Η κληρονομιά του Σπυρίδωνος στον Χαρίλαο και στην Ελλάδα

Η κληρονομιά του Σπυρίδωνος στον Χαρίλαο και στην Ελλάδα

6' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Να αναμένουμε κι άλλη συνέχεια με τους Τρικούπηδες;», ρωτάμε τη Λύντια Τρίχα όταν τη συναντάμε στο ωραίο γραφείο που διατηρεί στο κέντρο. «Οχι, δεν υπάρχει κάτι άλλο», αποκρίνεται χαμογελώντας με νόημα. Λογικό ερώτημα: οι Τρικούπηδες ήταν μεγάλη οικογένεια και μετά το «Χαρίλαος Τρικούπης. Ο πολιτικός του “Τις πταίει;” και του “Δυστυχώς επτωχεύσαμεν”» (Κρατικό Βραβείο Βιογραφίας 2017) της Λύντιας Τρίχα, ήρθε πρόσφατα το «Σπυρίδων. Ο άλλος Τρικούπης» (αμφότερα από τις εκδόσεις Πόλις).

Πρώτα ο γιος, μετά ο πατέρας λοιπόν. Ποια ήταν άραγε η σχέση τους; «Ο Χαρίλαος θαύμαζε τον πατέρα του», λέει η κ. Τρίχα. «Μέχρι τέλους, ο Χαρίλαος έλεγε ότι ο πατέρας του ήταν σημαντικότερος από τον ίδιο. Ο δε Σπυρίδων παρόλο που ήταν γλυκός άνθρωπος και του άρεσε να γράφει ποίηση, ήταν ταυτόχρονα και δυνατός χαρακτήρας. Η κόρη του είχε πει ότι η οικογένειά του ήταν πατριαρχική: η μητέρα τους, τους είχε μάθει να σέβονται και να δέχονται αναντίρρητα τη γνώμη του πατέρα».

– Τι θα λέγατε ότι κληρονόμησε ο Χαρίλαος από τον Σπυρίδωνα;

– Ολες τις πολιτικές του απόψεις και τον ορθολογισμό του: έπρεπε κατ’ αρχάς να υπάρχει Σύνταγμα και να γίνεται σεβαστό. Η Ελλάδα έπρεπε να είναι εξοπλισμένη και δυνατή χωρίς να βασίζεται στη βοήθεια των ξένων, και να υπάρχει ειρήνη με την Τουρκία μέχρι η Ελλάδα να αποκτήσει τα κατάλληλα μέσα. Οι άκαιρες επαναστάσεις και η βοήθεια στα επαναστατικά κινήματα των διαφόρων επαρχιών δεν ήταν στο πρόγραμμα ούτε του Σπυρίδωνα ούτε του Χαρίλαου. Πίστευαν ότι έπρεπε να προηγηθεί η ανάπτυξη της οικονομίας. Ο Σπυρίδων του κληροδότησε τις απόψεις του για τον κοινοβουλευτισμό, μια τελείως δυτικοευρωπαϊκή αντίληψη. Λειτούργησε ως μέντορας του Χαριλάου. Οταν συνυπήρξαν επαγγελματικά για ένα διάστημα στην πρεσβεία του Λονδίνου, εισήγαγε τον γιο του στον αγγλικό κοινοβουλευτισμό που ο ίδιος είχε διδαχθεί από τον λόρδο Γκίλφορντ.

– Ο Σπυρίδων ως ιστοριογράφος, και μολονότι Μεσολογγίτης ο ίδιος, είχε κατηγορηθεί ότι περιέγραψε την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου αποστασιοποιημένα και «όχι αρκετά ηρωικά»;

