«Η τεχνητή νοημοσύνη δεν θα λύσει προβλήματα που δεν έχουμε λύσει εμείς… αλλά μην ακούτε και τους προφήτες της συμφοράς που προσπαθούν να μας παραλύσουν το μυαλό με δυστοπικά οράματα του μέλλοντος». Στη σκηνή της αίθουσας της Λυρικής στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ο θρυλικός Ρώσος σκακιστής Γκάρι Κασπάροφ επιχειρεί να διαλύσει την «πυκνή ομίχλη της μυθολογίας» γύρω από το A.I. (Artificial Intelligence, ελληνιστί τεχνητή νοημοσύνη) – τη συστάδα τεχνολογιών που καθημερινά κάνουν τις μηχανές γύρω μας πιο ικανές να αντιλαμβάνονται, να κατανοούν, να μαθαίνουν και να δρουν στον κόσμο.
Από τους κεντρικούς ομιλητές στο φετινό Microsoft Summit, που εστίασε στις επαναστατικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης, ο Κασπάροφ ανέτρεξε στις πρώτες του σκακιστικές αναμετρήσεις με τις μηχανές, το 1985, όταν επικράτησε έναντι 32 ηλεκτρονικών υπολογιστών σε ταυτόχρονες παρτίδες. Μόλις 12 χρόνια αργότερα, ηττήθηκε από τον Deep Blue της IBM. «Σήμερα, οι δωρεάν εφαρμογές σκακιού στα smartphones έχουν περισσότερη υπολογιστική ισχύ από τον Deep Blue», ανέφερε, δίνοντας το στίγμα της ταχύτητας της τεχνολογικής εξέλιξης. Η ήττα εκείνη τον πόνεσε, όπως παραδέχθηκε, αλλά τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η μόνη λύση είναι η συνεργασία με τους υπολογιστές. «If you can’t beat them, join them», είπε χαρακτηριστικά, σε μία αναφορά που δεν αφορούσε μόνο το σκάκι· «συνδυάστε την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τη διαίσθηση με την ωμή ισχύ και τη μνήμη των υπολογιστών».
Ισως όμως η πιο ενδιαφέρουσα ομιλία ήταν αυτή του καθηγητή Ιατρικής και Κοινωνιολογίας Γέιλ Νικόλα Χρηστάκη, που μίλησε για τα κοινωνικά δίκτυα και την επίδρασή τους στην ατομική και συλλογική συμπεριφορά. Ο κ. Χρηστάκης αναφέρθηκε σε πρόσφατα πειράματα που έχει κάνει με τη χρήση bots, που διαθέτουν «χαμηλή τεχνητή νοημοσύνη» σε ανθρώπινα δίκτυα, με τρόπο που να επηρεάζουν θετικά τη συνεργασία μεταξύ των ανθρώπινων μελών του δικτύου. «Αυτό που με ενδιαφέρει δεν είναι τόσο πώς αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι με τις μηχανές, αλλά πώς η αλληλεπίδρασή τους με τις μηχανές επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν μεταξύ τους». Εξήγησε ότι η χρήση bots θα μπορούσε να συμβάλει σε καλύτερη συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των ανθρώπων, ακόμα και σε πιο αποτελεσματικές εκκενώσεις σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης. Αναγνώρισε παράλληλα ότι τέτοιου είδους «υβριδικά συστήματα» έχουν χρησιμοποιηθεί για κακούς σκοπούς (π.χ. χειραγώγηση ψηφοφόρων μέσω social media). Παρατήρησε επίσης ότι ο σχεδιασμός τέτοιων έξυπνων προγραμμάτων για εμπορικούς σκοπούς (π.χ. υπάκουοι ψηφιακοί βοηθοί που εκπληρώνουν τις επιθυμίες των χρηστών τους) μπορεί να επιδράσει αρνητικά στον τρόπο που οι άνθρωποι (ειδικά τα παιδιά) μιλούν σε άλλους ανθρώπους.
Ο θρυλικός Ρώσος σκακιστής Γκάρι Κασπάροφ, από τους κεντρικούς ομιλητές στο Microsoft Summit, επιχειρεί να διαλύσει την «ομίχλη» γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη: «Δεν θα λύσει προβλήματα που δεν έχουμε λύσει εμείς… Αλλά μην ακούτε και τους προφήτες της συμφοράς, που προσπαθούν να μας παραλύσουν το μυαλό με δυστοπικά οράματα του μέλλοντος». (φωτ. Ηλίας Σπυράκης / ACE Photography)
Ο Σον Αλεξάντερ, διευθυντής A.I. της Microsoft, σημείωσε ότι μόνο την τελευταία τριετία η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον ιδιωτικό τομέα έχει δημιουργήσει έσοδα ύψους 1,2 τρισ. δολαρίων. Ανέδειξε επίσης πόσο πρόσφατα ξεκίνησε αυτή η νέα περίοδος άνθησης της συγκεκριμένης τεχνολογίας. Εως τις αρχές αυτής της δεκαετίας, υπενθύμισε, ο κόσμος βίωνε έναν ακόμα «χειμώνα του A.I.», με την έκρηξη των διαθέσιμων δεδομένων να διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στο άλμα προς τα εμπρός (χωρίς πρόσβαση στον χείμαρρο δεδομένων που παράγει η νέα ψηφιακή οικονομία, τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης δεν θα μάθαιναν με τους ραγδαίους ρυθμούς που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια). Ο Μάικ Μπουγκέμπε, σύμβουλος επιχειρήσεων, ανέδειξε τους παράγοντες και τις δεξιότητες που θα χρειαστεί μια επιχείρηση ώστε να ενσωματώσει επιτυχώς την τεχνητή νοημοσύνη στη λειτουργία της.
Συντονισμένη κινητοποίηση
«Ονειρεύομαι μια χώρα που θα καταναλώνει αλλά και θα παράγει τεχνολογία», ανέφερε στην εισαγωγική της ομιλία της η CEO της Microsoft Ελλάδος, Κύπρου και Μάλτας Πέγκυ Αντωνάκου. Η κ. Αντωνάκου σημείωσε ότι στην Αθήνα υπάρχει η ίδια πυκνότητα προγραμματιστών με το Λονδίνο και ότι στη νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης η χώρα μας «έχει τη δυνατότητα να πιάσει το τρένο από την αρχή». Αυτό, ωστόσο, προϋποθέτει συντονισμένη κινητοποίηση – όπως υπενθύμισε, η Ελλάδα παραμένει ουραγός, προτελευταία στην Ε.Ε. στον δείκτη DESI (ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας).
Ευκαιρίες για την ελληνική οικονομία
Εως και 195 δισ. δολάρια (173 δισ. ευρώ, σχεδόν ένα επιπλέον ΑΕΠ) μπορεί να προσθέσουν στη μεγέθυνση της ελληνικής οικονομίας οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη κατά την περίοδο 2020-35, με το 40% να προέρχεται από την έξυπνη αυτοματοποίηση εργασιών. Αυτό συμπεραίνει έρευνα που διενέργησαν από κοινού η εταιρεία συμβουλευτικής Accenture και η Microsoft Hellas.
Σύμφωνα με την έρευνα με τίτλο «Greece: With an AI to the future», «η αναιμική ανάπτυξη στην Ελλάδα και οι χαμηλοί δείκτες υιοθέτησης ψηφιακών τεχνολογιών θέτουν ως επιτακτική ανάγκη τον μετασχηματισμό. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας παράγων-κλειδί στην επιτάχυνση της διαδικασίας μετασχηματισμού, ένας “καταλύτης αλλαγής” (game-changer) στον οποίο πιστεύουμε ότι η χώρα αξίζει να εστιάσει. Η Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να παραμένει αναποφάσιστη και να περιμένει να δει πώς θα προχωρήσει η τεχνητή νοημοσύνη. Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και το κράτος πρέπει να καταλάβουν τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη και να βρουν πρακτικούς τρόπους να την αξιοποιήσουν».
