«Μπορείτε να χαρήτε όσο θέλετε τη θάλασσα, χωρίς η αλμύρα να καταστρέψη την επιδερμίδα σας ή ο ήλιος να σας προκαλέση εγκαύματα και πανάδες, αρκεί πριν από το μπάνιο σας να κάνετε επάλειψη με την προφυλακτική κρέμα…» (διαφημιστική καταχώριση στο φύλλο της «Καθημερινής» με ημερομηνία 28η Ιουνίου 1950).
Επτά δεκαετίες μετά, και το ζητούμενο για επαρκή προστασία από τον ήλιο παραμένει έντονο. Παρά τις επισημάνσεις των ειδικών για τις επιπτώσεις της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο, αλλά και τα πολλά μέσα προστασίας που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας, ο αριθμός των νέων περιστατικών καρκίνου του δέρματος και μελανώματος αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, και από τον κανόνα αυτό δεν εξαιρείται και η ηλιόλουστη Ελλάδα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο αριθμός των νέων περιστατικών μελανώματος έχει τετραπλασιαστεί στη χώρα μας την τελευταία 20ετία, φτάνοντας από περίπου 400 που ήταν το 2000 στις 1.600 νέες διαγνώσεις το 2018. Βασική αιτία η μη σωστή εφαρμογή των μέτρων φωτοπροστασίας, τα οποία συστήνουν οι δερματολόγοι. Οι περισσότεροι συνεχίζουμε να εκτιθέμεθα στον ήλιο τις ώρες της έντονης ηλιοφάνειας, βασιζόμαστε μόνο στο αντηλιακό για την προστασία μας, το οποίο δεν εφαρμόζουμε πάντα όπως πρέπει, γράφοντας με τον τρόπο αυτό μια κακή «επιταγή» προς εξαργύρωση στο μέλλον, αφού το κάθε ηλιακό έγκαυμα και η κάθε υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία αφήνει διά παντός το αποτύπωμά της στην επιδερμίδα μας. Ο καθηγητής Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, υπεύθυνος του Κέντρου Μελανώματος και Καρκίνου του Δέρματος του νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», Αλέξανδρος Στρατηγός, απαντά σε ερωτήσεις της «Κ» για την έκθεση στον ήλιο.
– Πόσο επικίνδυνη είναι η έκθεση στον ήλιο;
– Κατ’ αρχήν ο ήλιος είναι ο ζωοδότης μας, προσφέρει ευεξία, συμβάλλει στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού και γενικώς είναι απαραίτητο στοιχείο της ζωής. Εχει ωστόσο και τις αρνητικές πλευρές του, που κυμαίνονται από ένα ηλιακό έγκαυμα, τις φωτοδερματοπάθειες και τις φωτοαλλεργίες έως τις πιο χρόνιες επιπτώσεις όπως η φωτογήρανση, ο καρκίνος του δέρματος και το μελάνωμα. Επομένως, το κλειδί είναι η ισορροπημένη συμπεριφορά στον ήλιο.
– Πόσο συχνά είναι το μελάνωμα και ο καρκίνος του δέρματος;
– Γνωρίζουμε ότι η αυξημένη έκθεση του σύγχρονου ανθρώπου στον ήλιο, είτε για ψυχαγωγικούς είτε για επαγγελματικούς λόγους, έχει επιφέρει αύξηση των κρουσμάτων. Η Ελλάδα ως χώρα με υψηλή ηλιοφάνεια δεν ξεφεύγει από αυτόν τον κανόνα. Εκτιμάται ότι τα κρούσματα του μελανώματος στις χώρες με ανοιχτόχρωμου δέρματος πληθυσμό αυξάνονται κατά 3%-5% σε ετήσια βάση, και ότι ο αριθμός των νέων διαγνώσεων έχει υπερτριπλασιαστεί την τελευταία 20ετία. Σύμφωνα με την τελευταία καταγραφή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Globocan 2018), στη χώρα μας ο αριθμός των νέων διαγνώσεων μελανώματος πέρυσι ήταν –κατά προσέγγιση– 1.600, έναντι περίπου 400 που ήταν στην αντίστοιχη καταγραφή του 2000. Στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» οι νέες διαγνώσεις μελανώματος είναι περίπου 100 κάθε χρόνο, έναντι 60-70 που ήταν πριν από μία δεκαετία.
– Πώς συμπεριφέρεται ο Ελληνας σε σχέση με τον ήλιο;
– Αν και το επίπεδο ενημέρωσης του πληθυσμού για τους κινδύνους από την έκθεση στον ήλιο είναι υψηλό, τα μηνύματα που εκπέμπει η επιστημονική κοινότητα συχνά προκαλούν σύγχυση. Από τη μία «ο ήλιος είναι επιβλαβής», από την άλλη «ο ήλιος κάνει καλό και βοηθάει στη βιταμίνη D». Ετσι, βλέπουμε δύο διαφορετικές τάσεις: ορισμένοι, κυρίως νέοι, προτιμούν την έκθεση στον ήλιο τις μεσημεριανές ώρες, ενώ άλλοι συμπεριφέρονται πιο προσεκτικά ως προς τον χρόνο και τον τρόπο έκθεσής τους. Το πρόβλημα, δυστυχώς, είναι ότι πολλοί δεν συνειδητοποιούν ότι ο καρκίνος του δέρματος και το μελάνωμα είναι παθήσεις που θα εμφανιστούν πολλά χρόνια αργότερα από την υπερβολική έκθεσή τους στον ήλιο.
– Ποιοι είναι οι βασικοί κανόνες προστασίας από τον ήλιο και ποια είναι τα συχνά λάθη που κάνουμε;
– Οι κανόνες είναι η αποφυγή της άμεσης έκθεσης στον ήλιο τις ώρες της έντονης ηλιοφάνειας, δηλαδή μεταξύ 12 και 3 το μεσημέρι, η επιλογή της σκιάς κατά την παραμονή μας στον ήλιο, η χρήση καπέλου και προστατευτικού ρουχισμού και η σωστή εφαρμογή αντηλιακού. Ισως το πιο βασικό λάθος που γίνεται είναι ότι πολλοί επικεντρώνονται αποκλειστικά στο αντηλιακό, θεωρώντας ότι τους προστατεύει συνολικά. Το αντηλιακό πρέπει να είναι συμπλήρωμα μιας συνολικής προσέγγισης που εμπεριέχει και τους άλλους τρόπους φωτοπροστασίας και όχι το αποκλειστικό μέσο προστασίας, καθώς έχει και αυτό τους περιορισμούς του. Επίσης το αντηλιακό συχνά δεν εφαρμόζεται σε επαρκή ποσότητα και ομοιογενώς σε όλες τις επιφάνειες του δέρματος. Αυτό που συστήνουμε οι δερματολόγοι είναι να εφαρμόζεται μισή ώρα πριν από την έκθεση στον ήλιο και να ανανεώνεται κάθε δύο ώρες. Η σωστή ποσότητα είναι περίπου μια «χούφτα» αντηλιακού για κάθε δερματική επιφάνεια.
«Αντηλιακό με δείκτη SPF 30 και μεγαλύτερο»
Χρήση αντηλιακού ακόμα και τις ηλιόλουστες ημέρες του χειμώνα συστήνουν οι δερματολόγοι και προτρέπουν κάθε άτομο άνω των 35 ετών να υποβληθεί σε δερματολογική εξέταση.
– Φωτοπροστασία μόνο κατά την ηλιοθεραπεία;
– Πάντα επικεντρωνόμαστε στην έκθεση στον ήλιο κατά τις καλοκαιρινές διακοπές μας γιατί τότε είναι πιο έντονη, αλλά και οι εκθέσεις στον ήλιο που συνοδεύουν τις καθημερινές δραστηριότητες ή τις άλλες εποχές, έχουν μία συμβολή στην ανάπτυξη δερματικών βλαβών. Η υπεριώδης ακτινοβολία λειτουργεί αθροιστικά και αφήνει την υπογραφή της σε κάθε έκθεση πάνω στο δέρμα. Οπότε καλό είναι να προστατευόμαστε όταν είμαστε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε εξωτερικούς χώρους όλο τον χρόνο. Συστήνουμε επίσης να χρησιμοποιούμε ένα αντηλιακό ή κάποιο καλλυντικό που να περιέχει αντηλιακό, όταν βγαίνουμε στον ήλιο ακόμα και για τις απλές καθημερινές μας δραστηριότητες.
– Ποιος είναι ο κατάλληλος δείκτης προστασίας;
– Γενικώς συστήνουμε τη χρήση υψηλών δεικτών προστασίας (SPF 30 ή καλύτερα ακόμα 50) για όλους, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι προτιμότερο να στοχεύουμε σε υψηλότερα επίπεδα προστασίας. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγονται εύκολα και μαυρίζουν δύσκολα, ή άτομα με πολλούς σπίλους («ελιές»). Αντηλιακά με μέτριο δείκτη προστασίας (SPF 15 ή 20) είναι κατάλληλα για χρήση σε εποχές με λιγότερο έντονη ηλιοφάνεια.
– Πότε απευθυνόμαστε στον δερματολόγο;
– Μία δερματολογική εξέταση, ειδικά σε ηλικίες άνω των 35 ετών, βοηθάει όχι μόνο γιατί μπορεί να εντοπίσει μία ύποπτη βλάβη, αλλά περισσότερο γιατί με την καθοδήγηση του γιατρού θα μπορέσει ο εξεταζόμενος να διαπιστώσει εάν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου που θέλει προσοχή και να ενημερωθεί για τα μέσα φωτοπροστασίας που θα πρέπει να λάβει και πόσο συχνά θα πρέπει να παρακολουθείται. Το θετικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι προσέρχονται σε εμάς για προληπτική εξέταση σπίλων. Σε γενικές γραμμές αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι υπάρχει υψηλός βαθμός ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για προληπτικές εξετάσεις και φωτοπροστασία, η οποία ωστόσο δεν μεταφράζεται πάντα σε αλλαγή στη συμπεριφορά έκθεσης στον ήλιο. Γι’ αυτό χρειάζεται συνεχής ενημέρωση και εκπαίδευση.