Οσοι έχουν παρακολουθήσει τον μουσικό διαγωνισμό «The Voice» σχολιάζουν συχνά το υψηλό ποσοστό νέων ανθρώπων, από τους συμμετέχοντες, που διαθέτουν πολύ καλές φωνές. Το επιβεβαιώνει και ο τραγουδοποιός Κωστής Μαραβέγιας, ένας εκ των τεσσάρων κριτών, σε συνέντευξή του στην «Κ» της προηγούμενης Κυριακής, στη Γιούλη Επτακοίλη. «Μέχρι σήμερα έχω ακούσει περισσότερες από χίλιες φωνές. Βλέπω ανθρώπους στη σκηνή με λάμψη και μεγάλο ταλέντο, αλλά δυστυχώς δεν είναι μόνον αυτό αρκετό. Μετά τον διαγωνισμό τα περισσότερα παιδιά δεν ξέρουν ποιον μουσικό δρόμο να ακολουθήσουν, τι τραγούδια να πουν, δεν μπορούν να βρουν τη δική τους ταυτότητα. Κάνω ό,τι μπορώ για να βοηθήσω, ψάχνω τρόπους, αλλά δεν είναι εύκολο…»
Μαζί με τον έπαινο και την αναγνώριση εμφανίζεται και το πρόβλημα: αβοήθητα τα ταλέντα. Ανθρωποι με ικανότητες, αναμφίβολα, μένουν απλαισίωτοι, ακαθοδήγητοι. Η διαπίστωση δεν είναι καινούργια, επιβεβαιώνεται όμως κάθε φορά με αμείωτη ένταση.
Κάθε τόσο βραβεύονται σε διαγωνισμούς νέα ταλέντα στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, μαθητές, φοιτητές, επιστήμονες, που με ενθουσιασμό και επιμονή κάνουν μικρά άλματα από την αδιαφορία και την απραξία στη δημιουργική συνεργασία και την επινόηση.
Πρόσφατα, μια επίσκεψη σε δημόσιο σχολείο, για επαγγελματικούς λόγους, έφερε στην επιφάνεια έναν κόσμο όχι ακριβώς άγνωστο, αλλά πάντως παραγνωρισμένο. Και δεν είναι το μόνο δημόσιο σχολείο το 1ο Γενικό Λύκειο Χολαργού στο οποίο φιλότιμοι καθηγητές και προικισμένοι (με περιέργεια τουλάχιστον) μαθητές ανοίγονται σε δραστηριότητες: ομάδες ανάγνωσης, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, άσκηση στην προσφορά και την αλληλεγγύη, γιορτές αφιερωμένες στην ποίηση, επίσκεψη στο CERN στη Γενεύη, διάκριση στον 14ο Πανελλαδικό Τελικό Διαγωνισμό «Καλύτερης Μαθητικής Εικονικής Επιχείρησης 2019». Ανάμεσα σε 160 σχολεία από όλη τη χώρα μπήκαν στη λίστα των δέκα πρώτων, δημιουργώντας την «Euphoria Βeauty», εταιρεία παραγωγής χειροποίητων σαπουνιών, από αγνά υλικά, σε στερεά και υγρή μορφή, με βάση το ελληνικό ελαιόλαδο.
Λίγες ώρες παραμονής σε ένα σχεδόν ερημωμένο σχολείο (τα μισά παιδιά είναι αφιερωμένα στην προετοιμασία των εισαγωγικών εξετάσεων) και οι πληροφορίες έφθαναν με καταιγιστικό ρυθμό, συνθέτοντας την εικόνα μιας νιότης όχι μόνο σπάταλης ή αδιάφορης (αναπόφευκτο), αλλά και με επιθυμίες, ενδιαφέροντα, ευαισθησίες.
Ολα χωρούν, αρκεί το περιβάλλον να έχει εύφορο έδαφος. Μαζί με κανόνες και όρια· δύσκολο να επιβληθούν, η επιτυχία δεν είναι εξασφαλισμένη, οι μαθητές όλο και δυσκολότερα πειθαρχούν, «δεν ξέρετε τι μπούλινγκ υφιστάμεθα», θα πει μια καθηγήτρια. Εκφοβισμός δεν υπάρχει μόνο ανάμεσα στα παιδιά, αλλά έχει στόχο και τους καθηγητές, κι εκείνοι έχουν μηδενικές, σχεδόν, δυνατότητες αντίδρασης και τιμωρίας.
Η διαμόρφωση του πλαισίου δεν είναι ούτε απλή ούτε αυτονόητη διαδικασία. Αυτό που ο Κωστής Μαραβέγιας περιγράφει για τα νέα παιδιά –«δεν μπορούν να βρουν τη δική τους ταυτότητα»– είναι απόρροια και του εκπαιδευτικού συστήματος. Οχι μόνο, αποτελεί όμως βασική συνισταμένη.
Οι κυβερνήσεις που κόπτονται για το «brain drain», τα «καλύτερα μυαλά που εγκαταλείπουν τη χώρα» κ.ο.κ., θα όφειλαν να αποδείξουν και έμπρακτα την έγνοια τους. Το θέμα έχει συζητηθεί, αναφέρεται διαρκώς ως «ανοικτή πληγή», αλλά τίποτα δεν διακόπτει τη ροή στο εξωτερικό.
Δεν είναι μόνο το πρόβλημα της ανεργίας, της αναξιοκρατίας, των χαμηλότατων μισθών. Είναι και η απουσία πλαισίου – κανόνων – ορίων. Η ενηλικίωση που δυσκολεύει τόσο στη χώρα μας, γιατί τίποτα δεν υποστηρίζει την επαφή με την πραγματικότητα. Στη Φινλανδία, για παράδειγμα, στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση οι μαθητές μαθαίνουν να μαγειρεύουν, ως φροντιστήριο για τη γνώση των κανόνων της ιδιωτικής οικονομίας, ώστε να προετοιμαστούν «για την πραγματική ζωή». Δευτερεύον, ίσως, το παράδειγμα. Δηλώνει όμως την οργάνωση μιας πολιτείας, μιας κοινωνίας, και τις προθέσεις τους.
Οι νησίδες δημιουργικότητας βοηθούν στον προσανατολισμό, αναδεικνύουν την ανάγκη της συνεργασίας, του ομαδικού πνεύματος. Με τον ατομικισμό κλείνουν ορίζοντες, δεν συγκλίνουν επιθυμίες.