Ως διευθυντής του γερμανικού κολοσσού της ψηφιακής ενημέρωσης Spiegel Online, ο Τζέσπερ Ντουμπ έχει υπάρξει ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές του Facebook και της «διασπαστικής» σχέσης του με τα μέσα ενημέρωσης. Εδώ και ένα χρόνο, ωστόσο, ο κ. Ντουμπ προσπαθεί να αλλάξει την πλατφόρμα εκ των έσω. Ο Γερμανός πρώην εκδότης βρίσκεται στη θέση του διευθυντή συνεργασιών με τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης του Facebook και, έχοντας πλέον βρεθεί στην πλευρά τόσο της δημοσιογραφίας όσο και της τεχνολογίας, στοχεύει να γεφυρώσει τους δύο κόσμους.
Η «Κ» συναντήθηκε με τον κ. Ντουμπ στο πλαίσιο του φετινού GEN Summit, που έλαβε χώρα στην Αθήνα από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου. Ο εκπρόσωπος του τεχνολογικού τιτάνα μίλησε με ειλικρίνεια και αυτοκριτική για τα παλιά λάθη της πλατφόρμας, τους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίζει την παραπληροφόρηση και την ελπίδα του για ένα νέο κεφάλαιο συνεργατικότητας μεταξύ της δημοσιογραφίας και του Facebook.
– Κύριε Ντουμπ, έχουν περάσει πλέον μερικοί μήνες από τότε που ανακοινώσατε έναν νέο γύρο συνεργασιών του Facebook με φορείς επικύρωσης ειδήσεων, ο οποίος χάρισε και στην Ελλάδα τον πρώτο της επίσημο fact-checker. Ποιες είναι οι προκλήσεις και ποιες οι επιτυχίες από τη διαδικασία του fact-checking στην πλατφόρμα σας;
– Πράγματι, το πρόγραμμα επικύρωσης ειδήσεων από τρίτους φορείς είναι κάτι το οποίο αυξάνεται διαρκώς. Πλέον, έχουμε περισσότερους από 50 εταίρους ανά τον κόσμο και συνεχώς προσπαθούμε να επεκτείνουμε το δίκτυό μας για να αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερη παραπληροφόρηση. Μια συχνή παρερμηνεία, όμως, που θέλω να ξεκαθαρίσω, είναι πως η πρωτοβουλία του fact-checking ελέγχεται και ορίζεται από το Facebook. Στην πραγματικότητα, είναι κάτι που διευθύνει το Διεθνές Δίκτυο Επικύρωσης Πληροφοριών (IFCN) και όλοι οι ελεγκτές, όπως για παράδειγμα τα EllinikaHoaxes, περνούν από μια διαδικασία ελέγχου και διαπιστεύονται από το Ινστιτούτο Poynter. Μόλις ολοκληρωθεί ο έλεγχος αυτός, τότε αποκτούν πρόσβαση στα εργαλεία που έχουμε αναπτύξει γι’ αυτούς.
Γενικά, έχουμε πλέον ξεκαθαρίσει πως δεν θέλουμε την παραπληροφόρηση στην πλατφόρμα μας και έχουμε τρεις διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης. Ο πρώτος είναι η διαγραφή του περιεχομένου, μόνο εάν διαπιστωθεί πως αυτό παραβιάζει τα πρότυπα χρήσης της πλατφόρμας μας – τα οποία είναι διαφανή και μπορεί ο καθένας να τα διαβάσει. Πρόκειται για περιστατικά όπως η υποκίνηση βίας ή η δημοσίευση περιεχομένου που προκαλεί σαφή βλάβη στον πραγματικό κόσμο. Η δεύτερη περίπτωση αφορά περιστατικά όπου το περιεχόμενο δεν παραβιάζει τα πρότυπα χρήσης, αλλά εξακολουθεί να είναι παραπλανητικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μειώνουμε δραστικά την εξάπλωση της παραπληροφόρησης μέσω αλγοριθμικών παρεμβάσεων. Η τρίτη προσέγγιση είναι η απευθείας ενημέρωση των χρηστών μας. Αν κάποιος επιθυμεί να μοιραστεί κάποια ψευδή είδηση, τότε θα συναντήσει ένα αναδυόμενο παράθυρο που θα τον ενημερώνει πως οι ελεγκτές μας έχουν την εντύπωση πως πρόκειται για παραπληροφόρηση.
