Η πρόσφατη οικονομική κρίση κατέστησε σε πολλές περιπτώσεις δυσχερή την πρόσβαση startups και μικρομεσαίων καινοτόμων επιχειρήσεων (SMEs) σε τραπεζικό δανεισμό με ευνοϊκούς όρους, γεγονός που δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη νέων μορφών χρηματοδότησης startups και SMEs. Στο πλαίσιο αυτό, η προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (FinTech), κατά παράκαμψη του παραδοσιακού τραπεζικού δανεισμού, αποτελεί κεντρικό άξονα της λεγόμενης «Ενωσης Κεφαλαιαγορών» (Capital Markets Union) ως πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο την εμβάθυνση και ενοποίηση στον τομέα αυτό.
Μεταξύ των καινοτόμων μορφών χρηματοδότησης συγκαταλέγεται και η προσφορά νέων χρεογράφων με δημόσια εγγραφή (Securities Τoken Offerings – SΤOs) με τη χρήση της «τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού» (Distributed Ledger Technology). Το κατανεμημένο καθολικό συνιστά μια βάση δεδομένων η οποία αποθηκεύει στοιχεία –με χρήση κρυπτογραφικών μεθόδων– σε ένα δίκτυο πολλών υπολογιστών και όχι σε μία κεντρική τοποθεσία, ενώ επιτρέπει κατά τη συνήθη μορφή της σε όλα τα μέλη του δικτύου να διαβάζουν τις πληροφορίες και να προσθέτουν στοιχεία ανάλογα με τις άδειες που τους έχουν δοθεί. Ο πιο κοινός τύπος της τεχνολογίας κατανεμημένου καθολικού είναι η «αλυσίδα συστοιχιών» ή όπως είναι ευρέως γνωστό το «blockchain», το οποίο καθιστά δυνατή με τη χρήση μαθηματικών αλγορίθμων την ομαδοποίηση των συναλλαγών μέσω της δημιουργίας συστοιχιών (blocks) κατά χρονολογική σειρά που σχηματίζουν μια αλυσίδα (chain).
Τα STOs είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα για τη χρηματοδότηση καινοτόμων startups στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ελβετία, στις ΗΠΑ και στη Σιγκαπούρη, ενώ δειλά βήματα παρατηρούνται στη Γαλλία και στη Γερμανία. Με τη χρήση παραλλαγών της τεχνολογίας blockchain, καθίσταται δυνατή η δημόσια εγγραφή νέων χρεογράφων με την «πώληση» μαρκών (tokens) σε μέλη του δικτύου –κατόπιν προωθητικών ενεργειών με σκοπό τη δημιουργία του δικτύου των επενδυτών– κατά τρόπο ασφαλή (δυνατότητα παρακολούθησης από όλα τα μέλη του δικτύου της μεταβολής των καταγεγραμμένων στοιχείων) και αυτοματοποιημένο, εκμηδενίζοντας το ενδεχόμενο ανθρώπινου σφάλματος.
Παρά τα αναμενόμενα οφέλη, τα STOs ενέχουν σοβαρούς κινδύνους λόγω της ανωνυμίας των μελών του δικτύου, η οποία υπό προϋποθέσεις μπορεί να ευνοήσει απάτες εις βάρος μελών του δικτύου ή/και ξέπλυμα χρήματος/χρηματοδότηση τρομοκρατίας (Ξ.Χ./Χ.Τ.), όπως άλλωστε έχει προειδοποιήσει η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA). Επιπλέον, δεν είναι σαφές εάν καλύπτονται πάντοτε πλήρως από το υφιστάμενο νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο.
Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, όπου σχετικά σχέδια νόμου έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και βρίσκονται σε τελικό στάδιο επεξεργασίας, και οι ΗΠΑ, όπου η έννοια του «ηλεκτρονικού αξιογράφου» (digital security) έχει καθοριστεί νομοθετικά, στην Ελλάδα έως σήμερα δεν έχουμε ασχοληθεί με την επεξεργασία εθνικών κανόνων ως προς το κρίσιμο ζήτημα εάν και υπό ποιες προϋποθέσεις τα tokens εμπίπτουν στην έννοια του αξιογράφου (μετοχής ή ομολογίας). Η παράλειψη αυτή μπορεί να δημιουργήσει νομική ασάφεια ως προς τα δικαιώματα που ενσωματώνουν τα προς πώληση tokens. Η παράλειψη αυτή αποτελεί σημαντική τροχοπέδη για τη νομικώς ασφαλή δημόσια εγγραφή νέων χρεογράφων με χρήση της τεχνολογίας blockchain, καθώς η δημόσια προσφορά αξιογράφων υπόκειται σε ειδικό ρυθμιστικό πλαίσιο που υπαγορεύεται σε μεγάλο βαθμό από το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Πάντως η ESMA έχει τονίσει την ανάγκη εφαρμογής στα STOs του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει τη δημόσια προσφορά αξιογράφων και την παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αναφορικά με χρηματοπιστωτικά μέσα, περιλαμβανομένων των αξιογράφων.
* Η κ. Γεωργία Κουτσούκου είναι συνεργάτις της Διεθνούς Νομικής Εταιρείας Rokas.