ΝΤΟΝ ΝΤΕΛΙΛΛΟ
Zero K
μτφρ. Λαμπρινή Κουζέλη
εκδ. Εστία
Ο Ντον ΝτεΛίλλο (1936-), γεννημένος στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, με καταγωγή από την Ιταλία, είναι ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή συγγραφείς ή, όπως αναφέρεται, «ο πρώτος των πρώτων της σχολής του παραλόγου στο αμερικανικό μυθιστόρημα».
Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1971, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, με τον τίτλο «Americana», το οποίο έγραφε σε διάστημα τεσσάρων ετών. Τα επόμενα βιβλία του, τα οποία εκδόθηκαν από το 1972 έως το 1978, αν και έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από την κριτική, δεν σημείωσαν αξιόλογη αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό. Η στάση των αναγνωστών άλλαξε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 και μετά την ενθουσιώδη υποδοχή που είχε το μυθιστόρημα «Τα ονόματα», το 1982. Μάλιστα, πολλά από τα έργα που ακολουθούν βραβεύονται, και ο συγγραφέας καταξιώνεται.
Οι ιστορίες του, που διακρίνονται για την καφκική και μπεκετική ατμόσφαιρά τους, για την ελλειπτική τους γραφή, δεν έχουν την κλασική μορφή της αρχής – μέσης και τέλους, με υποθέσεις που περιορίζονται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Στην περίπτωση του Ντον ΝτεΛίλλο, πρόκειται για τη μυθιστορηματική διαχείριση των ιδεών. Ο ίδιος, που θαύμαζε το έργο του Τζέιμς Τζόις, σε συνέντευξή του είχε δηλώσει ότι έγινε συγγραφέας γιατί ήθελε να μάθει πώς να σκέφτεται, να αυτοσυγκεντρώνεται σε ορισμένα πράγματα, σε ορισμένες ιδέες, ενώ ομολόγησε ότι το έργο του Τζόις τον ώθησε να διακρίνει τη δύναμη της γλώσσας, να αποκτήσει την αίσθηση ότι η λέξη έχει ομορφιά και ιστορία.
Στο ερώτημα ποιο είναι το θέμα του μυθιστορήματος «Zero K» η απάντηση είναι ο θάνατος, αλλά και πολλά άλλα ζητήματα, πολιτικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, φιλοσοφικά, επιστημονικά, γλωσσολογικά. Και αν στο έργο του «Λευκός θόρυβος» σημειώνει ότι «όλες οι ιστορίες τελειώνουν με θάνατο», στο «Zero K» όλα ξεκινούν με τον θάνατο και καταλήγουν σε αυτόν. Θα μπορούσε ο άνθρωπος, μέσω της επιστήμης, να τον αποτρέψει εφόσον «γεννιόμαστε χωρίς να το θέλουμε. Θα πρέπει να πεθάνουμε χωρίς να το θέλουμε; Δεν είναι απόδειξη του ανθρώπινου μεγαλείου η άρνηση να δεχτούμε τη μοίρα που μας ορίστηκε;».
Οπως και να ’χει, εξάλλου, η αναγνώριση αυτών των σημαντικών παραμέτρων της ανθρώπινης φύσης, καθώς και η προσπάθεια για τον έλεγχο των φυσικών νόμων, τίποτε δεν αλλάζει εκτός από τον τρόπο σκέψης μας. Οι παραδοχές παραμένουν ίδιες, όπως και η πραγματικότητα, εφόσον ό,τι γεννιέται πεθαίνει.
Ο εκατομμυριούχος Ρος Λόκχαρτ επενδύει στην επιστήμη αιχμής, η οποία υπόσχεται να δώσει παράταση στη ζωή και να νικήσει τον θάνατο, όταν η αρχαιολόγος σύζυγός του Αρτις Μαρτινό αρχίζει να φθίνει από τη στιγμή που προσβάλλεται από ανίατη ασθένεια. Ο Τζέφρι, ο γιος του Ρος από πρώτο γάμο, θα συναντήσει το ζευγάρι σε μυστικές εγκαταστάσεις κάπου στην Ασία, σε περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, για να ζήσει από κοντά το πείραμα, μια επιστημονική ουτοπία στην οποία συναντώνται η τέχνη –άλλωστε το όνομα της γυναίκας είναι Αρτις, η γενική της λατινικής λέξης ars–, η επιστήμη, η θρησκεία, η απειλή της τρομοκρατίας, ορισμένα ιστορικά γεγονότα. Η γυναίκα «θα πέθαινε, με τη βοήθεια φαρμάκων, σε μια κρύα κρύπτη υπό το μηδέν, στη διάρκεια μιας ιατρικής διαδικασίας υψηλής ακριβείας…». Μα ακόμα και αν τα κύτταρα συνεχίσουν να υπάρχουν, τι γίνεται με την προσωπικότητα, την ιδιαίτερη συνείδηση; Τα θέματα που τίθενται είναι πολλά και δεν εξαντλούνται σε ένα σύντομο σημείωμα.
Η αφήγηση μεταφέρεται από τη Νέα Υόρκη στην Κεντρική Ασία και στην Ουκρανία, με εικόνες μερικές φορές ασύνδετες, οι οποίες ωστόσο αποδίδουν την πολύπτυχη πραγματικότητα, σε ένα πολυεπίπεδο και πολυσχιδές μυθιστόρημα.
Το αλληγορικό αυτό μυθιστόρημα, με τίτλο που παραπέμπει στην ομώνυμη κλίμακα θερμοκρασίας, όπου το απόλυτο μηδέν αντιστοιχεί στο 0Κ, τη χαμηλότερη δυνατή θερμοκρασία, σύμφωνα με τον Βρετανό Ουίλιαμ Τόμσον, 1ο βαρώνο Κέλβιν (1824-1907), είναι συνδυασμός επιστημονικής φαντασίας και φιλοσοφικού στοχασμού, ένα από τα πιο ώριμα και σπουδαία έργα της πρόσφατης παραγωγής.