Τζένιφερ Γουάλας στην «Κ»: Το ιστορικό παρελθόν μάς εκδικείται

Τζένιφερ Γουάλας στην «Κ»: Το ιστορικό παρελθόν μάς εκδικείται

6' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μπήκε στο κολωνακιώτικο εστιατόριο λεπτή, ευθυτενής, ελαφρά ντυμένη, όπως έπρεπε για μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα στην Αθήνα. Η ελληνίστρια Τζένιφερ Γουάλας ταίριαξε απόλυτα με το περιβάλλον του «Φιλίππου» με τη γνωστή αστική, αρχοντική ευγένειά του. Διδάσκει στο Κέμπριτζ, και η εικόνα της παραπέμπει σε αυτούς τους αφοσιωμένους στην επιστήμη τους ανθρώπους, που τους φανταζόμαστε να αναζητούν σκιερές γωνιές στην πόλη ή σε ένα ήσυχο καφέ για να διαβάσουν αθόρυβα το υπερπολύτιμο βιβλίο τους.

«Είναι αλήθεια πως στη δουλειά μας, υπάρχει συνεχής πίεση για παραγωγή. Εγώ πιστεύω ότι χρειάζονται πέντε χρόνια απομόνωσης στη βιβλιοθήκη και στο γραφείο σου για να γράψεις ένα βιβλίο. Αλλωστε, πιστεύω ότι η μοναξιά είναι πηγή έμπνευσης» λέει χαμογελώντας. Ταυτόχρονα, η Τζένιφερ Γουάλας, που κατάγεται από τη Σκωτία όπου το Βrexit καταψηφίστηκε με 62%, τάσσεται ευθέως υπέρ της διεξαγωγής νέου δημοψηφίσματος για το θέμα.

Η πρώτη της επίσκεψη στην Ελλάδα ήταν αρχές δεκαετίας του ’70 όταν η Αθήνα ήταν τελείως διαφορετική – «δεν υπήρχε καθόλου κυκλοφοριακό πρόβλημα, όπως σήμερα», λέει. Εκτοτε, η ακαδημαϊκή της πορεία είναι, εν πολλοίς, συνυφασμένη με τον ελληνικό πολιτισμό και την ιστορία. Πρόσφατα βρέθηκε στην Αθήνα ως μέλος, από το 2010, της κριτικής επιτροπής του London Hellenic Prize, ένα διεθνές βραβείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1996 και μετράει 23 χρόνια ζωής, και βραβεύει αγγλόφωνα έργα που έχουν ως θέμα έμπνευσης τον ελληνικό πολιτισμό. Η κ. Γουάλας συνοδευόταν από τον Μιχάλη Μόσχο, συντονιστή του καταξιωμένου βραβείου. «Τα τελευταία χρόνια η αγγλόφωνη λογοτεχνία εμπλουτίζεται συνεχώς από μυθιστορήματα με θέματα από την ελληνική παράδοση, κυρίως μύθους και εμβληματικά ιστορικά γεγονότα», τονίζει η Βρετανίδα πανεπιστημιακός, εστιάζοντας στη σημασία του βραβείου για την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού.

– Ποιο είναι το πολιτισμικό πλαίσιο για να υπάρξουν ανάλογα έργα και ποιητές, όπως ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Σαίξπηρ;

– Συνήθως η τραγική έκφραση ανθεί σε περιόδους μεταβατικές. Μία τέτοια ήταν ο 5ος αιώνας π.Χ., το τέλος μιας εποχής κατά την οποία έγινε η μετάβαση από τις ηρωικές κοινωνίες σε μία δημοκρατική κοινωνία. Αυτή η κοινωνία έθεσε τα διλήμματα που πραγματεύτηκαν οι τραγικοί ήρωες. Το ίδιο συνέβη και με τον Σαίξπηρ, που έζησε το τέλος του καθολικισμού και τη μετάβαση στον προτεσταντισμό, με την κοινωνία να ζητεί καινούργια μέσα έκφρασης. Κάτι ανάλογο παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη δημιουργία μιας νέας κοινωνικής τάξης που ήθελε ανανέωση και ταυτόχρονα αυτή η μεταβατική περίοδος την έκανε να ανησυχεί για τις αξίες της.

– Πιστεύετε ότι οι Ελληνες γνωρίζουμε την Ιστορία μας; Πολλοί συνεχίζουν να μιλούν για το αρχαίο ελληνικό κλέος, μία σύνδεση που αναρωτιέμαι αν μπορεί να βρει ερείσματα στη σημερινή πραγματικότητα.

– Η διαχείριση του παρελθόντος είναι ιδιαίτερα δύσκολο έργο για τους περισσότερους λαούς. Απαιτεί εκπαίδευση και ιστορική γνώση. Θα σας θυμίσω την ιστορία του λόρδου Βύρωνα. Το 1812 ταξιδεύοντας στην Ελλάδα αντικρίζει τα μνημεία των αρχαίων Ελλήνων και διαπιστώνει ότι ο κόσμος δεν κατανοεί τη σημασία τους, την ιστορία τους. Σχεδόν δύο αιώνες μετά, το 1992, όταν ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου στον Σέλεϊ και στον ελληνικό ρομαντισμό, πέρασα αρκετούς μήνες πεζοπορίας στον Ταΰγετο, στο φαράγγι του Βίκου, στη Σαμοθράκη. Σε αυτό το ταξίδι στην Ηπειρο επιχείρησα να ακολουθήσω τα βήματα του Βύρωνα στην Ελλάδα. Φτάνοντας στο χωριό Βίτσα των Ιωαννίνων, από όπου είχε περάσει ο Βύρωνας, είδα ότι ο κεντρικός δρόμος ονομαζόταν «οδός Βύρωνος» και ρώτησα τους κατοίκους τον λόγο. Κανείς δεν ήξερε να μου πει. Το μοναστήρι στο οποίο έμεινε ο Βύρωνας ήταν κλειστό, ένα νεκρό μοναστήρι. Ηταν, λοιπόν, σαν να μην υπήρχε καμία ανάμνηση της ιστορικής παρουσίας του Βύρωνα στο χωριό Βίτσα, σαν να μην είχε συμβεί ποτέ… Οταν δεν θέλουμε να συνδεθούμε με το ιστορικό παρελθόν μας, τότε και αυτό μας εκδικείται – σταματάει να υπάρχει.

Τζένιφερ Γουάλας στην «Κ»: Το ιστορικό παρελθόν μάς εκδικείται-1

«Φέτος, επιλέξαμε να βραβεύσουμε το βασισμένο στην Ιλιάδα μυθιστόρημα του Μάικλ Χιουζ “Country”. Ο Χιουζ πραγματεύεται τα διχαστικά προβλήματα της σύγχρονης Ιρλανδίας μέσα από την εριστική σχέση Αγαμέμνονα – Αχιλλέα», λέει η Τζένιφερ Γουάλας. INTIME NEWS/ΓΙΑΝΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

– Την ίδια στιγμή βέβαια, παρατηρείται υποχώρηση στη χρηματοδότηση των ανθρωπιστικών σπουδών. Πού το αποδίδετε; Τι κρατά ζωντανή τη σχέση μας με τις κλασικές σπουδές;

– Από το τέλος της δεκαετίας του 1980 οι κλασικές σπουδές δεν είναι πλέον υποχρεωτικές στα δημόσια σχολεία. Τα Λατινικά και η Αρχαία Ιστορία διδάσκονται ακόμη σε πολλά ιδιωτικά σχολεία («public schools» και «grammar schools») όπως και τα Αρχαία Ελληνικά. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση «Classics For All» επιδοτεί με ιδιωτικές χορηγίες τις κλασικές σπουδές σε δημόσια σχολεία από το 2011, και μάλιστα με εντυπωσιακή επιτυχία! Το αγγλικό κράτος –αλλά και πολλοί μαθητές– σκέφτονται ωφελιμιστικά: εφόσον τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά είναι νεκρές γλώσσες και δεν χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα ούτε μας βοηθούν ιδιαίτερα να βρούμε καλύτερες δουλειές, άρα αυτό σημαίνει ότι είναι άχρηστες γλώσσες.

