Δημήτρης Ματάρας: Μικροπολιτικοί στόχοι
Η Παιδεία οφείλει να έχει ως κύριο στόχο τη διαμόρφωση του φρονήματος ελεύθερα σκεπτόμενων πολιτών. Πώς όμως μπορεί να επιτελέσει έναν τέτοιο στόχο όταν εκτελεστική και νομοθετική εξουσία εξαντλούν όλα τα περιθώρια ελέγχου των πανεπιστημίων φτάνοντας και στο επίπεδο της μικρορρύθμισης; Πέραν όμως αυτού, το παράδειγμα των αμερικανικών ΑΕΙ, το οποίο προσπαθεί να ακολουθήσει με τολμηρά βήματα ολόκληρη η Ευρώπη δείχνει ξεκάθαρα ότι η πλήρης αυτονόμηση των ΑΕΙ οδηγεί σε άριστα αποτελέσματα με θετικότατες επιπτώσεις σε έρευνα, καινοτομία και ανάπτυξη.
Οταν, λοιπόν, όλοι οι υπόλοιποι συζητούν την ενίσχυση της οικονομικής αυτονομίας των ΑΕΙ, είναι δυνατόν εμείς εδώ να συζητάμε ακόμη την πεμπτουσία τής, υποτίθεται συνταγματικά κατοχυρωμένης, ακαδημαϊκής αυτονομίας; Γιατί η ίδρυση και η κατάργηση ή η μετονομασία τμημάτων είναι αυστηρά ακαδημαϊκό ζήτημα, και προκύπτει έπειτα από μελέτη και συζήτηση. Δεν το διαπραγματευόμαστε με δημάρχους και τοπικούς παράγοντες, δεν γράφουμε ευφάνταστους τίτλους τμημάτων στο γόνατο για να τους εντάξουμε σε τροπολογίες της τελευταίας στιγμής και αν σεβόμαστε τις αρχές της δημοκρατίας δεν αγνοούμε αποφάσεις συγκλήτων.
Υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι όλα αυτά, έστω κι αν είναι παράτυπα, γίνονται για το καλό των υποψηφίων φοιτητών ή του τόπου; Οχι! Γίνονται μόνο για να εξυπηρετήσουν μικροπολιτικές επιδιώξεις και δεν θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς τις κατάλληλες μεθοδεύσεις και χωρίς την άσκηση αυταρχισμού. Τα πολιτικά πρόσωπα θα κριθούν γι’ αυτό, όμως μπορούν να υπερηφανεύονται ότι επέφεραν εν μέρει μη αντιστρεπτές βλάβες στο ταλαιπωρημένο σώμα του δημόσιου πανεπιστημίου. Χρειάζεται, η επόμενη κυβέρνηση, να επιδείξει πολιτικό θάρρος και τόλμη στην κατεύθυνση της ορθολογικής αναδιάρθρωσης της ανώτατης παιδείας και της ενίσχυσης της αυτονομίας των ΑΕΙ σε όλους τους τομείς. Ως πρώτο βήμα, ζητήματα όπως η λειτουργία τμημάτων, ο αριθμός εισακτέων, η κατανομή θέσεων διδακτικού προσωπικού κ.ά. θα μπορούσαν να συναποφασίζονται, με διαφανή κριτήρια, από ανεξάρτητη αρχή.
* Ο κ. Δημήτρης Ματάρας είναι κοσμήτωρ της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών.
Παντελής Κυπριανός: Κουλτούρα ποιότητας
Την τελευταία διετία άλλαξε ο χάρτης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από 36 ΑΕΙ έχουμε σήμερα 24 πανεπιστήμια. Οπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Σκανδιναβικές), τα ΑΤΕΙ «απορροφήθηκαν» από πανεπιστήμια, ιδρύθηκαν νέα τμήματα, νέες δομές.
Ταυτόχρονα, ιδρύονται στα πανεπιστήμια τεχνικά και επαγγελματικά προγράμματα διετούς φοίτησης επιπέδου 5. Η Ελλάδα γίνεται η 24η από τις 48 χώρες του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης που υιοθετεί τη δομή αυτή, με στόχο να καλύψει το χρόνιο έλλειμμα στην τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση.
Με τη νέα αρχιτεκτονική επιδιώκεται η θεραπεία χρόνιων προβλημάτων, κυρίως στα ΑΤΕΙ αλλά και την τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, τα πανεπιστήμια καλούνται να διεθνοποιηθούν περαιτέρω και να ενεργούν στρατηγικά με γνώμονα τις μελλοντικές προκλήσεις.
Τα πανεπιστήμια, βέβαια, αντιμετωπίζουν διαχρονικά, σοβαρά προβλήματα όπως υποχρηματοδότηση, υποστελέχωση (παρά τη βελτίωση τελευταία), ανεπαρκείς υποδομές, πολυδαίδαλο νομοθετικό πλαίσιο, συγκεντρωτισμό, διασπορά, ενίοτε, τμημάτων.
Χρειάζεται δουλειά ενταγμένη σε μακρόπνοη στρατηγική. Αυτό προϋποθέτει δύο τινά: ένα συμβόλαιο ανάμεσα στην πολιτεία και στα ΑΕΙ, και μία κουλτούρα ποιότητας ώστε κάθε Ιδρυμα να χαράξει τον δικό του δρόμο, να διακριθεί διεθνώς, να μορφώσει πολίτες με δεξιότητες, να συμβάλει στην ανάπτυξη.
Συμβόλαιο σημαίνει συνεχή διάλογο και συναινέσεις ώστε να δημιουργηθεί το προσφορότερο θεσμικό πλαίσιο. Ο διάλογος αντιστρέφεται τον έλεγχο, συμβάλει σε μία κουλτούρα συνεργασίας. Στη συνθήκη αυτή τα πανεπιστήμια οφείλουν να ενεργούν ως συναγωνιστές, ως παραγωγοί καλών πρακτικών.
Ταυτόχρονα, τα πανεπιστήμια χαράσσουν το δικό τους ξεχωριστό δρόμο, εντός και εκτός συνόρων. Γι’ αυτό έχουν ανάγκη από μία επεξεργασμένη «ρεαλιστική» στρατηγική, η υλοποίηση της οποίας εναπόκειται στην ακαδημαϊκή τους κοινότητα. Προϋπόθεση για την ενεργοποίηση της κοινότητας είναι η κατάκτηση κουλτούρας ποιότητας σε όλους τους τομείς, από τη διδασκαλία και τη έρευνα έως την καθημερινότητα των μελών τους.
* Ο κ. Παντελής Κυπριανός είναι πρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας (ΑΔΙΠ).