Τι καινούργιο συμβαίνει στο ΕΜΣΤ;

Τι καινούργιο συμβαίνει στο ΕΜΣΤ;

5' 41" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Καθώς περνάμε την κεντρική είσοδο του κτιρίου της λεωφόρου Συγγρού –από τα πιο ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά, πολυσυζητημένα και ταλαιπωρημένα της Αθήνας–, μοιάζει να μην έχει αλλάξει τίποτε από όσα συμβαίνουν εδώ και καιρό: κλειστές πόρτες, ερημιά και εμφανή τα πρώτα σημάδια της φθοράς στο κέλυφος. Μέσα όμως κάτι γίνεται, και η «Κ» μπαίνει για να το καταγράψει κατ’ αποκλειστικότητα.

Την ημέρα της επίσκεψής μας στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), το κύτος ενός τεράστιου ξύλινου καραβιού «χτιζόταν» στον τέταρτο όροφο. «Το καράβι της ζωής» είναι ένα από τα εμβληματικότερα έργα της μόνιμης συλλογής του μουσείου, και όχι μόνο λόγω του μεγέθους του. «Τα αξιολύπητα απομεινάρια της ζωής μου» το ονόμασε ο Ιλία Καμπακόφ, ένας από τους σημαντικότερους εν ζωή εκπροσώπους της εννοιολογικής τέχνης. Οταν ολοκληρωθεί αυτή η οπτική αυτοβιογραφία, θα καταλαμβάνει χώρο πολλών τετραγωνικών μέτρων, καθώς περιστοιχίζεται από ξύλινο φράχτη. Στο κατάστρωμα θα τοποθετηθούν κιβώτια που περιέχουν ρούχα, προσωπικά αντικείμενα και κείμενα του καλλιτέχνη, τα οποία «αφηγούνται» τη ζωή του στα χρόνια της Σοβιετικής Ενωσης. Η εγκατάσταση προσκαλεί τον θεατή που θα «επιβιβαστεί», να κάνει μια βιωματική περιήγηση στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία μέσω της τέχνης. Προς το παρόν, όλα τα αντικείμενα βρίσκονται σε κλειστά κιβώτια, ο φράχτης στοιβαγμένος λίγο πιο πέρα και η συναρμολόγηση συνεχίζεται από το ειδικό συνεργείο σύμφωνα με τις οδηγίες του καλλιτέχνη.

Η τοποθέτηση της μόνιμης συλλογής του ΕΜΣΤ, επιτέλους, προχωράει και ο τελευταίος από τους τρεις ορόφους που θα τη φιλοξενήσει μοιάζει σήμερα με ναυπηγείο. Η κατασκευή ενός ξύλινου καραβιού νοείται ως καλός οιωνός. Σαν την προετοιμασία ενός συμβολικού απόπλου, του ξεκινήματος που περιμένει η πόλη. Ελπίζουμε μονάχα οι προβλέψεις να επαληθευθούν. Γι’ αυτό μας διαβεβαιώνουν οι «οδηγοί» μας στην περιήγηση, ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Αντωνακάκης, μεταβατικός διευθυντής του ΕΜΣΤ, και η ιστορικός τέχνης, αναπληρώτρια διευθύντρια Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης – Πειραματικού Κέντρου Τεχνών MOMus, Συραγώ Τσιάρα. Είναι οι δύο άνθρωποι που αποδέχθηκαν την πρόταση της υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά να συνδράμουν στην προσπάθεια να ανοίξει το μουσείο. «Με άγνοια κινδύνου», όπως λέει η Συραγώ Τσιάρα, «αλλά αποφασισμένοι να προχωρήσουμε και να φέρουμε το έργο εις πέρας». Εργάζονται αμισθί, αθόρυβα, μεθοδικά και ομαδικά. Αναθέτουν αρμοδιότητες και δίνουν λόγο στο ανθρώπινο δυναμικό του μουσείου –κάτι που συμβαίνει πρώτη φορά, λένε οι ίδιοι–, στον συγκεκριμένο θεσμό που υπήρξε μέχρι τώρα απόλυτα και δεσμευτικά προσωποπαγής.

