Τρία χρόνια, 32 ομάδες από όλο τον κόσμο με 700 μέλη, ηλικίας από 12 έως 82 ετών, αμέτρητες ώρες εργασίας, δοκιμών και επεξεργασίας πληροφοριών, πολλές άγρυπνες νύχτες, εκατοντάδες μηχανήματα, δεκάδες χιλιάδες μέτρα καλωδίων. Η προκήρυξη του παγκόσμιου διαγωνισμού Shell Ocean Discovery XPRIZE το 2015 κινητοποίησε χιλιάδες επαγγελματίες και ερασιτέχνες επιστήμονες, που θέλησαν να διεκδικήσουν τα 7 εκατ. ευρώ του επάθλου, αποδεικνύοντας ότι μπορούν να αναπτύξουν καινοτόμες τεχνολογίες για την ακριβέστερη έως τώρα χαρτογράφηση του βυθού των ωκεανών.
Τη βραδιά της απονομής του βραβείου, στο επιβλητικό Ωκεανογραφικό Μουσείο του Μονακό, όλοι τους είδαν τις προσπάθειές τους να δικαιώνονται και, ακόμα και όσοι δεν έφυγαν με μία επιταγή, είχαν την ικανοποίηση ότι απέδειξαν πως τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Η διεθνής ομάδα GEBCO-NF, με 78 μέλη από 22 χώρες, απέσπασε το μεγάλο βραβείο των 4 εκατ. δολαρίων και δεύτερη αναδείχθηκε η ιαπωνική Kuroshio, που έφυγε με 1 εκατ. δολάρια. Δύο ακόμα βραβεία προσέφερε ο αμερικανικός οργανισμός NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration), στην ομάδα Ocean Quest από το Σαν Χοσέ της Καλιφόρνια, αποτελούμενη από μαθητές γυμνασίου, η οποία παρέλαβε επιταγή 800.000 δολαρίων, και στην ομάδα Tampa Dee Sea Xplorers από τη Φλόριδα, που έλαβε 200.000 δολάρια.
«Όταν προκηρύξαμε αυτό το βραβείο», θυμάται η εκτελεστική διευθύντρια του Shell Ocean Discovery XPRIZE, Γιότικα Βιρμάνι, «πολλοί ειδικοί της βιομηχανίας μάς είπαν ότι ήταν αδύνατο να το καταφέρουμε μέσα σε τρία χρόνια και να ικανοποιηθούν όλες οι παράμετροι που είχαμε θέσει. Υπήρξαν άνθρωποι που δεν συμμετείχαν στον διαγωνισμό γι’ αυτόν το λόγο. Είμαι πολύ περήφανη για τις ομάδες, λοιπόν, γιατί έδειξαν στον κόσμο ότι μπορεί να γίνει. Το μήνυμα είναι ότι μια καλή ιδέα μπορεί να έρθει από οπουδήποτε και, αν προσπαθήσεις σκληρά, μπορείς να καταφέρεις αυτό που οι άλλοι σού λένε ότι είναι αδύνατον».
Στα βάθη των ωκεανών
Στον πρώτο γύρο, οι ομάδες κλήθηκαν να επιχειρήσουν σε βάθος 2.000 μ., με σκοπό να χαρτογραφήσουν με μη επανδρωμένες συσκευές τουλάχιστον το 20% μιας περιοχής 500 τ.χλμ. με ανάλυση πέντε μέτρων και να ταυτοποιήσουν και να απεικονίσουν τουλάχιστον πέντε αρχαιολογικά, βιολογικά ή γεωλογικά στοιχεία μέσα σε 16 ώρες. Στην τελική φάση του διαγωνισμού προκρίθηκαν οκτώ ομάδες, οι οποίες, για να διεκδικήσουν με αξιώσεις το χρηματικό έπαθλο, θα έπρεπε να επιχειρήσουν σε βάθος 4.000 μ., να χαρτογραφήσουν τουλάχιστον το 50% μιας περιοχής 500 τ.χλμ. με ανάλυση πέντε μέτρα ή υψηλότερη μέσα σε 24 ώρες.
Το XPRIZE στην Ελλάδα
Οι τελικές προσπάθειες των ομάδων πραγματοποιήθηκαν στα ανοιχτά της Μεθώνης, κοντά στο Φρέαρ των Οινουσσών, όπου το βάθος της θάλασσας ξεπερνά τα 5.000 μέτρα. Ρόλο-κλειδί στην έλευση του διαγωνισμού στην Ελλάδα έπαιξε η CountryDirector του SingularityU Greece Summit, Νίκη Συροπούλου, η οποία έφερε σε επαφή τους υπευθύνους του διαγωνισμού με το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, που πραγματοποιεί έρευνες στη θάλασσα της Μεθώνης, για την ανάπτυξη εκεί ενός τηλεσκοπίου νετρίνων.
Ο Δημόκριτος ανταποκρίθηκε υποστηρίζοντας τις προσπάθειες της οργανωτικής ομάδας του XPRIZE και σε λίγες ημέρες θα έχει στα χέρια του τους χάρτες αναφοράς που καταρτίστηκαν στο πλαίσιο του διαγωνισμού. «Πρόκειται για ένα τηλεσκόπιο το οποίο θα ακούει ήχους», εξηγεί στο «Κ» ο κ. Χρήστος Μάρκου, διευθυντής του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. «Και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε με ακρίβεια την τοπολογία του βυθού, για να υπολογίζουμε πώς θα μεταδοθεί το ακουστικό κύμα των νετρίνων. Η ακρίβεια στους χάρτες που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι περίπου 50 μ. Με τους χάρτες που θα πάρουμε από το XPRIZE η ακρίβεια θα είναι καλύτερη των πέντε μέτρων, άρα θα έχουμε καλύτερη γνώση του πώς είναι ο βυθός». Από την πλευρά το,υ ο διευθυντής και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Δημόκριτου, Γεώργιος Νούνεσης, δήλωσε στο «Κ» ότι «τέτοιες συνεργασίες και πρότζεκτ μάς κάνουν πραγματικά υπερήφανους και προβάλλουν την Ελλάδα διεθνώς. Ο Δημόκριτος και εγώ προσωπικά το στήριξα από την αρχή και προσβλέπουμε και σε άλλες ανάλογες συνεργασίες στο μέλλον».
Η ομάδα που εργάστηκε σκληρά για την πραγματοποίηση του XPRIZE. Στο κέντρο διακρίνονται οι κυρίες Ανούσε Ανσάρι και Γιότικα Βιρμάνι.
Οφέλη για την ανθρωπότητα
Η εξερεύνηση των ωκεανών έχει υπάρξει περιορισμένη λόγω του υψηλού κόστους που συνεπάγεται, της έλλειψης χρηματοδότησης, της περιορισμένης ανάπτυξης ανάλογων τεχνολογιών και της τεράστιας επιβάρυνσης για το ανθρώπινο σώμα που συνεπάγεται η κατάδυση σε μεγάλα βάθη. Ο ωκεανός, παρ’ όλα αυτά, κρύβει θησαυρούς που μπορούν να αποδειχτούν πολύτιμοι για την επιστήμη, την τεχνολογία, την ιατρική, την ιστορική έρευνα. «Ο ωκεανός καλύπτει το 70% του πλανήτη μας και δεν γνωρίζουμε τι υπάρχει εκεί κάτω, έχουμε εξερευνήσει ένα πολύ μικρό κομμάτι του, ειδικά αν σκεφτούμε ότι είναι μια τρισδιάστατη περιοχή. Είναι σαν να μένεις σε ένα τριώροφο σπίτι και να ξέρεις μόνο τι υπάρχει σε ένα μέρος του ισογείου. Επίσης, ο ωκεανός λέγεται ότι είναι το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου και δεν έχουμε ιδέα τι… εκθέματα κρύβει», επισημαίνει η κ. Γιότικα Βιρμάνι.
«Το γεγονός ότι έχουμε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε με την κατασκευή του τηλεσκοπίου ήχου μπορεί να συμβάλει και σε ανάπτυξη εργαλείων και τεχνολογιών σε άλλους τομείς και επιστημονικά πεδία, όπως η έρευνα για τη μόλυνση της θάλασσας από ανθρωπογενείς δραστηριότητες που προκαλούν ηχορύπανση, η μελέτη γεωφυσικών φαινομένων, όπως οι σεισμοί και τα ηφαίστεια, η έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών για σεισμούς», τονίζει ο κ. Μάρκου. ■
Κίνητρο για καινοτομία
Το XPRIZE Foundation είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ίδρυσε ο Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας Πίτερ Διαμάντης. Διοργανώνει διεθνείς διαγωνισμούς με υψηλά χρηματικά έπαθλα, με στόχο να ενθαρρύνει τεχνολογικές καινοτομίες και ανάπτυξη που θα συνεισφέρουν στη λύση ενός πανανθρώπινου προβλήματος ή στην πρόοδο της ανθρωπότητας. «Έχουμε δώσει 17 βραβεία μέχρι τώρα και 150 εκατ. δολάρια σε έπαθλα. Κάθε δολάριο από αυτά έφερε δέκα σε επενδύσεις. Επιπρόσθετα, κάθε τέτοια επένδυση δημιούργησε μια αγορά που αναπτύχθηκε, τεχνολογίες που εδραιώθηκαν και δημιούργησε θέσεις εργασίας, ενέπνευσε νέους ανθρώπους και κατέδειξε προβλήματα για τα οποία το κοινό ίσως δεν ήταν ενημερωμένο», λέει εμφανώς ικανοποιημένη μετά το τέλος της απονομής η κ. Ανούσε Ανσάρι, διευθύνουσα σύμβουλος του Ιδρύματος XPRIZE. Σύντομα, δε, πρόκειται να ανακοινωθούν τρεις νέοι διαγωνισμοί, για την ανάπτυξη τεχνολογιών που θα συμβάλουν στη γρήγορη αποκατάσταση των Κοραλλιογενών Υφάλων, στην εξερεύνηση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, στον εντοπισμό και στην κατάσβεση των πυρκαγιών (Coral Reef Restoration XPRIZE, Amazon Rainforest XPRIZE, Wild Fire Detection and Extinction XPRIZE αντίστοιχα).