Οι καταστροφικές επιπτώσεις του φαινομένου του brain drain παραμένουν ανυπολόγιστες για την Ελλάδα – μόλις την οκταετία μεταξύ του 2008 και του 2016 μετανάστευσαν συνολικά 427.000 άτομα, η πλειονότητα των οποίων αποτελείται από νέους Ελληνες με σημαντικές δεξιότητες.
Παρότι το πρόβλημα της «μεγάλης φυγής» θεωρείται κορυφαία προτεραιότητα για τη χώρα από την ελληνική κοινωνία, ο δημόσιος διάλογος για τη βελτίωση των συνθηκών έτσι ώστε να επιστρέψει η νέα διασπορά στην Ελλάδα παραμένει σε υπερβολικά πρώιμο στάδιο. Την απάντηση σε αυτό το πρόβλημα σκοπεύει να δώσει η KPMG, με τη δημοσίευση της έρευνας Brain Drain & Gain, η οποία προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει το προφίλ του Ελληνα οικονομικού μετανάστη και τους όρους υπό τους οποίους σκέφτεται δυνητικά την επιστροφή του στη χώρα. Το κυριότερο πόρισμα της έρευνας παραμένει αρκετά ανησυχητικό, καθώς 4 στους 10 ερωτηθέντες αναφέρουν πως δεν σκοπεύουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Τα αίτια του φαινομένου
Η έρευνα της εταιρείας συμπεριέλαβε 300 Ελληνες που διαμένουν και εργάζονται στο εξωτερικό, με τη συντριπτική πλειονότητά τους να βρίσκεται στην παραγωγική ηλικία μεταξύ 25 και 35 ετών. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στις 27 Ιουνίου 2019, στην αίθουσα του Θεάτρου Χωρέμη του Κολλεγίου Αθηνών, με τη γενική διευθύντρια της KPMG, Πέγκυ Βελλιώτου, να κάνει λόγο για ανάγκη οικοδόμησης ενός συνεργατικού οικοσυστήματος μεταξύ της κυβέρνησης, των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων, έτσι ώστε να αντιστραφεί η επίμονη τάση του φαινομένου του brain drain.
Πέρα από το κεντρικό πόρισμα που αποτυπώνει τον δισταγμό των Ελλήνων νεομεταναστών όσον αφορά την επιστροφή τους, η έρευνα παρουσίασε μια σειρά από χρήσιμα στοιχεία που εμβαθύνουν στα αίτια του φαινομένου της μεγάλης φυγής.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παράγων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς το 34% των ερωτηθέντων αναφέρει πως παρέμεινε στο εξωτερικό για δουλειά αφού βρισκόταν ήδη εκεί για σπουδές, ενώ το 19% δηλώνει πως ήταν σε κατάσταση ανεργίας προτού αναζητήσει δουλειά και μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Οσον αφορά τους κλάδους απασχόλησης των Ελλήνων που διαμένουν στο εξωτερικό, η πλειονότητα ανέφερε πως ανήκει στους τομείς των χρηματοοικονομικών, της λογιστικής και των τραπεζικών, ενώ ψηλά βρέθηκαν και οι εργασίες στους κλάδους της τεχνολογίας, του προγραμματισμού και της έρευνας.
Ταυτόχρονα, οι πιο δημοφιλείς προορισμοί για τους Ελληνες μετανάστες είναι η Μεγάλη Βρετανία, η Ολλανδία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ οι ΗΠΑ και η Αυστραλία εμφανίζονται αρκετά χαμηλότερα στη λίστα και αποτελούν επιλογές για Ελληνες που διατηρούν ήδη κάποια συγγενική σχέση ή τη δυνατότητα διαμονής στις χώρες αυτές λόγω διαβατηρίου ή εργασιακής βίζας.
Στο ίσως σημαντικότερο ερώτημα της δημιουργίας συνθηκών επιστροφής, οι Ελληνες του εξωτερικού συνεχίζουν να δίνουν έμφαση στη βελτίωση του επιπέδου των οικονομικών απολαβών, ωστόσο η μέτρηση εμφανίζει σχετική υποχώρηση σχετικά με την αντίστοιχη έρευνα που είχε δημοσιεύσει η KPMG προ διετίας. Αντιθέτως, άνοδο εμφανίζουν οι παράγοντες της αλλαγής του εργασιακού περιβάλλοντος και της εταιρικής κουλτούρας, της αύξησης της αξιοκρατίας, καθώς και της βελτίωσης των συνθηκών για την επιχειρηματικότητα.