Εάν η χρηματοπιστωτική αναταραχή του 2008, καθώς και όλα όσα εκτυλίχθηκαν έκτοτε, γίνονται γενικά αποδεκτά ως η τελευταία, μακρά περίοδος κρίσης που διέρχεται η Δύση, τότε το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου και πολιτικής ανάλυσης από την Αθήνα μέχρι την Ουάσιγκτον μάλλον πρέπει να προβληματίσει. Εγκλωβισμένοι σε μια «φούσκα» πολιτικής ορθότητας και καθωσπρεπισμού, αναλυτές, «διαμορφωτές» της κοινής γνώμης, οι εκπρόσωποι των άλλοτε αποκαλούμενων ως «συστημικών» πολιτικών δυνάμεων, οι δημόσιοι διανοούμενοι που τις πλαισιώνουν, αντιμετωπίζουν κάθε επεισόδιο αυτής της περιόδου αποσπασματικά, περίπου σαν κακό όνειρο που, δεν μπορεί, θα τελειώσει με το πρώτο φως της ημέρας. Στην πραγματικότητα, όλα όσα συμβαίνουν οφείλονται σε μια σειρά εξελίξεων που ξεκινούν πολύ πριν από το 2008 και έχουν μεταξύ τους απόλυτη αιτιώδη συνάφεια. Οι Ευρωπαίοι αλλάζουν κατηγορία και το αντιλαμβάνονται, κάτι που φαίνεται ακόμα και στις έρευνες γνώμης. Ενώ καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό στήριξης της Ε.Ε. την τελευταία 25ετία, στην τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων, η πλειονότητα των Ευρωπαίων εκτιμά ότι σε 20 χρόνια η Ε.Ε. δεν θα υπάρχει.
Η επιρροή της αντιπολιτικής στην Ευρώπη αυξάνεται και διευρύνεται, πλέον με πολλαπλασιαστή τον ιδιόρρυθμο λαϊκισμό του παραδείγματος Τραμπ. Οι γηρασμένοι πληθυσμοί της Ευρώπης, εθισμένοι σε ένα μοντέλο διαρκούς και άνευ όρων ανάπτυξης δεν μπορούν να αντιληφθούν την υφιστάμενη διαδικασία μεταβολής και αντιδρούν.
Οι νεότεροι αντιλαμβάνονται στην πλειονότητά τους τα πλεονεκτήματα μιας ανοικτής κοινωνίας, παρότι στην πράξη έχουν να αντιμετωπίσουν προοπτικές πολύ χειρότερες από τις απερχόμενες γενιές. Παράλληλα, η Ευρώπη παραμένει ο πιο ελκυστικός προορισμός στον πλανήτη. Εχει, λοιπόν, η ευρωπαϊκή δημοκρατία να αντιμετωπίσει πολύ σύνθετες προκλήσεις. Σε καμία από αυτές η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη ή η περιχαράκωση. Οπως δεν είναι ρεαλιστική και η προσδοκία της δημιουργίας μιας υπερεθνικής ταυτότητας με μόνη ιδεολογία την «διαφορετικότητα». Το μοντέλο διακυβέρνησης, όπως αυτό καθιερώθηκε μετά το 1945 (παρά τις κατά τόπους αποκλίσεις) μοιάζει να έχει «μείνει» από καύσιμα. Γι’ αυτό και υπάρχει ένα ερώτημα το οποίο αξίζει να κάνουν όλοι στον εαυτό τους, όσο απεχθές και αν μοιάζει. Η δημοκρατία στην Ευρώπη είναι μη αναστρέψιμη;