– Πέρα από τις παραπλανητικές πηγές, το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων έγκειται και στη ζήτηση, καθώς πολλές φορές οι χρήστες ελκύονται από τις συνωμοσίες και τις αναζητούν. Το συναντάτε αυτό στη μάχη σας κατά της παραπληροφόρησης, και πώς απαντάτε;
– Πρόκειται όντως για ένα διαχρονικό φαινόμενο: είτε στο ραδιόφωνο, είτε στην τηλεόραση, είτε στον παραδοσιακό γραπτό Τύπο, υπήρχε πάντοτε μια ομάδα ανθρώπων που ενδιαφερόταν να καταναλώνει θεωρίες συνωμοσίας. Εφόσον αυτό το περιεχόμενο δεν προκαλεί άμεση βλάβη, παρότι εσείς και εγώ μπορεί να αντιλαμβανόμαστε πως είναι παραπλανητικό, θα πρέπει φυσικά να επιτραπεί η δημοσίευσή του. Είναι ένα βασικό κομμάτι της ελευθερίας του λόγου: κανείς δεν μπορεί να επιβάλει απόλυτη λογοκρισία με γνώμονα την αλήθεια. Ωστόσο, πρέπει να ισορροπήσουμε την ελευθερία της έκφρασης για να διασφαλίσουμε πως θα διατηρηθεί η ασφάλεια. Γι’ αυτό και μια τέταρτη στρατηγική μας, που δεν αφορά τη λειτουργικότητα του Facebook, είναι η επανεπένδυση στον λεγόμενο «γραμματισμό στα Μέσα» – την ενημέρωση και κατάρτιση του κοινού στο να αξιολογεί εάν μια πηγή είναι αξιόπιστη ή όχι.
– Πρόσφατα, βέβαια, το Facebook αφαίρεσε από την πλατφόρμα μερικές ιστοσελίδες ειδήσεων συνωμοσίας, οι οποίες δημοσιεύαν τακτικά θεωρίες κατά του εμβολιασμού. Πρόκειται, υποθέτω, για περιεχόμενο το οποίο κρίθηκε επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
– Κοιτάξτε, αν εξετάσει κανείς τους κανόνες χρήσης της πλατφόρμας μας, θα διαπιστώσει πως πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο αρχείο, το οποίο όμως συνεχώς εξελίσσεται καθώς το επανεξετάζουμε καθημερινά. Δεν μπορώ να μιλήσω λεπτομερώς για τη συγκεκριμένη σελίδα που αναφέρετε, αλλά γενικά υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους οι χρήστες ενδέχεται να εκδιωχθούν από το Facebook. Θα σας δώσω ένα ακραίο παράδειγμα για να καταστήσω ξεκάθαρη τη λογική: Αν κάποιος ζητήσει δημοσίως από τους χρήστες να διαπράξουν ένα έγκλημα, για παράδειγμα να δολοφονήσουν κάποιο άτομο, τότε σίγουρα πρόκειται για απαγορευμένο περιεχόμενο που θα προκαλούσε αυτόματη αφαίρεση από την πλατφόρμα.
Ωστόσο, πέρα από την επικύρωση πληροφοριών, θέλουμε παράλληλα να διασφαλίσουμε πως οι άνθρωποι συναντούν περισσότερες πληροφορίες από αξιόπιστες πηγές. Προσπαθούμε πλέον να βοηθήσουμε τη βιομηχανία ειδήσεων και την ποιοτική δημοσιογραφία να ξεχωρίσει, με μια σειρά νέων εργαλείων όπως η σελίδα breaking-news, η οποία θα κυκλοφορήσει σύντομα σε όλο τον κόσμο και θα εμφανίζει πληροφορίες μόνο από αξιόπιστες πηγές. Δεν πρόκειται να λύσουμε κατευθείαν όλα τα προβλήματα, όμως είναι ένα πρώτο βήμα για να διακρίνουμε τις αξιόπιστες πηγές και τις πληροφορίες από τις γνώμες και τις απόψεις. Ως πρώην δημοσιογράφος και εκδότης, θεωρώ πως αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό.
– Eνα ακόμη από τα προβλήματα που έφερε η ψηφιακή εποχή στην ενημέρωση αφορά την παρακμή του τοπικού Τύπου, η οποία οδήγησε σε χαμηλότερη εμπιστοσύνη προς τα Μέσα. Τα τελευταία δύο χρόνια, το Facebook προσπαθεί να προωθήσει την τοπική ενημέρωση, ωστόσο αρκετές εκθέσεις υποστηρίζουν ότι αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Πώς λοιπόν έχει υπάρξει αυτή η διαδικασία;
– Eχετε δίκιο, αντιμετωπίζουμε στην Ευρώπη το ίδιο φαινόμενο που εμφανίζεται ακόμη πιο έντονο σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ: τη δημιουργία ερήμων ειδησεογραφίας. Γίνεται αυτή τη στιγμή μια μεγάλη έρευνα επ’ αυτού και μοιραζόμαστε δικά μας δεδομένα με πανεπιστήμια και επιστήμονες που μελετούν το πρόβλημα αυτό και διάφορες πιθανές λύσεις.
Μια απάντηση με την οποία πειραματιζόμαστε στις ΗΠΑ είναι ένα νέο εργαλείο στο Facebook που λέγεται «Today In» και το οποίο είναι ένα είδος συλλογής όλου του περιεχομένου το οποίο σχετίζεται με την τοποθεσία που επιλέγει ο χρήστης. Στη σελίδα αυτή εμφανίζονται άρθρα των περιοδικών της περιοχής, οι κορυφαίες ιστορίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης που την αφορούν, αλλά παράλληλα και αναρτήσεις των τοπικών εταιρειών, της τοπικής ομάδας ποδοσφαίρου, οι ώρες λειτουργίας της λαϊκής αγοράς και οι ανακοινώσεις του δημοτικού συμβουλίου. Είναι ένα εργαλείο που έχει αρκετή απήχηση και εξετάζουμε πότε θα είναι έτοιμο για να μεταφερθεί σε άλλα μέρη του κόσμου. Παράλληλα, όμως, στηρίζουμε και τους φάρους της τοπικής δημοσιογραφίας έτσι ώστε να βρουν νέους τρόπους για να αντεπεξέλθουν στην ψηφιακή πραγματικότητα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ξεκινήσαμε ένα πρότζεκτ στα τέλη του περασμένου έτους, που στοχεύει στη στήριξη της δημοσιογραφίας των κοινοτήτων. Επενδύουμε λοιπόν 6 εκατομμύρια δολάρια σε ένα πρόγραμμα διάρκειας δύο ετών για να βοηθήσουμε τις τοπικές εφημερίδες να προσλάβουν περισσότερους δημοσιογράφους και να καλύψουν τις ειδήσεις σε περιοχές που έχουν ειδησεογραφική έλλειψη. Ελπίζουμε να φέρουμε νέα ταλέντα με ψηφιακές ικανότητες και προθυμία να διδάξουν στις αίθουσες σύνταξης του τοπικού Τύπου το πώς να λένε ιστορίες, όχι μόνο με τον παραδοσιακό τρόπο, αλλά με νέα ψηφιακά εργαλεία, έτσι ώστε να επανασυνδεθούν με το κοινό.
Ο κ. Ντουμπ έδωσε το «παρών» στο φετινό GEN Summit, που έλαβε χώρα στην Αθήνα από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου.
Η αλλαγή στον αλγόριθμό μας, το 2018, ήταν ένα σωστό βήμα
– Πριν από ενάμιση χρόνο, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε ριζικές αλλαγές στον αλγόριθμο του Facebook, αναφέροντας πως στόχος είναι να επανέλθουν οι «ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις» στο προσκήνιο της εμπειρίας του χρήστη. Τι ακριβώς εννοεί με αυτό και πώς επηρεάστηκε η διαδικασία της πληροφόρησης;
– Oταν κάναμε τις αλλαγές στον αλγόριθμο στις αρχές του 2018, είχαμε καταλήξει σε ένα σαφές συμπέρασμα. Οι χρήστες δαπανούσαν πάρα πολύ χρόνο στην πλατφόρμα, αλλά όχι απαραίτητα με μια μορφή ποιοτικής απασχόλησης. Ετσι, αποφασίσαμε να πειράξουμε τον αλγόριθμο και να μειώσουμε εσκεμμένα τον χρόνο που σπαταλούν οι άνθρωποι στο Facebook, δίνοντας έμφαση στην ποιότητα αντί της ποσότητας της χρήσης. Αυτό θα μπορούσε να είχε βλάψει την επιχείρησή μας, αλλά εξακολουθούσαμε να πιστεύουμε πως ήταν ένα σωστό βήμα – και τελικά τα σημάδια δείχνουν πως αποδίδει.
Φυσικά η μετάβαση δεν ήταν μια καλή εμπειρία για τους περισσότερους εκδότες, οι οποίοι αντιμετώπισαν δυσκολίες λόγω της αλλαγής. Ενας από τους λόγους ήταν ότι το Facebook και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν συμφώνησαν –μάλιστα ούτε καλά καλά συζήτησαν– για το πώς θα συνεργαστούν σε αυτή την επόμενη μέρα για την πλατφόρμα. Αυτό που συνέβη επομένως ήταν πως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ξεκίνησαν να δημοσιεύουν παραπλανητικούς τίτλους και να προσπαθούν ακόμη πιο απεγνωσμένα να προσελκύσουν τα κλικ των χρηστών. Οι έρευνες δείχνουν πως στις αρχές του 2018 τα μέσα αντιμετώπισαν μια ξεκάθαρη πτώση στην επισκεψιμότητα και νομίζω ότι είναι απολύτως δίκαιο να δεχόμαστε κριτική για το γεγονός πως δεν ενημερώσαμε τους συνεργάτες μας έγκαιρα, δίνοντάς τους μια καλύτερη κατανόηση για το πώς να προσαρμοστούν στον νέο αλγόριθμο.
Από την άλλη, νομίζω ότι σήμερα το Facebook είναι πολύ καλύτερο στο να μιλά με τους δημοσιογραφικούς εταίρους και να εξηγεί τις αλλαγές. Ξέρετε, όταν έγινε η αλλαγή εγώ βρισκόμουν στην άλλη πλευρά αυτού του προβλήματος, καθώς διηύθυνα μια επιχείρηση ψηφιακών εκδόσεων και ένιωθα ενοχλημένος και απογοητευμένος από το πώς χειρίστηκε η πλατφόρμα τις αλλαγές. Βλέπω πλέον πως ήταν η σωστή κίνηση, και ευτυχώς τα μέσα έχουν πλέον επιστρέψει σε επίπεδα επισκεψιμότητας παρόμοια με αυτά που είχαν πριν από τις αλλαγές στον αλγόριθμο.
– Μιας και αναφερθήκαμε στις αλλαγές, μια πρόσφατη ριζική αλλαγή που ανακοίνωσε η εταιρεία σας είναι η συγχώνευση της τεχνολογικής υποδομής του Facebook, του Instagram, του Messenger και του WhatsApp, με την πρόφαση της προώθησης της ιδιωτικότητας. Πώς ενδέχεται να επηρεάσει αυτό τη διαδικασία της ενημέρωσης;
– Σήμερα βλέπουμε μια ξεκάθαρη κοινωνική επιθυμία να μετακινηθεί ο ψηφιακός διάλογος σε μικρότερες ομάδες και ιδιωτικά περιβάλλοντα. Εγώ, για παράδειγμα, είμαι ένας κλασικός «μπαμπάς του WhatsApp» και δεν θα μπορούσα να οργανώσω τη ζωή μου χωρίς το γκρουπ όπου συνομιλώ με τα παιδιά μου. Αυτό που θέλω να ξέρουν τα ΜΜΕ είναι πως, με το να επικεντρωνόμαστε σε μια πιο ιδιωτική εμπειρία, αυτό δεν σημαίνει πως οι «δημόσιοι χώροι» όπως το Facebook και το Instagram θα εγκαταλειφθούν. Στην πραγματικότητα χτίζουμε κάτι πάνω στην υπάρχουσα υποδομή τους, για να εξυπηρετήσουμε την κοινωνική επιθυμία για περισσότερη ιδιωτικότητα. Το Facebook και το Instagram δεν θα εγκαταλειφθούν και θα παραμείνουν σίγουρα ο πιο φυσικός χώρος για τα ΜΜΕ και την ενημέρωση.
– Παράλληλα, όμως, σε χώρες όπως η Ινδία και η Βραζιλία, το μεγαλύτερο εργαλείο για την παραπληροφόρηση υπήρξε το WhatsΑpp. Με ποιον τρόπο μπορείτε να περιορίσετε την εξάπλωσή της όταν αυτή γίνεται σε ιδιωτικά φόρουμ;
– Πράγματι, η διάδοση της παραπληροφόρησης μέσω ιδιωτικών μηνυμάτων είναι μια μεγάλη πρόκληση και υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει κανείς όταν το περιεχόμενο κρυπτογραφείται. Ωστόσο, έχουμε ξεκινήσει πολλές πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Μία εξ αυτών ονομάζεται Checkpoint και επιτρέπει σε χρήστες που λαμβάνουν ύποπτο περιεχόμενο μέσω ιδιωτικών συνομιλιών να το μοιράζονται απευθείας με fact-checkers. Ενας άλλος τρόπος είναι ο περιορισμός των συμμετεχόντων σε μια ιδιωτική συνομιλία, έτσι ώστε το WhatsΑpp να χρησιμοποιείται για επικοινωνία και όχι για μετάδοση πληροφοριών. Είναι αρκετά νωρίς και δεν έχω ακριβή στοιχεία για την αποτελεσματικότητα αυτών των προσπαθειών. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές ιδέες για το πώς μπορούμε να ισορροπήσουμε ένα μέλλον ιδιωτικότητας με τη μάχη κατά της παραπληροφόρησης. Προσωπικά, παραμένω αισιόδοξος.
Τα ΜΜΕ κι εμείς
– Η σχέση του Facebook με τα μέσα ενημέρωσης έχει περάσει από διάφορες διακυμάνσεις ανά τα χρόνια. Εχοντας υπάρξει και στις δύο πλευρές της συζήτησης, ποια είναι η εκτίμηση και ποιο το όραμά σας για το μέλλον της σχέσης αυτής;
– Νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε πως η συνεργασία του Facebook με τα μέσα ενημέρωσης υπήρξε αρκετά δύσκολη στο παρελθόν. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε, εγώ και η ομάδα μου, είναι να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ του Facebook και του κόσμου της ενημέρωσης. Θέλουμε να διασφαλίσουμε πως από εδώ και στο εξής θα υπάρχει αμοιβαία κατανόηση για το τι χρειάζονται και οι δύο πλευρές, να βεβαιωθούμε πως υπάρχει μια πραγματική και αξιόπιστη εταιρική σχέση και ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας. Αυτό σίγουρα θα πάρει κάποιο χρονικό διάστημα. Γνωρίζουμε ότι έχουμε κάνει πολλά λάθη και έχουμε σπάσει την εμπιστοσύνη που είχαν τα μέσα ενημέρωσης στο Facebook. Πιστεύω, όμως, πως βλέπουμε τις πρώτες επιτυχίες. Τα μέσα κατανοούν ότι είμαστε ειλικρινείς στις προσπάθειές μας.