Τι καινούργιο συμβαίνει στο ΕΜΣΤ;-1

«Ατιτλο» ονομάζεται το μνημειακό έργο του Γιάννη Κουνέλλη, ένα από τα σημαντικότερα αποκτήματα της μόνιμης συλλογής του ΕΜΣΤ από το 2004.

Από το 2000

Το ΕΜΣΤ τυπικά ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2000 με ιδρυτικό νόμο που ψηφίστηκε το 1997. Σε αυτά τα σχεδόν 20 χρόνια διορίστηκαν δύο καλλιτεχνικές διευθύντριες, ιστορικοί τέχνης και οι δύο, η Αννα Καφέτζη και η Κατερίνα Κοσκινά. Η πρώτη, ιδρυτική διευθύντρια, είχε το όραμα και τη στρατηγική της συγκρότησης της μόνιμης συλλογής. Η δεύτερη βρήκε τρόπους να το κάνει να «συνομιλήσει» με τα διεθνή εικαστικά δρώμενα. Αλλά το μουσείο παρέμενε επί της ουσίας κλειστό. Η πρόσφατη διαδικασία της ανάδειξης νέου καλλιτεχνικού διευθυντή μέσω διαγωνισμού που προκήρυξε το ΥΠΠΟ κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, κι έτσι το υπουργείο προχώρησε στη λύση της ανάθεσης του έργου σε προσωρινή διεύθυνση (Μάρτιος 2019) που συνεργάζεται στενά με το διοικητικό συμβούλιο.

Μέχρι σήμερα πολλές ημερομηνίες εγκαινίων του ΕΜΣΤ έχουν ξεπεραστεί, πολλές υπουργικές δεσμεύσεις έχουν διαψευσθεί. Η πορεία του μουσείου είναι «ένας φαύλος κύκλος ματαιώσεων και αναβολών, που σημάδεψαν την υπόθεση του πλήρους ανοίγματος του μουσείου για το κοινό σε σημείο να το καταστήσουν μια αυτοακυρούμενη προφητεία», γράφουν στο κοινό σημείωμά τους για τον οδηγό του μουσείου οι Δημήτρης Αντωνακάκης και Συραγώ Τσιάρα. Ομως οι κάτοικοι αυτής της πόλης έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε ότι η περιπέτεια ενός θεσμού, που αποτελεί εθνικό κεφάλαιο, θα τελειώσει σύντομα. 

Διασχίζουμε τον δεύτερο όροφο, όπου ήδη έχουν «στηθεί» δύο μεγάλα έργα: το «FΙΧit» της Μόνα Χατούμ, που διασώζει στη σύνθεσή του υλικά από το παλιό εργοστάσιο ΦΙΞ και το περιβάλλει η γνωστή ανησυχητική ατμόσφαιρα της δουλειάς, και το τεράστιο, συγκλονιστικό «Ατιτλο» του Γιάννη Κουνέλλη. Η εγκατάσταση της μόνιμης συλλογής βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ κι ένα μήνα. Γίνεται σύμφωνα με την εγκεκριμένη μουσειολογική μελέτη της Κατερίνας Κοσκινά με τις ελάχιστες δυνατές προσαρμογές. Θα τοποθετηθούν 160 έργα 75 καλλιτεχνών από τα 1.282 καταγεγραμμένα που απαρτίζουν τη συλλογή. Οι εργασίες έχουν επιταχυνθεί καθώς καταβλήθηκε μόλις την προηγούμενη εβδομάδα το πρώτο μέρος της πολύτιμης δωρεάς των 3 εκατομμυρίων ευρώ από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, που για άλλη μία φορά είχε «κολλήσει». Οι διαδικασίες για την κατάθεση του επιχειρησιακού πλάνου του ΕΜΣΤ για τα επόμενα χρόνια, οι οποίες εκκρεμούσαν, ολοκληρώθηκαν. Και κυρίως επιλύθηκε μόλις, σε ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο, το σημαντικό ζήτημα της ονοματοδοσίας της δωρεάς σε συνεργασία με το Ιδρυμα Νιάρχος. Στα προσεχή σχέδια της προσωρινής διεύθυνσης είναι ένα σύντομο άνοιγμα, σαν κλεφτή ματιά, για όσους επισκέπτες θέλουν να παρακολουθήσουν το στήσιμο της συλλογής. Τα έργα υποδομής (αμφιθέατρο, πωλητήριο, καφέ, εστιατόριο και οργάνωση της φύλαξης του μουσείου) βρίσκονται σε εξέλιξη και προβλέπεται μια μικρή παρέμβαση στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων του ισογείου – ένα οπτικό ημερολόγιο της 20χρονης διαδρομής του μουσείου με τίτλο «ΕΜΣΤ Ανοιχτό-Finally FIXed».

Τι καινούργιο συμβαίνει στο ΕΜΣΤ;-2

Με υλικά και μηχανήματα από το προς κατεδάφιση εργοστάσιο ΦΙΞ συνέθεσε η Λιβανέζα εικαστικός Μόνα Χατούμ την εγκατάσταση «FIXit» (2004).

«Πότε λοιπόν θα ανοίξει το μουσείο;» ρωτήσαμε τον Δημήτρη Αντωνακάκη και τη Συραγώ Τσιάρα στη συζήτηση που ακολούθησε την ξενάγηση – έγινε σε ένα στρογγυλό τραπέζι μπροστά στο διευθυντικό γραφείο, όπου κανείς από τους δυο τους δεν έχει καθίσει ποτέ.

Δ. Αντ.: Ελπίζω στο τέλος Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου το αργότερο. Υπάρχει αυτή η δυνατότητα, αρκεί να μη δημιουργηθεί πάλι κάποιο πρόβλημα. Εχουμε την εντύπωση ότι βρισκόμαστε στην εκκίνηση και κάποιος μας κρατάει το πόδι. Ο αφέτης έχει πυροβολήσει κι εμείς προσπαθούμε να φύγουμε.

– Πώς αποφασίσατε εσείς, προσωπικότητες καταξιωμένες στον χώρο τους, που δεν χρειάζεστε επιπλέον εχέγγυα, να αναλάβετε αυτή τη «καυτή» θέση;

Σ. Τσ.: Πολλοί χαρακτήρισαν την απόφασή μας αμφιλεγόμενη κίνηση. Εγω όμως δεν προβληματίστηκα ούτε στιγμή. Και οι δύο θεωρήσαμε ότι δεν είχαμε δικαίωμα να σκεφτούμε την προσωπική μας φήμη και να ανησυχήσουμε μήπως βληθεί. Δεν μετράει κανείς μόνο χρησιμοθηρικά τις αποφάσεις του. Αλλωστε, αν και είμαι ιστορικός τέχνης, ποτέ δεν διεκδίκησα –ούτε πρόκειται– τη θέση της διευθύντριας. Οταν όλα τελειώσουν, θα επιστρέψω στο μουσείο μου.

– Οταν αποδεχθήκατε την πρόταση της υπουργού Πολιτισμού, είχατε αντιληφθεί τον όγκο της εργασίας που αναλαμβάνατε;

Δ. Αντ.: Για να σας πω την αλήθεια, δεν είχα αντιληφθεί την κλίμακα. Αλλά θεώρησα ότι δεν είχα δικαίωμα να αρνηθώ. Πρόκειται για ένα θεσμό εθνικής εμβέλειας και πίστεψα ότι έπρεπε να γίνει κάτι ώστε να ξεπεράσει τις πληγές του.

– Αν όντως ανοίξει πλήρως υπό τη δική σας προσωρινή διεύθυνση, πώς θα θέλατε να περάσετε στην ιστορία του ΕΜΣΤ;

Σ. Τσ.: Δεν μας έχει απασχολήσει καθόλου. Ας παραμείνουμε ο μεταβατικός διευθυντής και η υποδιευθύντρια-συνδρομήτρια. Αν τα καταφέρουμε, απλώς θα έχει τύχει να είμαστε εμείς. Πιστεύω ότι στη μακρά πορεία της Ιστορίας, δεν έχουν σημασία τα πρόσωπα. Το μουσείο είναι πάνω από όλα. Οι άνθρωποι που δούλεψαν γι’ αυτό βρίσκονται εδώ, ο καθένας με τον τρόπο του.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή