Την περασμένη Κυριακή, σε σύνολο 331 δήμων σε ολόκληρη τη χώρα, μόλις 19 γυναίκες κατάφεραν να κυριαρχήσουν στις εκλογικές αναμετρήσεις. Η πολιτική εξακολουθεί να παραμένει μια κατά κύριο λόγο ανδρική υπόθεση και στους ισχυρότερους θεσμούς της χώρας: μόνο το 14% των υπουργείων της τελευταίας τετραετίας διοικήθηκε από γυναίκες. Δυστυχώς, η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών εκφράζεται ακόμα εντονότερα στον εργασιακό χώρο. Μερικές στατιστικές αρκούν για να τεκμηριώσουν το στενάχωρο φαινόμενο: ακόμη και σήμερα, μόλις το 9% των μελών εταιρικών διοικητικών συμβουλίων είναι γυναίκες, ενώ η διαφορά της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών αγγίζει το 26%.
Με αυτούς τους αναχρονιστικούς παράγοντες να συνθέτουν την εξίσωση της ισότητας των δύο φύλων στην Ελλάδα, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως η χώρα μας καταλαμβάνει την τελευταία θέση στις έρευνες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων.
Σε μια προσπάθεια να εξομαλυνθούν οι διαφορές της εργασιακής πραγματικότητας για το ήμισυ του πληθυσμού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα την εγκαθίδρυση γονικής άδειας και για τους άνδρες κατά τη γέννηση των παιδιών, ως ένα μη μεταβιβάσιμο, άλλα ίσο δικαίωμα που απολαμβάνουν και τα δύο φύλα. Το μοντέλο έχει ήδη δοκιμαστεί σε διάφορες χώρες της Σκανδιναβίας – με προεξάρχουσα τη Σουηδία, η οποία έχει επιβάλει πεντάμηνη άδεια και για τους δύο γονείς με ενθαρρυντικά αποτελέσματα στις αμοιβές. Ωστόσο, λόγω της χρόνιας έλλειψης των γυναικών από ηγετικές θέσεις στην πολιτική και στις επιχειρήσεις, τα βαθύτερα προβλήματα στην εργασιακή πραγματικότητα των γυναικών επιμένουν.
Τη δική της λύση στην επιχειρηματική κουλτούρα εκ των έσω φιλοδοξεί να δώσει εδώ και είκοσι χρόνια η αισιόδοξη Κρίστιν Εντβιγκ από τη Νορβηγία. Απογοητευμένη από το εξ ολοκλήρου ανδροκρατούμενο πολυεθνικό εταιρικό περιβάλλον στο οποίο εργαζόταν, η Εντβιγκ αποφάσισε το 1998 να ιδρύσει τον οργανισμό WIN (Women’s International Networking), για να προωθήσει μια πιο θηλυκή προσέγγιση στον χώρο εργασίας. Με κορυφαίο γεγονός το ετήσιο πολυσυνέδριο του οργανισμού WIN Conference –ένα από τα πιο εδραιωμένα φόρουμ παγκοσμίως για την ηγεσία και την προώθηση των γυναικών στον εργασιακό χώρο– η Εντβιγκ ταξιδεύει τον κόσμο διοργανώνοντας πρωτότυπα σεμινάρια, με στόχο να αποδείξει πως η ισότητα των δύο φύλων στον εργασιακό χώρο δεν είναι απλώς γυναικείο ζήτημα, αλλά προς όφελος όλων.
Επειτα από τη Ρώμη, το Οσλο και το Νέο Δελχί, φέτος το επιτυχημένο πολυσυνέδριο ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Αθήνα. Το πρώτο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου, πάνω από 600 συμμετέχοντες από 159 χώρες και κάθε πιθανή απασχόληση θα συναντηθούν στην πρωτεύουσα για να λάβουν μέρος σε δεκάδες εργαστήρια δεξιοτήτων και διαδραστικές δραστηριότητες που στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό του χώρου εργασίας.
Το συνέδριο συμπεριλαμβάνει και πρωτότυπες σωματικές δραστηριότητες, με στόχο να κάνει τους συμμετέχοντες λιγότερο κλειστούς.
Η Εντβιγκ, η οποία έχει χαρακτηριστεί «μαγνητική παρουσία» από τον Guardian και τιμήθηκε με το βραβείο της Διεθνούς Συμμαχίας Γυναικών το 2010, δηλώνει ιδιαίτερα ενθουσιασμένη που θα μεταφέρει το μήνυμά της στη χώρα μας, παρά τις προκλήσεις που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην Ελλάδα. «Το συνέδριό μας είναι σαν ένα βότσαλο – στόχος είναι να δημιουργηθούν αλλεπάλληλα κύματα αλλαγής», δηλώνει ενθουσιασμένη, προτού προσθέσει: «Ανυπομονούμε να το ρίξουμε φέτος στη “θάλασσα” της Αθήνας».
«Το πρόβλημα δεν είναι οι άνδρες, αλλά η “σκιά της αρρενωπότητας”»
Η «Κ» συναντήθηκε με την Κρίστιν Εντβιγκ στην ταράτσα του συνεργατικού χώρου The Cube, στην καρδιά του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας, στο πλαίσιο ενός σεμιναρίου κινητοποίησης για το συνέδριο WIN conference. Η αισιόδοξη ιδρύτρια μοιράστηκε τις σκέψεις της για την πρόοδο στην ισότητα των δύο φύλων, τον ρόλο των ανδρών και τις προκλήσεις που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
– Κυρία Εντβιγκ, πάνε πλέον πάνω από 20 χρόνια από τότε που ιδρύσατε τον οργανισμό WIN. Εκτοτε, από τη μία έχουμε προχωρήσει πολύ όσον αφορά την ισότητα των φύλων στο εργασιακό περιβάλλον, από την άλλη έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μας. Ποια είναι η εκτίμησή σας για την εξέλιξη των πραγμάτων;
– Πιστεύω πως πάντοτε πρέπει να ξεκινάει κανείς από τα θετικά. Πράγματι, τα στοιχεία δείχνουν πως υπήρξε σημαντική πρόοδος στην Ευρώπη, ειδικά όσον αφορά τις διαφορές στην αμοιβή και στη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία. Η μεγαλύτερη βελτίωση, κατ’ εμέ, είναι ο ίδιος ο διάλογος για τα ζητήματα των γυναικών, ο οποίος πλέον έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Οταν ξεκίνησα τις προσπάθειές μου με το WIN, οι περισσότεροι με αντιμετώπιζαν ως περιθωριακό στοιχείο. Πλέον, τα ζητήματα που θίγουμε στο συνέδριο από το 1998, έχουν εισέλθει στις συζητήσεις της καθημερινότητας. Ωστόσο, δεν σας κρύβω πως όταν ξεκίνησα περίμενα ότι η πρόοδος θα έρθει γρηγορότερα. Κάνοντας πλέον την αυτοκριτική μου, συνειδητοποιώ πως η αφέλειά μου ίσως οφείλεται στην καταγωγή μου από τη Νορβηγία, όπου τα πράγματα είναι πολύ πιο ισότιμα απ’ ό,τι στην Ιταλία, στην Ελλάδα ή ακόμη και στην Ελβετία, που σε αντίθεση με τις αντιλήψεις παραμένει ένας συντηρητικός τόπος. Ολα άλλαξαν με τα ταξίδια μου στη Ρωσία και στην Ανατολική Ευρώπη, σε χώρες όπου βλέπει κανείς τις γυναίκες να εξακολουθούν να στερούνται θεμελιωδών οικονομικών επιλογών, να συμμετέχουν ελάχιστα στην εργασία και να αμείβονται εξαιρετικά χαμηλότερα από ό,τι οι άνδρες. Σε αυτές τις χώρες έγινε σαφές για εμένα πως, πέρα από τις συγκεκριμένες πολιτικές, φταίνε επίσης και η έλλειψη ενσυναίσθησης και η άκαμπτη αρσενική κυριαρχία στην ιεραρχία του εργασιακού χώρου. Κάπως έτσι, ο εκσυγχρονισμός του χώρου εργασίας έγινε ο προσωπικός μου στόχος. Συνολικά, πιστεύω πως έχει υπάρξει πρόοδος, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις βλέπουμε κάμψη και επιστροφή σε αναχρονιστικές πρακτικές. Είμαι αισιόδοξη, αλλά παράλληλα όχι τελείως ικανοποιημένη.
– Η πρωτοβουλία σας εξαρχής έδινε ιδιαίτερο βάρος στο να συμπεριλάβει και τους άνδρες στη συζήτηση, κάτι που πλέον συναντά κανείς και στο κίνημα του #MeToo. Με ποιους τρόπους έχετε καταφέρει να το πετύχετε;
– Το όραμά μας επικεντρώνεται στην ισορροπία και στα οφέλη για όλους. Το WIN δεν είναι κάποιου είδους σταυροφορία εναντίον ανδρών, αλλά στοχεύει ουσιαστικά στην εξισορρόπηση του αρσενικού με το θηλυκό στην εργασία. Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι οι άνδρες, αλλά αυτό που αποκαλώ η «σκιά της αρρενωπότητας», δηλαδή η χρόνια έλλειψη γυναικών σε ηγετικές θέσεις, που οδηγεί σε μια τοξική κουλτούρα δίχως ενσυναίσθηση για το άλλο μισό της κοινωνίας. Στο συνέδριό μας ενθαρρύνω τους συμμετέχοντες να αποδεχθούν αρχικά τις έμφυτες προκαταλήψεις τους, και στη συνέχεια να τις αμφισβητήσουν. Πέρα από διάφορες εξωστρεφείς δραστηριότητες όπως δικτυώσεις, σεμινάρια και ομιλίες, δίνουμε έμφαση και στην εσωστρεφή και εσωτερική αναζήτηση με πρωτότυπες ιδέες, όπως εργαστήρια τυμπανισμού ή σωματικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες βοηθούν τους ανθρώπους να γκρεμίσουν τα τείχη τους και να γίνουν λιγότερο αμυντικοί. Είναι μια δύσκολη ισορροπία, γιατί από τη μια πρέπει να αποφύγουμε την αυτολογοκρισία των γυναικών και από την άλλη την πόλωση μεταξύ των δύο φύλων – κάτι που συναντώ συχνά στις ΗΠΑ για παράδειγμα. Γι’ αυτό τείνω να επικεντρώνομαι στο συμπέρασμα πως από τη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία, ωφελούνται όλοι. Ενα πλουραλιστικό εργατικό δυναμικό με πολλαπλές προοπτικές μας πάει όλους μπροστά.
Το περυσινό συνέδριο έλαβε χώρα στη Ρώμη, με κεντρική ομιλήτρια τη δημάρχο της ιταλικής πρωτεύουσας, Βιρτζίνια Ράγκι.
– Γιατί επιλέξατε την Ελλάδα για το φετινό σας συνέδριο;
– Ηρθα στην Ελλάδα για πρώτη φορά πριν από μερικά χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, λόγω της καλής φήμης της χώρας για τις ξενοδοχειακές της μονάδες και τη δυνατότητά της να φιλοξενεί επιτυχημένα συνέδρια. Με γοήτευσε ως χώρα, αλλά διένυε μια πολύ δύσκολη περίοδο, καθώς βρισκόταν στο απόγειο των εντάσεων και των διαδηλώσεων. Οι συνεργάτες μου ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικοί. Φέτος αποφάσισα ενστικτωδώς να επανεξετάσω την Ελλάδα ως επιλογή. Σε πλήρη αντίθεση με αυτό που συνέβη πριν από μερικά χρόνια, είδα ένα άμεσο ενδιαφέρον και έναν τεράστιο ενθουσιασμό για την Αθήνα από τους συνεργάτες μου και μερικές κορυφαίες εταιρείες. Επίσης, οι Ελληνες είναι πολύ επικοινωνιακοί και προσαρμοστικοί, όπως απέδειξαν μέσα στα χρόνια της κρίσης. Προσθέστε σε αυτό την πλούσια κουλτούρα και ιστορία της χώρας, και έχουμε μπροστά μας τον ιδανικό προορισμό για μια παγκόσμια διάσκεψη για τον εκσυγχρονισμό του εργασιακού χώρου.
– Από την άλλη, τα πράγματα δεν είναι τελείως ρόδινα στην Ελλάδα. Η χώρα κατατάσσεται σταθερά στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε έρευνες για την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων. Κορυφαίο πρόβλημα παραμένει η συμμετοχή των γυναικών σε ηγετικές θέσεις επιχειρήσεων, καθώς μόνο το 9% των μελών εταιρικών διοικητικών συμβουλίων είναι γυναίκες. Πώς μπορούμε να το διορθώσουμε αυτό;
– Τα δεδομένα πράγματι δεν είναι τόσο καλά. Ακόμη και εκτός του ευρωπαϊκού πλαισίου, τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ κατατάσσουν την Ελλάδα χαμηλότερα από ό,τι θα περίμενε κανείς. Προσωπικά, σε τέτοιες περιπτώσεις είμαι υπέρ των περιορισμένων ποσοστώσεων, ως έναν τρόπο να έρθουν τα πράγματα προς τη σωστή κατεύθυνση μέχρις ότου η προοδευτική σκέψη ενσωματωθεί μέσα στις διαφορετικές οργανώσεις. Συγκεκριμένα, υποστηρίζω τουλάχιστον 40% εκπροσώπηση των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, για περίοδο δέκα χρόνων. Υπάρχει λόγος για το χρονικό όριο – η νοοτροπία πίσω από τέτοια μέτρα είναι ότι δεν πρέπει να είναι μόνιμα. Οι χώρες που βελτιώνουν τη συμμετοχή των δύο φύλων στο εργατικό δυναμικό, άλλωστε, δείχνουν πολύ ισχυρότερη ανάπτυξη. Ελπίζω να εμπνεύσουμε την Ελλάδα να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.