγευμα, τις μεσημεριανές ώρες προβλέπεται αυστηρά… ξεκούραση.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό πράγμα που σας έχουν διδάξει τα άλογα;
Πως, όταν δίνεις, είναι σίγουρο ότι θα πάρεις πίσω. Και πως, ό,τι και να σε απασχολεί –είτε είσαι στενοχωρημένος είτε νευριασμένος–, και μόνο που θα τα χαϊδέψεις και θα ασχοληθείς μαζί τους, τα ξεχνάς όλα. Ηρεμείς και χαλαρώνεις.