Αφού «κονταροχτυπήθηκε» με την καρδιαγγειακή νόσο, ο καρκίνος έρχεται δεύτερος στη Δύση, σύμφωνα με τους ειδικούς. Βασικό ζητούμενο της εποχής επομένως αποτελεί όχι μόνο η αντιμετώπιση αλλά κυρίως η πρόληψη. Με αυτό το δεδομένο, η ανακοίνωση ότι οι εξειδικευμένες γονιδιωματικές εξετάσεις για διάγνωση και προδιάθεση καρκίνου θα διενεργούνται πλέον από τις Μονάδες του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία (ΜΙΑ), αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Οι εξετάσεις αυτές αφορούν βιοδείκτες που σχετίζονται με συμπαγείς όγκους και αιματολογικές κακοήθειες.
Τι σημαίνει όμως «ιατρικής ακριβείας»; Οπως εξηγεί ο αναπληρωτής υπουργός Ερευνας και Καινοτομίας Κώστας Φωτάκης, «η ιατρική ακριβείας αφορά τον προσδιορισμό γενετικών μοριακών διαταραχών, δηλαδή αλλοιώσεων στην αλυσίδα του DNA του ανθρώπινου γονιδιώματος, που οδηγούν σε διάφορες ασθένειες. Ασθένειες, οι οποίες μπορεί να συνδέονται με την κληρονομικότητα, το περιβάλλον όπου ζει κάποιος ή τον τρόπο ζωής του. Μέσω της ιατρικής ακριβείας, μπορεί όχι μόνο να εντοπιστεί η προδιάθεση για εκδήλωση μιας συγκεκριμένης νόσου, αλλά και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, εφόσον αυτή έχει ήδη εκδηλωθεί, με στοχευμένη ιατροφαρμακευτική πρόληψη και εξατομικευμένη θεραπεία, λιγότερες παρενέργειες και μείωση του κόστους περίθαλψης». Μιλώντας για «εξατομικευμένη θεραπεία», με ποιον τρόπο ωφελούνται από τη συγκεκριμένη εξέταση δύο καρκινοπαθείς, οι οποίοι πάσχουν από την ίδια μορφή της νόσου, π.χ. καρκίνο του μαστού; «Ενα σχήμα θεραπείας που μπορεί να μην είναι τόσο κατάλληλο για έναν ασθενή, μπορεί να είναι αποτελεσματικό για έναν άλλο που πάσχει από την ίδια νόσο με ίδια φαινομενολογικά συμπτώματα αλλά με διαφορετική γενετική προέλευση. Κατά συνέπεια, μπορεί να γίνει η κατάλληλη εξατομικευμένη επιλογή θεραπείας για κάθε ασθενή ξεχωριστά». Πώς χαρτογραφείται το τοπίο για τους ενδιαφερόμενους ασθενείς μέχρι σήμερα; «Σε όσους καταφεύγουν σε ιδιωτικούς φορείς το κόστος είναι υψηλό – εξαρτάται από τον αριθμό των γονιδίων που ελέγχονται και αποτιμάται από τους ειδικούς σε μερικές χιλιάδες ευρώ. Το Δίκτυο θα καλύπτει το κόστος αυτό, δίνοντας πρόσβαση για εξειδικευμένες εξετάσεις σε μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού. Θα ήθελα να τονίσω ότι με πρόσφατη εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας, με το οποίο ο τομέας έρευνας και καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ συνεργάζεται στενά, καθορίζονται επακριβώς η διαδικασία πρόσβασης στις διαγνωστικές υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει το Δίκτυο, ο τρόπος των εξετάσεων, τα γονίδια προς έλεγχο και οι κατηγορίες καρκίνου που θα εξετάζονται. Οι εξετάσεις αυτές θα πραγματοποιούνται μόνο σε ασθενείς που παραπέμπονται από τους θεράποντες ιατρούς τους προς τις μονάδες του Δικτύου χωρίς καμία οικονομική συμμετοχή από πλευράς του ασθενούς, ενώ ο χρόνος αναμονής μπορεί να κυμαίνεται από μία μέχρι μερικές ημέρες, ανάλογα με τον αριθμό των γονιδίων που ελέγχονται και των δειγμάτων που εξετάζονται», επισημαίνει ο ίδιος. Σε ό,τι αφορά τη στελέχωση σε ανθρώπινο δυναμικό των μονάδων, ο κ. Φωτάκης έχει να πει: «Στις μονάδες μετέχουν ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορείς της χώρας με αξιοσημείωτη δράση στον χώρο της έρευνας και των κλινικών εφαρμογών της μοριακής βιολογίας, της ιατρικής και της πληροφορικής. Εξάλλου, η δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στην ογκολογία στοχεύει και στον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού των μονάδων».
Εμβληματική δράση
Στην πρόσφατη συνάντηση του Δικτύου στο ΥΠΠΕΘ με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, της Ελληνικής Εταιρείας Παθολογικής Ανατομικής, της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, του υπουργείου Υγείας, του ΕΟΠΥΥ και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου, ο κ. Φωτάκης δήλωσε: «Με τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας, ολοκληρώνεται ένα φιλόδοξο εγχείρημα, μία από τις εμβληματικές δράσεις που υλοποιεί ο τομέας έρευνας και καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ, καταδεικνύοντας έτσι την απήχηση της έρευνας στην κοινωνία. Η προσπάθεια υλοποιείται σε στενή συνεργασία με το υπουργείο Υγείας». Από την πλευρά του, ο συντονιστής του Δικτύου, διευθυντής στο Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών του ΕΚΕΤΑ, Κώστας Σταματόπουλος, τονίζει: «Επειτα από μια προπαρασκευαστική περίοδο οκτώ μηνών για την απαραίτητη προτυποποίηση των διαδικασιών καθώς και την επίλυση νομικών ζητημάτων, το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας παρέχει πλέον υπηρεσίες υψηλής ποιότητας σε ασθενείς με καρκίνο. Εξασφαλίσαμε την ποιότητα των αναλύσεων, τη δικτύωση των Μονάδων Ιατρικής Ακριβείας, τη διασύνδεση με δομές του υπουργείου Υγείας για την υλοποίηση μιας εθνικής ερευνητικής πρωτοβουλίας με μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο. Η συγκεκριμένη εμβληματική δράση, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του αν. υπουργού Ερευνας και Καινοτομίας Κώστα Φωτάκη, δίνει μια ευκαιρία στην ερευνητική κοινότητα να ανοιχτεί προς την κοινωνία, καλύπτοντας μια σημαντική ανάγκη της».
Ποιος ο ρόλος, επομένως, που καλείται να παίξει πλέον η Ελλάδα στην Ευρώπη; Σύμφωνα με τον εμπνευστή της, «με το Δίκτυο, η Ελλάδα όχι μόνο συμβαδίζει με τις προηγμένες ιατρικά χώρες, ανταποκρινόμενη στις υψηλές προδιαγραφές της Ιατρικής του μέλλοντος, όπως συχνά αποκαλείται η ιατρική ακριβείας. Αναδεικνύεται σε “συνδιαμορφωτή”. Ταυτόχρονα, υπάρχει ενδιαφέρον και από όμορες χώρες για πρόσβαση στις διαγνωστικές μονάδες της χώρας μας». Σήμερα, οι εξετάσεις απευθύνονται σε ασθενείς με καρκίνο. Στο μέλλον, ποιες ασθένειες θα ακολουθήσουν; «Το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας ήδη επεκτείνεται στην καρδιολογία, περιλαμβάνοντας τα κληρονομικά καρδιολογικά νοσήματα με έμφαση στον νεανικό αιφνίδιο θάνατο, αλλά και στα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, όπως οι νόσοι του Πάρκινσον, του Αλτσχάιμερ και άλλες», καταλήγει.