Η έρευνα επιβεβαιώνει έτερη πρόσφατη μελέτη της Accenture (για λογαριασμό του ΣΕΒ) που ανέδειξε τη χαμηλή διείσδυση των ψηφιακών τεχνολογιών στην ελληνική οικονομία. Οπως προκύπτει από τα ευρήματα του κοινού εγχειρήματος της Accenture και της Microsoft, ενώ οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα αναγνωρίζουν τη σημασία της τεχνητής νοημοσύνης, διστάζουν να επενδύσουν σε αυτήν.
Το 85% των ερωτηθέντων στελεχών πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη παρουσιάζει τεράστιες ευκαιρίες στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, υπηρεσιών και επιχειρηματικών ιδεών, το 73% προβλέπει ότι θα ανατρέψει τα δεδομένα στον κλάδο τους στην επόμενη τριετία και τα 71% φοβάται ότι αν δεν υιοθετήσει άμεσα τις σχετικές τεχνολογίες, θα βρεθεί σε σφοδρά μειονεκτική θέση έναντι των ανταγωνιστών του που θα κινηθούν πρώτοι.
Παρ’ όλα αυτά, το 54% των στελεχών που συμμετείχαν στην έρευνα αισθάνονται ότι είναι ακόμη πολύ νωρίς και προτιμούν να περιμένει έως ότου ωριμάσουν οι σχετικές τεχνολογίες και συνθήκες». Το ποσοστό των επιχειρήσεων που έχει υλοποιήσει ολοκληρωμένα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης είναι πολύ μικρό (μόλις 3%, σε σύγκριση με 45% που είναι ο παγκόσμιος μέσος όρος).
Το ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων που δεν έχουν αναλάβει ούτε σχεδιάζουν να αναλάβουν κάποια πρωτοβουλία για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνητή νοημοσύνης κυμαίνεται στο 11% (έναντι 1% στο παγκόσμιο δείγμα), ενώ το 26% προτίθεται να ξεκινήσει κάποιο σχετικό πρόγραμμα στον επόμενο χρόνο (έναντι 2% διεθνώς).
Ευτυχώς πάντως φαίνεται ότι κάτι κινείται: σχεδόν μία στις τέσσερις επιχειρήσεις (23%) βρίσκεται σε αρχικά στάδια επενδύσεων επάνω στο ΑΙ, ενώ 37% πειραματίζεται με διάφορες πιλοτικές εφαρμογές. Κύριοι τομείς εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης στις ελληνικές επιχειρήσεις αναμένεται να είναι η πληροφορική, το μάρκετινγκ, οι πωλήσεις και η βελτιστοποίηση διαδικασιών (operations).
Εξοικειωμένοι με την έννοια, διστακτικοί στην πράξη οι Ελληνες
Κύριοι τομείς εφαρμογής της τεχνητής νοημοσύνης στις ελληνικές επιχειρήσεις αναμένεται να είναι η πληροφορική, το μάρκετινγκ, οι πωλήσεις και η βελτιστοποίηση διαδικασιών (operations). Σχολιάζοντας τη «διστακτικότητα… σχεδόν την αδράνεια» των ελληνικών επιχειρήσεων στην υιοθέτηση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης, ο Γιώργης Κριτσωτάκις, επικεφαλής συμβουλευτικών υπηρεσιών της Accenture στην Ελλάδα για τους τομείς Τηλεπικοινωνιών, Media και Τεχνολογίας, αναφέρθηκε στην «έλλειψη οργανο-διοικητικού εκσυγχρονισμού» στον ιδιωτικό τομέα. Στην επίκληση στελεχών επιχειρήσεων ότι καθυστερούν την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών λόγω κόστους, σημείωσε ότι το ερώτημα δεν είναι το κόστος που θα έχει μία τέτοια επένδυση, αλλά πόσο μοιραία μπορεί να αποδειχθεί η αναβολή της. «Είναι ώρα να πάρουμε τα data από τον πάγκο και να τα ρίξουμε στο παιχνίδι», πρόσθεσε.
Ο καθηγητής του Yale Νικόλας Χρηστάκης μίλησε για τα κοινωνικά δίκτυα και την επίδρασή τους στην ατομική και συλλογική συμπεριφορά. (φωτ. Ηλίας Σπυράκης / ACE Photography)
Από την άλλη, σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας κοινής γνώμης που περιλαμβάνεται στην έκθεση της Microsoft και της Accenture, το ελληνικό κοινό έχει αρχίσει να εξοικειώνεται με την έννοια της τεχνητής νοημοσύνης. Σε ερώτηση με τι συνδέουν την έννοια, το 30% αναφέρθηκε σε ρομπότ, το 23% σε ψηφιακούς βοηθούς και το 12% σε chatbots (ένα 27% αναφέρθηκε αόριστα στο μέλλον). Οι προοπτικές ενός μέλλοντος στο οποίο θα κυριαρχούν οι τεχνολογίες της τεχνητής νοημοσύνης, ωστόσο, διχάζουν τους Ελληνες: το 43% δηλώνει ανήσυχο απέναντι στη νέα αυτή εποχή, το 29% δηλώνει αισιόδοξο και το 17% δηλώνει ότι του προκαλεί έξαψη (excited).
Συνολικά, το 56% θεωρεί ότι οι εφαρμογές του A.I. θα βελτιώσουν την κοινωνία (μεταξύ των οποίων το 9% πιστεύει ότι θα τη βελτιώσουν πολύ), έναντι του 27% που πιστεύει ότι θα επιδεινώσει τα πράγματα και 6% που θεωρεί ότι θα τα κάνει πολύ χειρότερα.
Σχετικά με τις θετικές επιπτώσεις, το 88% των ερωτηθέντων εστίασε στην πρόοδο σε πεδία (ιατρική, επιστήμες) που μπορούν να λύσουν μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνίας. Αντιστρόφως, το 60% αναφέρθηκε στην απώλεια ελέγχου ως αρνητική συνέπεια της αυξημένης διείσδυσης του Α.Ι. στη ζωή του, ενώ το 57% εξέφρασε ανησυχία ότι για το πόσο χρήσιμοι θα νιώθουν οι άνθρωποι στην εποχή της πρωτοκαθεδρίας της τεχνητής νοημοσύνης.
Ανά τομέα
Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τομείς στους οποίους οι ερωτηθέντες είναι περισσότερο και λιγότερο διατεθειμένοι να εμπιστευθούν τις έξυπνες μηχανές. Στη διαχείριση της οικιακής κατανάλωσης ενέργειας και στην ασφάλεια του σπιτιού, τα ποσοστά εμπιστοσύνης είναι ιδιαίτερα υψηλά (84%), ενώ το ίδιο είναι και στο πεδίο της παρακολούθησης της υγείας (69%). Αντιθέτως, οι Ελληνες δεν εμπιστεύονται τους αλγόριθμους και τα ρομπότ με την ασφάλεια των παιδιών τους, με τα ψώνια τους για τρόφιμα ή με τη διαχείριση των οικονομικών τους (42% και στις τρεις περιπτώσεις). Πολύ χαμηλό είναι (προς το παρόν) και το επίπεδο εμπιστοσύνης στα αυτόνομα αυτοκίνητα (43%).
Κρίσιμος παράγοντας στη στάση των ερωτηθέντων απέναντι στις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης είναι η δυνατότητα ανθρώπινης παρέμβασης. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 64% δεν μπορεί να εμπιστευθεί πλήρως λύσεις που παρέχει η τεχνητή νοημοσύνη χωρίς τη δυνατότητα ελέγχου από τον άνθρωπο. Το 19% δήλωσε ουδέτερο απέναντι στη δυνατότητα αυτή, ενώ το 17% δήλωσε ότι δεν βλέπει την ανάγκη για κάτι τέτοιο.
«Η τεχνητή νοημοσύνη δεν βοηθά απλά να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά· βοηθά να κάνουμε διαφορετικά πράγματα», σημείωσε στην παρέμβασή του στην εκδήλωση ο κ. Κριτσωτάκις. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα δεν θα είναι εύκολη. Χωρίς αυτήν όμως, το μέλλον της ελληνικής οικονομίας διαγράφεται γκρίζο.