– Γενικά, αυτό για το οποίο κατηγορήθηκε από τους Ελληνες και επαινέθηκε από τους ξένους ήταν το ότι προσπάθησε να είναι αντικειμενικός. Αυτό δεν ήταν έτοιμοι να το δεχθούν στην Ελλάδα. Γράφει την Ιστορία του όσο ζει στην Αγγλία, έχοντας έρθει σε επαφή με ξένους και έχοντας δει πώς βλέπουν εκείνοι την ελληνική Ιστορία. Γράφει σε μία περίοδο κατά την οποία δεν χρειάζεται να ζητήσει τη βοήθεια των ξένων. Ξεκίνησε τη συγγραφή το 1823-24, και τότε καθώς οι εξελίξεις έτρεχαν, ήθελε να δείξει ότι ο Αγώνας έπρεπε να βοηθηθεί. Αργότερα τον ενδιέφερε μόνο η δικαίωση του Αγώνα. Δεν είχε λόγο να μην πει την πραγματικότητα όπως την έβλεπε και όπως την είχε ακούσει και από άλλους. Είχε την ικανότητα να παίρνει μια απόσταση. Το βιβλίο του προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Ηταν αντικειμενικός όμως, και κανείς δεν άντεχε τόση αντικειμενικότητα ενώ παράλληλα όλοι ήθελαν να προβληθεί η δική τους συμμετοχή. Ετσι γράφηκαν διάφορα βιβλία για να ανασκευαστούν τα λεγόμενά του. Ωστόσο, η πρώτη έκδοση, που έγινε στην Αγγλία εξαντλήθηκε με το που κυκλοφόρησε. Ακολούθησε και δεύτερη, ενώ ετοίμασε και μια τρίτη έκδοση, την οποία δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει ο ίδιος.

Η κληρονομιά του Σπυρίδωνος στον Χαρίλαο και στην Ελλάδα-1

Το εξώφυλλο της ογκώδους βιογραφίας του Σπ. Τρικούπη (848 σελίδες) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. «Η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» που έγραψε θεωρείται από τις καλύτερες.

– Στο βιβλίο μάς έκανε εντύπωση και η σχέση του με τον λόρδο Βύρωνα, καθώς ουσιαστικά δεν συναντήθηκαν παρά μόνο λίγες φορές.

– Πράγματι, είχαν συναντηθεί δύο ή τρεις φορές. Το ότι ήταν στενοί φίλοι άρχισε να κυκλοφορεί σαράντα χρόνια αργότερα, το 1863, και γράφτηκε για πρώτη φορά σε μια εγκυκλοπαίδεια. Η εξήγηση που δίνω είναι πως εκείνος που έγραψε το λήμμα υπέθεσε ότι ήταν φίλοι, διότι ο Σπυρίδων εκφώνησε τον επικήδειο του λόρδου Βύρωνα. Ο επικήδειος εκείνος ήταν στην πραγματικότητα μια πολιτική δήλωση, γράφτηκε για να μεταφραστεί και να διαβαστεί στο εξωτερικό. Μεταφράστηκε αμέσως στα αγγλικά και στα γαλλικά και δημοσιεύθηκε πολύ σύντομα. Εκτοτε έχει γίνει αναφορά του –τουλάχιστον μέχρι την εποχή που έγραφα το αντίστοιχο κεφάλαιο– σε 400 τουλάχιστον βιβλία. Ο λόγος αυτός ήταν πρεσβευτής της Ελλάδας στο εξωτερικό! Ολη η Ελλάδα «πάγωσε» με τον θάνατο του Βύρωνα, πίστευε ότι έχασε τον κύριο ελευθερωτή της – αυτό το είχε στο μυαλό του ο Σπυρίδων όταν τον έγραφε.

– Οι σύγχρονοι του Σπυρίδωνος τον κατηγορούσαν ότι δεν είχε πιάσει ποτέ στα χέρια του καριοφίλι.

– Και νεότεροι τον κατηγορούν… Οντως δεν είχε πολεμήσει και γενικώς η εντύπωση είναι ότι την Επανάσταση την έκαναν μόνον όσοι πολέμησαν στις μάχες. Τις κέρδισαν, αλλά μετά τι; Χρειαζόταν ένα πολιτικό πλαίσιο. Οι «καλαμαράδες» όπως τους έλεγαν κάποιοι, ήταν εκείνοι που έφτιαξαν τις υποδομές για ένα κράτος και εργάστηκαν ώστε να μας αναγνωρίσουν οι ξένοι. Επρεπε να υπάρχουν νόμοι. Προσπαθούσαν να δημιουργήσουν κράτος μέσα στο χάος του πολέμου και των εμφυλίων. Η πρώτη ενέργεια του Σπυρίδωνος Τρικούπη όταν μπήκε στη Βουλή το 1824 ήταν η συμμετοχή σε μια επιτροπή για τη σύσταση σχολείων. Ενώ κυβέρνηση, στρατός και άμαχος πληθυσμός κυνηγημένοι από τον εχθρό μετακινούνταν από τη μία πόλη στην άλλη συνεχώς, εκείνοι οι άνθρωποι σκέπτονταν τα σχολεία… Ηταν εξωπραγματικό για την εποχή.

– Η σχέση του με τον Καποδίστρια ήταν δύσκολη;

– Ναι. Ο Καποδίστριας ήταν αρκετά αυταρχικός, και δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά: έπρεπε να επιβληθεί σε ένα ετερόκλητο πλήθος. Οταν έφτασε ήταν απελπισμένοι οι πάντες και τον είδαν ως σωτήρα. Εκείνος ανήγγειλε ότι θα καταργούσε τη Βουλή και θα αναλάμβανε όλες τις εξουσίες. Του έδωσαν αμέσως την άδεια, αλλά μετά άρχισαν να έχουν δεύτερες σκέψεις. Ο Σπυρίδων κι αυτός περίμενε απελπισμένα την έλευση του Καποδίστρια, και αρχικά δικαιολογούσε τον συγκεντρωτισμό του. Στο βιβλίο του επισημαίνει ότι ο Καποδίστριας κατήργησε τη Βουλή και ανέλαβε μόνος του όλες τις εξουσίες, ενώ αρμόδια να του τις παραχωρήσει ήταν η Εθνοσυνέλευση. Πέρα όμως από αυτό, ο Τρικούπης πίστευε ότι οι θεσμοί έπρεπε να τηρούνται. Ο Καποδίστριας άρχισε να μην τηρεί ούτε θεσμούς που είχε ιδρύσει ο ίδιος, διότι θεωρούσε ότι δεν μπορούσε να προχωρήσει αλλιώς. Δίνω δίκιο και στους δύο – και στον έναν που πίστευε ότι έπραττε σωστά, και στον άλλον που δεν ήθελε να υπογράψει διατάγματα με τα οποία διαφωνούσε. Λέγεται ότι ο Σπυρίδων είχε πει «κάποτε ο Καποδίστριας θα φύγει, αλλά εγώ θα μείνω. Πώς θα κοιτώ τότε τους υπόλοιπους στα μάτια αν υπογράψω»;

– Γιατί εντέλει πρέπει να θυμόμαστε τον Σπυρίδωνα Τρικούπη; Ποια είναι η συμβολή του που χρειάζεται να αναδειχθεί περισσότερο;

– Ο Σπυρίδων είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα ζωή, συμμετείχε στην πιο σημαντική στιγμή του νέου ελληνισμού, τη συγκρότηση δηλαδή του ελληνικού κράτους, και ανέλαβε σημαντικά αξιώματα (πρώτος πρωθυπουργός επί Καποδίστρια και επί Αντιβασιλείας, πρώτος πρεσβευτής στο Λονδίνο). Η πολιτική του, οι σκέψεις και οι επιδιώξεις του πήγαζαν αρχικά από την επιθυμία του να ελευθερωθεί η πατρίδα του και κατόπιν από το όραμά του να οργανωθεί ένα ευρωπαϊκού τύπου κράτος. Τις πεποιθήσεις του για το Σύνταγμα και τον κοινοβουλευτισμό, τις μεταλαμπάδευσε στον Χαρίλαο και βλέπουμε ότι η πολιτική, που ακολούθησε εκείνος μέχρι το τέλος της ζωής του, πηγάζει από τις απόψεις του πατέρα του. Ο Σπυρίδων λοιπόν προετοίμασε έναν μεγάλο πολιτικό άνδρα. Αλλά ήταν συγχρόνως και λόγιος. Ασχολήθηκε με τη γλώσσα, υπήρξε λογοπλάστης. Προέτρεψε τον Σολωμό, που μέχρι τότε συνέθετε τα ποιήματά του στα ιταλικά, να γράψει στα ελληνικά. Τέλος, η Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης που έγραψε θεωρείται από τις καλύτερες και διαβάζεται και σήμερα, αν εξοικειωθεί κανείς με τη γλώσσα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή