Μετά τις συστάσεις δίνει την κάρτα του. Αγγελος Μωραΐτης, μηχανολόγος μηχανικός με ειδίκευση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. «Ηταν η πρώτη κίνηση που έκανα μόλις πήρα το πτυχίo μου. Τις τύπωσα τότε γιατί θεώρησα ότι πατάω στα πόδια μου», λέει. Μέχρι και σήμερα, όμως, δεν τις έχει αξιοποιήσει. Επί 16 χρόνια η δουλειά του είναι στον δρόμο. Μια κούρσα, συχνά, κόντρα στον χρόνο. Εχει μεταφέρει καφέδες, φαγητό, μέχρι και ισολογισμούς. Εχει εργαστεί για μεγάλες αλυσίδες, αλλά και συνοικιακά καταστήματα. «Ο διανομέας είναι ο σερβιτόρος του σπιτιού, η εικόνα ενός μαγαζιού», λέει. Αν και πολυπληθής ο χώρος, επαγγελματίες σαν κι αυτόν παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αόρατοι από τις αρμόδιες αρχές. Μόνο εκτιμήσεις υπάρχουν για τον συνολικό τους αριθμό, σποραδικές καταγραφές για τις εργασιακές τους σχέσεις και καμία πλήρης λίστα με τα τροχαία ατυχήματα στα οποία εμπλέκονται.
Μετρούν πάνω από μία δεκαετία κινητοποιήσεων, οι διανομείς, γνωστοί και ως «ντελιβεράδες», ακούστηκαν όμως πιο έντονα από κάθε άλλη φορά τον περασμένο μήνα. Η μαζική απεργία και μοτοπορεία τους στο κέντρο της Αθήνας και οι πάγιες διεκδικήσεις τους έφεραν κάποιο αποτέλεσμα. Στον νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή για τις 120 δόσεις, υπάρχουν και διατάξεις για τον κλάδο τους. Μεταξύ άλλων, οι εργοδότες υποχρεώνονται να παρέχουν εξοπλισμό ατομικής προστασίας στους διανομείς, να συντηρούν το όχημα εφόσον είναι ιδιόκτητο, ή να καταβάλλουν γι’ αυτό τον λόγο στον εργαζόμενο αποζημίωση ίση με το 15% του νομοθετικά καθορισμένου κατώτατου μισθού.
Σχεδόν σε κάθε του δουλειά ο κ. Μωραΐτης είχε δικό του όχημα. Σπάνια του παρείχε κάποιος εργοδότης κράνος, γάντια ή προστατευτικό μπουφάν. Στη συνάντησή μας ήρθε με το μηχανάκι της αδελφής του. Το δανείστηκε γιατί το δικό του βρίσκεται στο συνεργείο. «Οταν χρησιμοποιείς δικό σου όχημα γίνεσαι έως ένα βαθμό συνέταιρος. Βάζεις ένα κεφάλαιο, μικρό έστω, για το οποίο είσαι υπόλογος εσύ», λέει.
Ξεκίνησε να εργάζεται ως διανομέας το 2003, όταν ήταν φοιτητής στο ΤΕΙ Αθηνών. «Αρχικά ανασφάλιστος, σε εποχές που δεν έβλεπες απόδειξη. Δεν έκοβαν τα καταστήματα. Πήγαινες μόνο με ένα χαρτί που έγραφε την παραγγελία και τη διεύθυνση», λέει. Με τα χρόνια για τον ίδιο και για πολλούς ακόμη η διανομή φαγητού εξελίχθηκε σε κύριο επάγγελμα. Μαζί με τους υπαλλήλους στον κλάδο των ταχυμεταφορών (κούριερ) εκτιμάται ότι οι διανομείς συνολικά φτάνουν ή ξεπερνούν σήμερα τις 20.000.
Υπήρξε περίοδος που ο κ. Μωραΐτης μοίραζε τη μέρα του σε δύο δουλειές διανομής. Επτά ώρες στην πρωινή εργασία του, άλλες πέντε ώρες στη βραδινή. Ηταν υπάλληλος για ένα διάστημα σε αλυσίδα που βαθμολογούσε την αποδοτικότητα των διανομέων της μοιράζοντας στο τέλος κάθε εβδομάδας μια ονομαστική λίστα με τις διαδρομές που είχαν ολοκληρώσει. Ιδανικός αριθμός ήταν οι τέσσερις παραδόσεις σε μία ώρα. Θυμάται ότι όσοι συνάδελφοί του βρίσκονταν χαμηλά στη λίστα ανησυχούσαν, είχαν την αίσθηση ότι θα απολυθούν.
Οι κίνδυνοι
«Πολλές φορές για να πάω πιο γρήγορα έχω περάσει με κόκκινο, έχω παραβιάσει απαγορευτικό και έχω μπει ανάποδα σε μονόδρομο. Με μεγάλη προσοχή και φυσικά ζητώ συγγνώμη. Δεν είναι προς όφελος μου αυτό. Αλλά εκείνη τη στιγμή δεν το βλέπεις έτσι», λέει. Θυμάται ότι λόγω της πίεσης του χρόνου συνάδελφός του είχε ατύχημα και νοσηλεύτηκε στην εντατική με κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις παρότι φορούσε κράνος.
Η πρώτη προσπάθεια αποτύπωσης των κινδύνων του επαγγέλματος είχε γίνει το 2002 από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας. Σε εκείνη την έρευνα με δείγμα 126 ταχυμεταφορείς και διανομείς φαγητού είχε διαπιστωθεί ότι ένας στους τέσσερις δικυκλιστές είχε εμπλακεί σε τροχαίο. Τον Μάρτιο του 2017 μιλώντας σε επιτροπή της Βουλής για την οδική ασφάλεια ο Δημήτρης Ναθαναήλ, επίκουρος καθηγητής στη σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, παρουσίασε νέα στοιχεία. Σύμφωνα με τη διπλωματική εργασία του φοιτητή στη μονάδα Εργονομίας Δημήτρη Τσιριπίδη, 75% των ερωτηθέντων διανομέων (σε δείγμα 380 εργαζομένων) είχαν εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα, ενώ από παρατήρηση 300 ντελιβεράδων στον δρόμο είχε διαπιστωθεί ότι τέσσερις στους δέκα δεν φορούσαν κράνος. Το 69% των ερωτηθέντων ντελιβεράδων χρησιμοποιούσε δικό του όχημα.
«Είναι ένα επισφαλές επάγγελμα, με ανασφάλιστη –σε σημαντικό βαθμό– εργασία. Η εντατικοποίηση της δουλειάς οδηγεί σε συμπεριφορές και υπερβάσεις που καταλήγουν σε ατυχήματα», λέει ο Γιάννης Κουζής, καθηγητής εργασιακών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Ανασφάλιστοι εργαζόμενοι
Η πρώτη απεργιακή κινητοποίηση του κλάδου έγινε τον Μάρτιο του 2006. Ακολούθησαν οκτώ μήνες διαβουλεύσεων μέχρι τη σύσταση του σωματείου «Συνέλευση Βάσης Εργαζομένων Δικύκλου». Με τη συμπλήρωση ενός χρόνου λειτουργίας έκαναν μια δική τους έρευνα. Επισκέφθηκαν 136 καταστήματα, διαπιστώνοντας ότι σε σύνολο 603 εργαζομένων μόνο οι 133 είχαν ένσημα, οι 155 ήταν πλήρως ανασφάλιστοι και οι 317 σε καθεστώς ημιμονιμότητας. «Δουλεύουν οκτάωρο και κολλάνε ένσημα για τετράωρο, δουλεύουν έξι και επτά μέρες και κολλάνε ένσημα για δύο ή τρεις», εξηγούσαν στην εφημερίδα του σωματείου τους «Στο Ρελαντί».
Τα ζητήματα της ανασφάλιστης εργασίας και των εργατικών ατυχημάτων απασχολούν εδώ και χρόνια τον κλάδο των διανομέων.
«Δεν είμαστε παιδιά για όλες τις δουλειές»
Εχοντας διανύσει αρκετά χιλιόμετρα στην Αττική, ο Αγγελος Μωραΐτης έχει πολλές ιστορίες να διηγηθεί. Σε ένα κατάστημα ζητούσαν από τους διανομείς να προπληρώσουν οι ίδιοι την παραγγελία προτού την παραδώσουν. Αλλος εργοδότης δικαιολογούσε τα ποσά μέχρι 85 ευρώ σε περίπτωση ληστείας. «Συνάδελφος είχε πάνω του μεγάλο ποσό, τις εισπράξεις μιας ημέρας, όταν τον απείλησε κάποιος με μαχαίρι στο τέλος της βάρδιας και τα πήρε», λέει.
Σε κάποια καταστήματα, αν διαμαρτυρηθεί ο πελάτης για καθυστέρηση, τότε η παραγγελία παραδίδεται δωρεάν. Ο κ. Μωραΐτης λέει ότι του έχει συμβεί, αλλά ποτέ δεν κλήθηκε από τον εργοδότη του να πληρώσει. Εχει εργαστεί σε εταιρεία που τους έκανε σεμινάρια για το πώς θα μιλήσουν στους πελάτες, ενώ η ωριαία αμοιβή του έφθανε σε κάποια καταστήματα τα 5 ευρώ. Θυμάται ακόμη ότι το μεγαλύτερο φιλοδώρημα που έτυχε να λάβει ήταν 16,70 ευρώ, ενώ τέσσερις φορές είχε την ατυχία να πληρωθεί με πλαστό χαρτονόμισμα – το οποίο χρεώθηκε ο ίδιος. «Με ενοχλούσε όταν έβλεπαν τον διανομέα ως παιδί για όλες τις δουλειές», λέει για τους πελάτες που ζητούν μαζί με τον καφέ ή τα σουβλάκια να τους φέρουν και τσιγάρα, περιοδικά ή σοκολάτες από το περίπτερο.
Ο Απόστολος Καψάλης, επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, παρατηρεί ως νέα εξέλιξη τη δημιουργία εταιρειών που προσλαμβάνουν διανομείς για να τους διαθέσουν έπειτα με συμβάσεις σε καταστήματα. Ηδη μία από αυτές τις επιχειρήσεις αριθμεί περίπου 60 διανομείς. Με τις νέες ρυθμίσεις οι εργοδότες πρέπει να ανακοινώνουν στο πληροφοριακό σύστημα του υπουργείου Εργασίας «Εργάνη» τον αριθμό κυκλοφορίας των δικύκλων που χρησιμοποιούνται για διανομή.
Ο «παλιός» και τα ένσημα
Ο Κώστας Πατρίκιος μετράει σχεδόν τρεις δεκαετίες στους δρόμους. Ξεκίνησε να εργάζεται ως διανομέας στις αρχές του ’90 μεταφέροντας ανταλλακτικά σε καταστήματα που είχαν βλάβη στους υπολογιστές ή τους εκτυπωτές τους. «Εχω πάει με μηχανάκι μέχρι τη Λαμία, στην εφορία, γιατί είχε χαλάσει εκτυπωτής. Μονοκάβαλος, τον τύλιξα με μια σακούλα και τον έπιασα με “χταπόδια” (ιμάντες πρόσδεσης) στη μηχανή. Εχω κάνει παρόμοια δρομολόγια και στη Χαλκίδα», λέει. Δούλεψε και στον κλάδο της εστίασης και σήμερα, στα 62 του χρόνια, εξακολουθεί να βγάζει το μεροκάματό του από τη διανομή. Εργάζεται πλέον σε εταιρεία που αναλαμβάνει τις εισπράξεις κοινοχρήστων από πολυκατοικίες.
Συνάδελφοί του σε διάφορα καταστήματα τον αποκαλούσαν «παλιό». Οχι λόγω της ηλικίας του, αλλά γιατί, όπως εξηγεί ο ίδιος, ήταν από τους πρώτους επαγγελματίες του κλάδου που είχαν ένσημα. «Στο ΙΚΑ μού έλεγαν πριν από χρόνια ότι σπάνια συναντούσαν ασφαλισμένο διανομέα», επισημαίνει. «Εψαχνα και έβρισκα καταστήματα που κολλούσαν ένσημα, γιατί αυτή είναι μια επικίνδυνη δουλειά. Πλέον υπάρχει πολλή “μαύρη” εργασία στον χώρο μας».
Πέρα από χιλιάδες χιλιόμετρα διανομών, o κ. Πατρίκιος μετράει και αρκετά σπασίματα. «Πόδια, χέρια, πλευρά. Αλλοτε από γλίστρες, άλλοτε επειδή παραβίαζε κάποιος το στοπ ή έστριβε τελευταία στιγμή το αυτοκίνητο και με έπαιρνε μαζί του», λέει απαριθμώντας τα κατάγματά του. «Πάντοτε, όμως, φοράω κράνος».
«Εχω κορεστεί»
Για ένα διάστημα ο κ. Μωραΐτης είχε συμπέσει στο ίδιο κατάστημα εστίασης με τον κ. Πατρίκιο. Δεν προτίθεται, όμως, να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο και να μείνει σε αυτό το επάγγελμα μέχρι τη συνταξιοδότησή του. Εχοντας βρει πλέον άλλη πρωινή δουλειά, στα 34 χρόνια του και πατέρας μιας κόρης, σκέφτεται σταδιακά να αποσυρθεί από τη διανομή – την οποία εξακολουθεί να κάνει τώρα ως συμπλήρωμα εισοδήματος. Οπως εξηγεί, δεν έχει εργαστεί ως μηχανολόγος μηχανικός, στο αντικείμενο σπουδών του, γιατί όσο κι αν έψαχνε στο παρελθόν, δεν προέκυπταν συμφέρουσες ευκαιρίες απασχόλησης. «Εχω κορεστεί και έχω κουραστεί από τις κακές καιρικές συνθήκες», λέει. «Εχω οδηγήσει με χιόνια και σε ακραίες συνθήκες βροχής, να μην μπορώ να δω, γιατί το τζάμι στο κράνος είχε θολώσει και τα φώτα που είχα απέναντι πολλαπλασιάζονταν από τις σταγόνες».