Ομως οι σπουδαίοι πολιτισμοί, οι τέχνες και οι λογοτεχνίες που εκφράζουν, όπως και η μεγάλη τους διαχρονική επήρεια στην ιστορία της Ευρώπης, δεν είναι δυνατόν να γίνουν κατανοητές χωρίς επαρκή γλωσσική παιδεία. Οι εκθέσεις αρχαίας τέχνης, οι σύγχρονες παραστάσεις αρχαίων τραγωδιών, τα πολλά λογοτεχνικά έργα που εμπνέονται από μύθους και ιστορικά γεγονότα κρατούν πάντα ζωντανή τη σχέση μας με την κλασική αρχαιότητα.

Το Brexit προκάλεσε ρήγμα, που θα πάρει χρόνια να επουλωθεί

– Ποια η σχέση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας με τον σύγχρονο τρόπο ζωής; Πόσο μας αφορά ένα τέτοιο είδος έκφρασης;

– Στην τραγωδία, οι ήρωες θρηνούν για τη μοίρα τους, για τα ιδανικά τους, για τον λαό τους. Μπορεί να αλλάζουν οι τρόποι και τα μέσα έκφρασης, ωστόσο σήμερα ο κόσμος μας προσφέρει ουκ ολίγα γεγονότα για να θρηνήσουμε για τις πράξεις μας. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης. Μια άλλη περίπτωση είναι η οξεία προσφυγική κρίση, ενώ τρίτη τραγωδία είναι η οικολογική καταστροφή. Γεγονότα, τα αίτια των οποίων μπορούν να ερμηνευθούν και με πολιτισμικούς όρους.

– Πώς αξιολογείτε το Brexit; Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια σύγχρονη τραγωδία;

– Τη δεκαετία του ’90 υπήρξε μια κίνηση για αυτοτέλεια της Βρετανίας σε σχέση με την Ευρώπη. Αυτό συνδέεται, αποτελεί ένα είδος απαρχής, με την απόφαση για το Brexit. Νομίζω ότι με το Brexit είναι σαν να θέλουμε να ζήσουμε μόνοι μας στη Βρετανία, αποκομμένοι με τη θάλασσα γύρω μας. Είναι η πιο ηλίθια, αυτοκαταστροφική απόφαση, που υποδηλώνει ότι η χώρα έχει καταντήσει ένα μικρό κράτος. Ουσιαστικά το Brexit είναι μια αποτυχία της εθνικής αυτοπεποίθησης. Το βρετανικό έθνος έχει πάψει να πιστεύει στον εαυτό του.

– Πιστεύετε ότι πρέπει να επαναληφθεί το δημοψήφισμα για το Brexit;

– Bέβαια. Εμφατικά λέω ότι πρέπει να γίνει νέο δημοψήφισμα. Και αυτό διότι δεν έγιναν κατανοητές οι επιπτώσεις του Brexit στη χώρα. Σε αυτό συνέβαλε σημαντικά και ο λαϊκισμός μερίδας πολιτικών, οι οποίοι τάχθηκαν υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η παράδοση της αυτοκρατορίας έχει αφήσει βαθιά αποτυπώματα στις συνειδήσεις των Βρετανών και ταυτόχρονα έντονες αποικιοκρατικές ενοχές, με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζουν τη γεωπολιτική τους ταυτότητα.

– Εάν υπάρξει τελικά Brexit, με συμφωνία με την Ε.Ε. ή χωρίς, θα ενισχυθούν οι αποσχιστικές τάσεις από περιοχές, όπως η Σκωτία, που απαρτίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο;

– Δυνητικά ναι. Για παράδειγμα, οι Σκωτζέζοι ζητούν ένα ακόμη δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας. Ευρύτερα, όλοι πλέον αναρωτιούνται τι ενώνει τις διάφορες περιοχές. Το θέμα της ήδη διαχωρισμένης Ιρλανδίας επίσης δημιουργεί μια χαοτική διάσταση: πώς είναι δυνατόν η ανεξάρτητη Ιρλανδία να ανήκει στην Ε.Ε. και η Βόρεια Ιρλανδία όχι;

Ηδη οι διασπαστικές δυνάμεις έχουν αυξηθεί. Οπως και να έχει, το κακό έχει γίνει. Ας μην εθελοτυφλούμε, στη Βρετανία έχει δημιουργηθεί ένα ρήγμα, που θα πάρει χρόνια για να επουλωθεί.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή