Στις 27 Ιανουαρίου του 1951, στις 5.45 το πρωί, αμερικανικό βομβαρδιστικό Β-50D έριξε την πρώτη ατομική βόμβα σε αμερικανικό έδαφος, στην έρημο της Νεβάδας. Εως τότε, οι Αμερικανοί προτιμούσαν για τις ατομικές δοκιμές τους τις νήσους Μάρσαλ, στον Ειρηνικό: έτσι κατέκαψαν έναν επίγειο παράδεισο.
Αλλά ο Ειρηνικός ήταν πολύ μακριά· οι σύμβουλοι του προέδρου Τρούμαν υπέδειξαν ως ιδανικό τόπο τη λιγότερο κατοικημένη περιοχή σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες: τη Νεβάδα. Ετσι, από τον Ιανουάριο του 1951 έως τον Ιανουάριο του 1956, εκεί έπεσαν συνολικά σαράντα εννέα ατομικές βόμβες, ενώ μέσα στο 1957 ήρθε το μεγαλύτερο και πιο φιλόδοξο (εντός του αμερικανικού εδάφους) πρόγραμμα δοκιμών, η επιχείρηση Plumbbob, η οποία περιλάμβανε τριάντα διαδοχικές πυρηνικές εκρήξεις. Ολες αυτές οι δοκιμές απέφεραν χιλιάδες δολάρια στο κοντινό χωριό που λεγόταν Λας Βέγκας. Απέφερε επίσης και πλουτώνιο. Αφθονο. Ο κύριος Γκρι μού παραδίδει μικρά, άτυπα μαθήματα Ιστορίας. «Αφού έχεις αφιερώσει σχεδόν όλο το σημερινό ένθετο στην τραγωδία του Τσερνόμπιλ με αφορμή τη σειρά», μου είπε, «να σου θυμίσω τι ωραία πράγματα είχαν γίνει με τη ραδιενέργεια και στην Αμερική των υπέροχων ’50s».
Την εποχή εκείνη, η επιστημονική κοινότητα αγνοούσε τις επιπτώσεις της διάχυσης πλουτωνίου στην ατμόσφαιρα. Ηξεραν, βέβαια, ότι θα χρειάζονταν 24.100 χρόνια για να πέσουν οι δείκτες στο μισό. Αλλά δεν ήξεραν τι κάνει στους ζώντες οργανισμούς σε βάθος χρόνου. Και όχι μόνον το πλουτώνιο.
«Μεταξύ 1945 και 1962, κάπου 250.000 Αμερικανοί στρατιώτες, αλλά και γυναίκες, πήραν μέρος σε αυτές τις δοκιμές», λέει ο κύριος Γκρι. «Τα μαγνητοσκοπημένα στιγμιότυπα της εποχής δείχνουν τους ανυποψίαστους φαντάρους να ξετρυπώνουν από τα ορύγματα και να περπατούν, κατόπιν διαταγής, προς το σημείο μηδέν της έκρηξης. Ηταν ο Ψυχρός Πόλεμος· οι στρατηγοί έπρεπε να προετοιμάσουν τους στρατιώτες για το ενδεχόμενο θερμοπυρηνικού πολέμου».
Κάπως έτσι, η ραδιενέργεια που πήρε μαζί της ο άνεμος προς τη νότια Γιούτα φέρεται να προκάλεσε διαφόρων λογιών καρκίνους στους κατοίκους. Και, βέβαια, κάποιοι από τους στρατιώτες (οι λεγόμενοι «ατομικοί βετεράνοι») προσβλήθηκαν από καρκίνο, γέννησαν παραμορφωμένα παιδιά ή απλώς πέθαναν πρόωρα. «Εως σήμερα, η αμερικανική κυβέρνηση πληρώνει αποζημιώσεις στις οικογένειές τους», σχολιάζει ο κύριος Γκρι. «Ψάξε βρες μια ωραία ταινία του 1989, το “Nightbreaker”, με τον Μάρτιν Σιν».
Την είδα· υπάρχει ολόκληρη στο YouTube. Είναι καλή ταινία. Δύο σκηνές: τα πραγματικά πλάνα εποχής με τα δεμένα γουρούνια που σκούζουν καθώς τσουρουφλίζονται από το ωστικό κύμα. Και το φινάλε του φιλμ, με το «Only You» των Platters να συνοδεύει επίσης εικόνες εποχής: τους στρατιώτες-πειραματόζωα κάτω από τα θεόρατα, εκτυφλωτικά «μανιτάρια».