Η Ελλάδα και το νέο μοντέλο Παιδείας

Η Ελλάδα και το νέο μοντέλο Παιδείας

3' 2" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια συζήτηση που είχα πριν από περίπου δέκα χρόνια με Αμερικανούς συναδέλφους μου, στη διάρκεια της οποίας κάποιοι από αυτούς εξέφρασαν την πεποίθηση πως η καινοφανής και ραγδαία τότε ανάπτυξη των εταιρειών που παρείχαν μαθήματα μέσω του Διαδικτύου θα οδηγούσε στην κατάργηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Οπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, οι συνάδελφοί μου είχαν άδικο, αφού η ανάπτυξη των μαθημάτων online δεν είχε την έκβαση που φοβούνταν. Τα online μαθήματα λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά σε σχέση με την παραδοσιακή Παιδεία.

Το θέμα αυτό επανήλθε στο μυαλό μου καθώς διδάσκω στα ετήσια θερινά σεμινάρια που συνδιοργανώνω κάθε χρόνο στο Ναύπλιο. Εχω αναφερθεί στο παρελθόν σε αυτά και στο πώς συνιστούν ένα υπόδειγμα σε μικρογραφία των τεράστιων δυνατοτήτων που ενυπάρχουν στη χώρα μας ώστε να καταστεί εκπαιδευτικός προορισμός – αλλά και ευρύτερα τόπος καλλιέργειας και ανάπτυξης των ανθρώπινων δεξιοτήτων. Δεν έχω αναφερθεί όμως στο πώς η σχέση που αναπτύσσεται στα σεμινάρια αυτά ανάμεσα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε τη σημασία της ανθρώπινης επαφής για τη μετάδοση της γνώσης.

Η σημασία της στενής ανθρώπινης επαφής στην Παιδεία δεν εξαντλείται στη δυνατότητα της επικοινωνίας, αφού αυτή είναι πολύ εύκολη με ηλεκτρονικό τρόπο: πολλά online μαθήματα παρέχουν τη δυνατότητα της απευθείας επικοινωνίας μαθητών και καθηγητών. Αντίθετα, το σύγχρονο μαζικό πανεπιστήμιο δεν ενθαρρύνει την επικοινωνία καθώς περιορίζεται στην απρόσωπη (και συχνά στείρα) μέθοδο των καθηγητικών παραδόσεων.

Αυτό που παρατηρώ στα καλοκαιρινά σεμινάρια είναι πως παρέχουν τη δυνατότητα αυθόρμητων επαφών που καλύπτουν ένα μεγάλο θεματολογικό εύρος, το οποίο ξεπερνά το αντικείμενο της διδασκαλίας. Δάσκαλοι και μαθητές συνυπάρχουν σε ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει τη συνεχή επικοινωνία. Νομίζω πως εκεί ακριβώς έγκειται η σημασία της ανθρώπινης επαφής, δηλαδή στον αυθορμητισμό και στη θεματολογική ευρύτητα. Τι είναι όμως αυτό που καθιστά τα στοιχεία αυτά τόσο σημαντικά;

Η αυθόρμητη επικοινωνία είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος μεταφοράς σύνθετων πληροφοριών, ιδίως όταν γίνεται από ανθρώπους που γνωρίζουν πώς να τη χειριστούν, έχοντας οι ίδιοι μεγαλώσει σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που την καλλιεργεί. Επιτρέπει τη μετάδοση σύνθετων πληροφοριών και γνώσεων με ταυτόχρονη ταχύτητα και βάθος. Για να το πω διαφορετικά, ο μαθητής μαθαίνει παρατηρώντας τη γνώση του δασκάλου να ξεδιπλώνεται πολυδιάστατα. Η επανάληψη της αυθόρμητης αυτής επικοινωνίας επιτρέπει την ανάπτυξη του κριτικού τρόπου σκέψης, ενός εξελιγμένου εργαλείου επεξεργασίας πληροφοριών – με άλλα λόγια ενός προωθημένου αλγόριθμου. Η θεματολογική ευρύτητα, από την άλλη, επιτρέπει το «άνοιγμα» του μυαλού και τη διαμόρφωση της πνευματικής ευελιξίας.

Η αναγνώριση της σημασίας των δύο αυτών παραγόντων είναι επαναστατική δίχως να είναι καινούργια. Ουσιαστικά, υπήρξε η βάση του τρόπου εκπαίδευσης των ελίτ στην προβιομηχανική εποχή, που επιβίωσε μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση σε αριστοκρατικούς θυλάκους όπως τα κορυφαία πανεπιστήμια της Αγγλίας και της Αμερικής με την επωνυμία της «φιλελεύθερης παιδείας» (liberal arts education). Ο εκδημοκρατισμός της μεθόδου αυτής ήταν αδύνατος, αφενός γιατί η Παιδεία αυτού του είδους έχει τεράστιο κόστος και αφετέρου γιατί τόσο η βιομηχανική οικονομία όσο και η οικονομία των υπηρεσιών δεν είχαν ανάγκη για τέτοιου είδους δεξιότητες σε μαζική κλίμακα. Οι βιομηχανικοί εργάτες και οι υπάλληλοι των εταιρειών έπρεπε να είναι υπάκουοι και καλοί στο να εκτελούν πολύ συγκεκριμένα, μετρήσιμα έργα περιορισμένης εμβέλειας – όχι να σκέφτονται κριτικά και να εργάζονται δημιουργικά.

Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση οδηγεί στη μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, όπου η απασχόληση δεν θα βασίζεται πλέον στη διαίρεση εργασίας αλλά σε διαφορετικές δεξιότητες, που θα απαιτούν πνευματική ευρύτητα και ευελιξία. Η μετάδοσή τους προϋποθέτει με τη σειρά της αυθόρμητη επικοινωνία και μεγάλη θεματολογική ευρύτητα. Η μετάβαση στο νέο αυτό μοντέλο Παιδείας δεν θα είναι ούτε γρήγορη ούτε εύκολη. Αλλά η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί στην πρωτοπορία της.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή