Με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας του, ο πρόεδρος του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, κ. Γ. Πανιάρας αναφέρει τις δράσεις του και εξηγεί στην «Κ» γιατί, παρά τα θετικά βήματα που έχουν σημειωθεί, δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. «Οι ένα δισεκατομμύριο γεννήσεις ανά δεκαετία απαιτούν αποδοτικές λύσεις διαχείρισης των περιβαλλοντικών πόρων, παρά τη βελτίωση του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης του πραγματικού ΑΕΠ», σημειώνει προσθέτοντας πως «η αύξηση των εκπομπών CO2 αντισταθμίζει την εξάλειψη της τρύπας του όζοντος», ενώ «αν και το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας έχει μειωθεί, απαιτείται η ανάπτυξη ενός σταθερού κοινωνικού μοντέλου». Ωστόσο, κατά τον κ. Γ. Πανιάρα, η πραγματική πρόκληση για την ανθρωπότητα είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, που απαιτεί την άμεση κινητοποίηση όλων μας.
– Το 2008, όταν και συστήθηκε το Συμβούλιο του ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, τα ζητήματα βιωσιμότητας θα λέγαμε πως δεν κυριαρχούσαν στον δημόσιο διάλογο ή στην επιχειρηματική ατζέντα. Τι έχει αλλάξει από τότε;
– Οταν μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πως εννοούμε την ισόρροπη ανάπτυξη με βάση τρεις πυλώνες: Την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία. Μακροπρόθεσμα, κάθε προσπάθεια ανάπτυξης που αγνοεί έναν από τους τρεις αυτούς πυλώνες είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Αυτή ήταν και παραμένει η πεποίθησή μας από το 2008, όταν, πρωτοπορώντας τότε, ο ΣΕΒ ίδρυσε το Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (BIAN).
Η 10ετής επέτειος του Συμβουλίου μας αποτελεί αφορμή να αξιολογήσουμε τη συνολική εικόνα παγκοσμίως, πέρα από ετήσιους ορίζοντες των οικονομικών αποτελεσμάτων, ή ακόμα και τις πολιτικές τετραετίες. Πού ήμασταν πριν από 10 χρόνια και, κυρίως, πού πάμε και τι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό. Ενδεικτικά, για να μπούμε σε ορίζοντα δεκαετίας, ας συγκρίνουμε το τι βλέπουμε σήμερα σε σχέση με το τι βλέπαμε το 2008:
Καταρχήν, ο παγκόσμιος πληθυσμός ανέβηκε από 6,7 δισεκατομμύρια το 2008 σε 7,7 δισεκατομμύρια σήμερα –αυξανόμαστε, δηλαδή, κατά 1 δισεκατομμύριο τη δεκαετία. Η μεγαλύτερη ίσως πρόκληση για τη βιώσιμη ανάπτυξή μας, εάν δεν καταφέρουμε να βελτιώσουμε με αντίστοιχα εντυπωσιακούς ρυθμούς την αποδοτικότητα διαχείρισης των περιβαλλοντικών μας πόρων και τη σταθερότητα του κοινωνικού μας μοντέλου.
Στον οικονομικό πυλώνα, ο παγκόσμιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν τότε 3%, κατηφορίζοντας γρήγορα προς την κρίση του 2009. Το 2018 η παγκόσμια οικονομία είχε αφήσει την κρίση πίσω της, με ρυθμό ανάπτυξης 3,6%. Στην Ελλάδα, το 2008 ήμασταν στο -0,3% προ κρίσης και επιστρέψαμε το 2018 σε θετικά πρόσημα ανάπτυξης με 2,1%.
Στον περιβαλλοντικό πυλώνα, οι εκπομπές CO2 αυξήθηκαν παγκοσμίως από 24 GtCO2 το 2008 σε 36 Gt το 2018. Στην Ελλάδα, μειώθηκαν την ίδια περίοδο από 111 σε 76 εκατ. t., αλλά δυστυχώς το φαινόμενο και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι παγκόσμιο και όχι εθνικό.
Εχουμε όμως καλά νέα όσον αφορά την τρύπα του όζοντος, την οποία θα θυμάστε από πριν το 1990 και που τώρα έχει ουσιαστικά εξαλειφθεί, ένδειξη πως, αν θέλουμε και αν συνεργαστούμε, μπορούμε να λύσουμε σύνθετα παγκόσμια προβλήματα.
Στον κοινωνικό πυλώνα, το ποσοστό ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας έχει βελτιωθεί τα τελευταία 20 χρόνια από περίπου 30% σε 10%. Στην Ελλάδα, το φαινόμενο απόλυτης φτώχειας είναι ευτυχώς πολύ μικρό. Αν κοιτάξει κανείς όμως το ποσοστό του πληθυσμού με σοβαρό πρόβλημα φτώχειας, αυτό έχει δυστυχώς διπλασιαστεί, από περίπου 10% σε 20%.
Ενδεικτικά, αυτοί ήταν μόνο 3 δείκτες που συνδέονται με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Πιστεύω όμως πως είναι προφανές το ότι, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο, ενώ υπάρχει πρόοδος σε κάποια σημεία, βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από τον στόχο μας.
Το ενθαρρυντικό είναι το ότι η βιώσιμη ανάπτυξη είναι πλέον ορατή στην ατζέντα των περισσότερων κυβερνήσεων. Επίσης, κερδίζει συνεχώς έδαφος στον επιχειρηματικό κόσμο ως στρατηγική επιλογή, ελκύει το ενδιαφέρον των χρηματοπιστωτικών οργανισμών ως παράμετρος αξιολόγησης επενδύσεων, ενώ επίσης έχει ευαισθητοποιήσει και κινητοποιήσει τους καταναλωτές και την κοινωνία γενικότερα.
– Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης γύρω από τα ζητήματα βιώσιμης ανάπτυξης και πώς θα πρέπει να ανταποκριθεί η παγκόσμια κοινότητα ή στην προκειμένη περίπτωση η χώρα μας με τη συνδρομή φορέων όπως το Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη;
– Αναμφίβολα, η κλιματική αλλαγή αποτελεί το πιο πιεστικό πρόβλημα για την παγκόσμια κοινότητα σήμερα. Το ερώτημα δεν είναι αν θα επηρεάσει τον πλανήτη, αλλά πόσο και πώς. Η περυσινή έκθεση του διεθνούς διακυβερνητικού οργανισμού για την κλιματική αλλαγή κατέληξε πως, για να μετριαστεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 1,5 με 2 βαθμούς Κελσίου, χρειάζεται άμεσα κινητοποίηση όλων, σε κλίμακα που δεν έχει γίνει ποτέ έως σήμερα.
Αλλά και με τέτοια μόνο αύξηση της θερμοκρασίας, τόσο η μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος όσο και οι μετέπειτα μελέτες κατέδειξαν πως η χώρα μας θα αντιμετωπίσει μεγάλες επιπτώσεις, με κόστος της τάξεως των 700 δισ. ευρώ, εάν δεν γίνει κάποια συστηματική προετοιμασία και προσαρμογή. Σε αυτό το πλαίσιο, ενώ η Ε.Ε. πρωτοπορεί στην αντιμετώπιση του φαινομένου, με μείωση των εκπομπών CO2 κατά 22% σε σχέση με το 1990 σε άλλες χώρες, αντιθέτως, οι σχετικές εκπομπές αυξάνονται.
Το Συμβούλιό μας συμμετείχε και συμμετέχει στις διαβουλεύσεις για το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων, ζητώντας την εφαρμογή ενός συστήματος που θα προάγει την πραγματική μείωση των εκπομπών παγκοσμίως, χωρίς να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό σε βάρος των ελληνικών επιχειρήσεων.
Ενα ακόμη κρίσιμο ζήτημα είναι η κυκλική οικονομία, μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία που ξεκίνησε στα τέλη του 2015 με στόχο τη μετάβαση από το γραμμικό μοντέλο τού «παίρνω, παράγω, καταναλώνω, πετάω» στο κυκλικό μοντέλο τού «μειώνω, επαναχρησιμοποιώ, ανακυκλώνω και ανακτώ». Αυτή τη στιγμή, με το γραμμικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, έχει υπολογιστεί πως χρειαζόμαστε σχεδόν δύο φορές τις πρώτες ύλες που διαθέτει ο πλανήτης μας. Το ΒΙΑΝ πρώτο έβαλε στον δημόσιο διάλογο τη λύση της κυκλικής οικονομίας ως μια λύση που μειώνει τις ανάγκες σε πρώτες ύλες, περιορίζει τα απόβλητα και συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και προέτρεψε τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν τα ανάλογα μοντέλα, παρουσιάζοντας διεθνείς καλές πρακτικές.
Παράλληλα, τα τελευταία 10 χρόνια αναδεικνύουμε θέματα όπως η διαχείριση φυσικών πόρων, η ενεργειακή αποδοτικότητα, οι βιώσιμες πόλεις και η βιοποικιλότητα. Σε εθνικό επίπεδο πιέζουμε για τη συνεχή βελτίωση και ορθή εφαρμογή ενός σύγχρονου νομοθετικού πλαισίου για το περιβάλλον. Στις διεθνείς πρωτοβουλίες, στηρίξαμε εξαρχής τη συνεργασία για την επίτευξη των παγκόσμιων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ.
«Το στοίχημα είναι να μη μείνουμε μόνο στη θεωρία»
– Στην Ελλάδα υπάρχει πρόοδος; Υπάρχει κατανόηση, πρόθεση και δράση από τις ενδιαφερόμενες πλευρές, δηλαδή την πολιτεία, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών;
Από πλευράς κοινωνίας, όπως ανέφερα και νωρίτερα, υπάρχει μια δεδομένη ευαισθητοποίηση για ενημέρωση, αλλά και κινητοποίηση γύρω από όλα τα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τον πλανήτη μας. Κάτι το οποίο αποτελεί απαίτηση όχι μόνο προς τις κυβερνήσεις, αλλά και προς τις επιχειρήσεις. Ας εστιάσουμε αρχικά στις επιχειρήσεις της χώρας, καθώς για εμάς η προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στην ελληνική επιχειρηματική πραγματικότητα αποτελεί κυρίαρχο στόχο.
Από την πλευρά τους, όσον αφορά το κρίσιμο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, οι ελληνικές επιχειρήσεις συμβάλλουν στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με τη βελτίωση του ενεργειακού αποτυπώματός τους καθώς και με την υιοθέτηση τεχνολογιών «χαμηλού» άνθρακα. Παράλληλα, δημιουργούν υποδομές κυκλικής οικονομίας ή προσφέρουν τη χρήση προϊόντων ως υπηρεσία και, βέβαια, ανακυκλώνουν και ανακτούν πρώτες ύλες μειώνοντας τα ρεύματα αποβλήτων. Επίσης, ολοένα και περισσότερες ακολουθούν τις διεθνώς βέλτιστες πρακτικές για την παρουσίαση των επιδόσεών τους με συνέπεια και διαφάνεια σε θέματα καλής περιβαλλοντικής, κοινωνικής και εταιρικής διακυβέρνησης.
Οσον αφορά την πολιτεία, αξίζει να σημειωθεί πως στα 10 χρόνια της πορείας του το Συμβούλιο έχει συνεργαστεί στενά με τη Δημόσια Διοίκηση σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, και ιδιαίτερα με το υπουργείο Περιβάλλοντος. Θέματα στα οποία έχουμε συνεργαστεί ως ένας από τους φορείς διαβούλευσης είναι, μεταξύ άλλων, το εθνικό σχέδιο για τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, η κλιματική αλλαγή και ειδικότερα το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων CO2, η περιβαλλοντική αδειοδότηση και η στρατηγική για την κυκλική οικονομία.
Το πλαίσιο καθώς και οι προθέσεις είναι υπαρκτά. Το στοίχημα είναι να μην μείνουμε μόνο στη θεωρία, αλλά όλες οι ενδιαφερόμενες πλευρές να συνεργαστούμε για την υλοποίηση δράσεων που θα αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες προκλήσεις για τη χώρα και θα αξιοποιούν τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα. Το χρειαζόμαστε σήμερα και το οφείλουμε στις γενιές τού αύριο.