Ο μηδενιστής άθεος Φλοράν, η αγάπη και ο Θεός

Ο μηδενιστής άθεος Φλοράν, η αγάπη και ο Θεός

4' 49" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ

Σεροτονίνη

μτφρ. Γιώργος Καράμπελας

εκδ. Εστία, 2019, σελ. 320

Το τελευταίο και πολυαναμενόμενο βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ, ενώ διαβάζεται απνευστί, αρχικά σε αφήνει ανικανοποίητο. Κρύβει όμως μια έκπληξη. Ο Ουελμπέκ έχει φροντίσει να πλάσει ξανά έναν τυπικό ουελμπεκικό ήρωα που μοιάζει να μην έχει να προσφέρει τίποτα διαφορετικό από τους προκατόχους του. Μεσήλικας, σεξιστής, κυνικός, μισαλλόδοξος, αναλώνεται σε αυτό που ξέρει να κάνει καλύτερα: να ομφαλοσκοπεί.

Ο Φλοραν-Κλοντ Λαμπρούστ χαρακτηρίζεται από την παντελή αδυναμία του να ενσωματώσει τον εύφλεκτο πόθο τού έρωτα στη βραδυφλεγή επικράτεια της αγάπης. Είναι πολύ εύκολο να διαβάσει κάποιος στο βιβλίο, από κεκτημένη ταχύτητα, μια χλιαρή σούπα των προηγούμενων μυθιστορημάτων του συγγραφέα. Και μάλιστα, η πολιτική χροιά που έχει προσδώσει ο συγγραφέας στο βιβλίο του συντείνει στην παρεξήγηση αυτή. Διατείνομαι όμως ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

Ο Ουελμπέκ έχει τραβήξει στο παρελθόν και την προσοχή του Σταύρου Ζουμπουλάκη για λόγους που ίσως άπτονται και της αθεΐας του συγγραφέα (εφημ. «Η Καθημερινή», 12.11.2000 / «Υπό το φως του μυθιστορήματος», εκδ. Πόλις, 2015). Ο Ζουμπουλάκης δεν πιστεύει ούτε για μία στιγμή ότι υπάρχει κάποιο ψήγμα αλήθειας μέσα στα πιστεύω των ηρώων του Ουελμπέκ και ούτε τον ενδιαφέρει αν τελικά και ο ίδιος ο συγγραφέας τα ασπάζεται. Αυτό που σκανδαλίζει τον Ζουμπουλάκη είναι ότι θεωρεί πως πολλοί αναγνώστες δύνανται να θυματοποιηθούν από τον διαπρύσιο, παραληρηματικό λόγο των ουελμπεκικών ηρώων. Ετσι, μπαίνει στον κόπο να καταδείξει όχι απλώς τη μυθιστορηματική και μόνον υφή των λόγων τους, αλλά και να υπογραμμίσει τα αδιέξοδα της κοσμοαντίληψής τους. Στο παρόν βιβλίο όμως υπάρχει κάτι διαφορετικό.

Ο Ουελμπέκ χαρακτηρίζεται από μια αποστροφή προς το παρελθόν και το παρόν. Το παρελθόν και το παρόν είναι για εκείνον, για τους ήρωές του δηλαδή, το πεδίο των αποτυχιών τους. «Το παρελθόν μου είναι όλα όσα απέτυχα να είμαι», λέει ο Φερνάντο Πεσόα στο «Βιβλίο της ανησυχίας», και τα λόγια αυτά θα μπορούσε να τα έχει ξεστομίσει κάθε ουελμπεκικός ήρωας που έχουμε συναντήσει. Σε αντίθεση όμως με το παρελθόν και το παρόν, το μέλλον στέκεται σε περίοπτη θέση στο ουελμπεκικό σύμπαν. Τόσο «Τα στοιχειώδη σωματίδια» όσο και «Η δυνατότητα ενός νησιού» στρέφουν την προσοχή τους προς αυτά που έπονται για το είδος μας – πάντα μέσα από τα επιτεύγματα της επιστήμης.

Τα μυθιστορήματα του Ουελμπέκ διαβλέπουν σε μια «ευγονική ουτοπία». Ουτοπία, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιείται η υπέρβαση των περισσότερων δεινών που μαστίζουν σήμερα την ανθρωπότητα. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η υπέρβαση αυτή, μας λέει ο Ουελμπέκ, θα επιτευχθεί μέσω μιας ασεξουαλικής διαδικασίας αναπαραγωγής που «[…] θα σημάνει το τέλος του μίσους και του πόνου και την απαρχή της αδελφικότητας και της καθολικής συμφιλίωσης», εξηγεί ο Ζουμπουλάκης («Υπό το φως του μυθιστορήματος», σ. 177).

Ο μηδενιστής άθεος Φλοράν, η αγάπη και ο Θεός-1

Στη «Σεροτονίνη» όμως συμβαίνει κάτι αναπάντεχο. Ο Ουελμπέκ βάζει τον Φλοράν, τον ήρωά του, να κατανοεί σε βάθος τη σημασία της σεξουαλικής αναπαραγωγής: «[…] το σεξ παραμένει μια στιγμή επικίνδυνη, η κατεξοχήν στιγμή που ρισκάρουμε στα σοβαρά». Και δεν εννοεί ο ήρωας τον κίνδυνο του AIDS, «[…] αλλά περισσότερο την αναπαραγωγή, κίνδυνο πολύ σοβαρότερο ως τέτοιο […]». Και συνεχίζει ο Φλοράν: «[…] η απουσία προφυλακτικού είχε γίνει αναγκαίος όρος της επιθυμίας μου, με τον φόβο της εγκυμοσύνης να παίζει σημαντικό ρόλο, και ήξερα καλά πως αν, ο μη γένοιτο, η δυτική ανθρωπότητα κατάφερνε ποτέ να χωρίσει πραγματικά την αναπαραγωγή από το σεξ (όπως της έμπαινε στο μυαλό ενίοτε), διαμιάς θα καταδίκαζε όχι μόνο την αναπαραγωγή αλλά και το σεξ, και θα καταδικαζόταν αμέσως και η ίδια» (σ. 68).

Γιατί όμως το λέει αυτό ο Φλοράν, και, κυρίως, γιατί αυτό έχει τόση σημασία; Ο ήρωας του Ουελμπέκ βλέπει στον κίνδυνο της αναπαραγωγής τον μέγα κίνδυνο της διαιώνισης του εαυτού του, και κατ’ επέκταση του είδους του και των αποτυχιών του. Για τον (άθεο) μηδενιστή αυτός είναι ο ύψιστος κίνδυνος: η συνειδητοποίηση ότι γίνεται υποχείριο μιας αντινομίας που, από τη μία πλευρά της, τον σπρώχνει στη ζωώδη συνέχειά του μέσω της τεκνοποίησης, ενώ, από την άλλη, τον κάνει κοινωνό στο ανυπέρβλητο γεγονός ότι η συνέχεια αυτή είναι ανούσια και κενή νοήματος. Η σεξουαλική πράξη (χωρίς προφυλακτικό) για τον μηδενιστή ενέχει το διακύβευμα της πίστης, μέσω της τεκνοποίησης, σε κάτι πέρα (και πάνω) από τον εαυτό του. Και δεν είναι μόνον αυτό. Δύο σελίδες μετά, ο Φλοράν εξηγεί τον λόγο που σταμάτησε να αγαπά τη Γιούζου, την κατά είκοσι χρόνια νεότερη σύντροφό του, όταν κατάλαβε ότι εκείνη είχε προγραμματίσει τη ζωή της μετά τον θάνατό του. Και αυτό γιατί συνειδητοποίησε ότι δεν έχαιρε ο ίδιος μιας άνευ όρων αγάπης, γιατί η γυναίκα του είχε σκεφτεί τον θάνατό του. Λέει ο Φλοράν: «[…] αυτό ακριβώς όμως το πράγμα θέλει ν’ αγνοεί και μάλιστα ν’ αρνείται πεισματικά η άνευ όρων αγάπη, η άνευ όρων αγάπη έχει χτιστεί πάνω σε αυτή την αδυνατότητα, σ’ αυτή την άρνηση, και είτε το επικυρώνει αυτό η πίστη στον Χριστό είτε η πίστη στο πρόγραμμα αθανασίας της Google δεν παίζει κανένα ρόλο εδώ, στην άνευ όρων αγάπη το αγαπημένο ον δεν μπορεί να πεθάνει, είναι εξ ορισμού αθάνατο […]» (σ. 70). Η «Σεροτονίνη», και εδώ πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί το βιβλίο ονομάζεται έτσι, είναι ένα μυθιστόρημα που αποπειράται να επιτύχει το ακατόρθωτο: να ενσταλάξει στον ήρωά του τη δυνατότητα για την αγάπη. Τη δυνατότητα για τον Θεό.

Η χημική ουσία

Και τελικά ο Ουελμπέκ κάνει ακριβώς αυτό. Αφήνει τη δυνατότητα της αγάπης να αχνοφανεί στον μεταφυσικό ορίζοντα του ήρωά του. Επειδή όμως εδώ έχουμε να κάνουμε με τον Ουελμπέκ, το φως αυτό στον ορίζοντα είναι αποτέλεσμα του σκευάσματος της σεροτονίνης που καταναλώνει σε γενναίες δόσεις ο ήρωάς του. Η χημική ουσία είναι με τη σειρά της προϊόν της επιστήμης, αυτής της κατ’ εξοχήν κοσμικής θεότητας που αναγνωρίζουν και ασπάζονται οι ουελμπεκικοί ήρωες. Η σεροτονίνη, λοιπόν, είναι αυτή που διαμεσολαβεί για αυτή την ερμηνεία του μεταφυσικού γίγνεσθαι του ήρωα. Και η «Σεροτονίνη», το μυθιστόρημα, είναι ο τρόπος του Ουελμπέκ να μιλήσει για τη δυνατότητα της αγάπης και του Θεού.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή