Με μνημείο ασυδοσίας, ανεπάρκειας και παρατυπιών μοιάζει η ιστορία που περιγράφεται στις αναμορφωμένες οικονομικές καταστάσεις του 2017, τις οποίες έλεγξε η PwC και για τις οποίες εξέδωσε αρνητική γνώμη και ενέγραψε περισσότερες από 20 σοβαρότατες παρατηρήσεις.
Δάνεια χωρίς οικονομική λογική, μη εγκεκριμένες αμοιβές προς μέλη της οικογενείας Κουτσολιούτσου και της παρελθούσας διοίκησης εν γένει, αβεβαιότητες τόσο για τα ταμειακά διαθέσιμα όσο και τις υποχρεώσεις, τις απαιτήσεις και τα αποθέματα είναι μερικά μόνον από τα σημεία που εντοπίζει ο έλεγχος της PwC.
Οι νέες λογιστικές καταστάσεις που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη το πρωί αμφισβητούνται, όμως, από την ίδια ελεγκτική εταιρεία συνολικά, παρά το γεγονός πως δεν αφορούν την Ασία, όπως ο περυσινός έλεγχος της Alvarez & Marsal, αλλά την εν Ελλάδι δραστηριότητα.
Καθίσταται έτσι τώρα σαφές, 14 μήνες μετά το ξεσκέπασμα του σκανδάλου της Folli Follie από αλλοδαπό επενδυτικό κεφάλαιο, πως, ακόμα και μετά την κρίση που ξέσπασε στις 5 Μαΐου, καθ’ όλη τη διάρκεια του 2018 και ενδεχομένως και το 2019, οι ατασθαλίες και οι ύποπτες ροές χρημάτων προς τρίτους συνεχίζονταν σε ένα αέναο αμαρτωλό «πάρτι» ασυδοσίας.
Τρανταχτά τέτοια παραδείγματα αποτελούν, αφενός, οι αμοιβές ύψους 3 εκατ. ευρώ σε Αμερικανό νομικό σύμβουλο που φέρεται να είναι προσωπικός γνωστός της οικογενείας των βασικών μετόχων για την εξεύρεση επενδυτή και, αφετέρου, τα δάνεια ύψους 41 εκατ. ευρώ προς θυγατρικές πιθανότατα de facto ελεγχόμενες άμεσα ή έμμεσα από την οικογένεια Κουτσολιούτσου. Ακόμα η PwC εντόπισε πληρωμές μη εγκεκριμένων αμοιβών προς την οικογένεια και συνεργάτες της.
Με βάση τις αναμορφωμένες οικονομικές καταστάσεις, ο όμιλος της Folli Follie κατά τη χρήση του 2017 ενέγραψε ζημίες σε επίπεδο EBITDA ύψους 75,5 εκατ. ευρώ και καθαρές ζημίες 136,1 εκατ., ενώ αρχικά η διοίκηση Κουτσολιούτσου είχε ανακοινώσει κέρδη EBΙTDA 294 εκατ. και καθαρά κέρδη 216,8 εκατ. Οι πωλήσεις αναφέρονται στα 359 εκατ. και όχι στο 1,4 δισ. που είχε δηλωθεί. Το σύνολο των υποχρεώσεων της FF στα τέλη του 2017 βρίσκεται, σύμφωνα με τις νέες καταστάσεις, στα 725 εκατ. και τα ταμειακά δια-θέσιμα και ισοδύναμα ήταν 176, 6 εκατ. και όχι 446 εκατ., όπως είχε δηλωθεί. Ολα τα στοιχεία αυτά τελούν υπό τις επιφυλάξεις που διατυπώνει η PwC και κατ’ ουσίαν περιγράφουν μια εικόνα που μπορεί να είναι έτσι, αλλά μπορεί να είναι και χειρότερη.
Η PwC δικαιολογεί την αρνητική γνώμη της για τις καταστάσεις, σημειώνοντας πως «δεν κατέστη δυνατό να αποκτηθούν αξιόπιστα και επαρκή στοιχεία για την προετοιμασία και παρουσίαση όλων των γνωστοποιήσεων και επεξηγήσεων που απαιτούνται». Προσθέτει δε ότι «οι αναθεωρημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις δεν παρουσιάζουν εύλογα, από κάθε ουσιώδη άποψη, τη χρηματοοικονομική θέση, επίδοση και ταμειακές ροές του ομίλου». Τονίζει πως «η Folli Follie παρείχε δάνεια σε πρώην μέλη του διοικητικού συμβουλίου και είχε συμβληθεί με εταιρεία συνδεδεμένη με πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου, χωρίς άδεια, ενώ κατέβαλε στα μέλη του Δ.Σ. αμοιβές και παροχές οι οποίες συνολικά υπερβαίνουν το εγκεκριμένο ποσό» από τη γενική συνέλευση. Υπογραμμίζει επίσης πως «οι δανειακές υποχρεώσεις του ομίλου έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες» και «δεν έχει έρθει σε συμφωνία με τους δανειστές του για αναδιάρθρωση του υφιστάμενου χρέους ούτε έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από άλλα μέρη», παρά τις περί του αντιθέτου κατά καιρούς διαρροές της εταιρείας.
«Εάν τα στοιχεία του ενεργητικού και των υποχρεώσεων είχαν επιμετρηθεί με βάση τις ρευστοποιήσιμες αξίες τους στις αναθεωρημένες εταιρικές και ενοποιημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις, εκτιμούμε ότι αυτό θα είχε σημαντική επίδραση στη χρηματοοικονομική κατάσταση και στα αποτελέσματα της εταιρείας και του ομίλου», προσθέτει σε άλλο σημείο. Επιπλέον τονίζει πως «δεν συμφωνούμε με την εκτίμηση και την απόφαση της διοίκησης σχετικά με τον τρόπο σύνταξης και παρουσίασης των συνημμένων αναθεωρημένων εταιρικών και ενοποιημένων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, με βάση την αρχή της συνεχιζόμενης δραστηριότητας».
Το αόρατο χέρι…
Η ανάγνωση και μόνον των παραπάνω καθιστά σαφές πως η κακοδιαχείριση (sic) ήταν ο κανόνας διαχρονικά και συνεχίστηκε και πολύ μετά τις πρώτες αποκαλύψεις του περυσινού Μαΐου. Γεννώνται έτσι ζητήματα απιστίας κατ’ εξακολούθησιν προς την εταιρεία, καθώς και το ερώτημα γιατί τα νεότερα διοικητικά συμβούλια που ανέλαβαν τις τύχες της εταιρείας δεν στράφηκαν κατά του μάνατζμεντ Κουτσολιούτσου. Η απάντηση ίσως κρύβεται στα σενάρια που θέλουν όλο αυτόν τον καιρό «το αόρατο χέρι της οικογενείας» να εξακολουθεί να ασκεί de facto διοίκηση. Πλέον μένει να αποφανθούν οι αρμόδιες εποπτικές και δικαστικές αρχές.
Αβέβαιο το μέλλον της εταιρείας
Πρόταση συμφωνίας με τους πιστωτές που ουσιαστικά τους δίδει ακίνητα αξίας της τάξης των 90-100 εκατ. ευρώ και 20 εκατ. σε δόσεις με 9% επιτόκιο σε βάθος 5ετίας έβαλε στο τραπέζι η διοίκηση της Folli Follie. Τα περίπου 120 αυτά εκατομμύρια προφανώς αποτελούν τη βάση εκκίνησης μιας διαπραγμάτευσης που μπορεί να αρχίσει, αλλά μπορεί και να μην αρχίσει ποτέ. Οι ομολογιούχοι πιστωτές έχουν χρεόγραφα ονομαστικής αξίας της τάξης των 450 εκατ., πράγμα το οποίο σημαίνει πως πρέπει να «κουρέψουν» σε ποσοστό της τάξης του 70%-75% τις αξιώσεις τους, χωρίς να λαμβάνουν ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου της νέας εταιρείας που θα αναδυθεί από την εξυγίανση. Σε αυτήν, η μετοχική σύνθεση θα είναι παρόμοια με την προηγούμενη. Δηλαδή της εισηγμένης στην οποία βασικός μέτοχος με περίπου 40% είναι ο Δημήτρης Κουτσολιούτσος και με 16% η Fosun. Εάν και εφόσον έκλεινε μια τέτοια ή παρεμφερής συμφωνία με τους ομολογιούχους, οι οποίοι προς το παρόν φέρονται να ενημερώνονται και να αξιολογούν τις επόμενες κινήσεις τους όχι με θετική προδιάθεση, τότε η εταιρεία με τις αναμορφωμένες καταστάσεις του 2017 και τη συμφωνία μπορεί να καταθέσει αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 106 και να «κουρέψει» και τους υπόλοιπους πιστωτές. Με την κατάθεση δικαιούται να ζητήσει άρση της δέσμευσης των ακινήτων της, την οποία έχουν επιβάλει οι ελληνικές δικαστικές αρχές. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να προδικάσει την απόφαση της Δικαιοσύνης, αλλά είναι πολύ πιθανό ότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα των εκατοντάδων μικρομετόχων της και άλλων προμηθευτών δεν θα ικανοποιηθεί εδώ που έχουν φθάσει τα πράγματα, με την παραμονή της οικογένειας Κουτσολιούτσου στη Folli Follie. Επιπλέον, ο «διακανονισμός» αυτός ρίχνει νερό στον μύλο όσων από την αρχή ισχυρίστηκαν πως όλα συμβαίνουν βάσει οργανωμένου σχεδίου της οικογένειας Κουτσολιούτσου για να κρατήσει την εταιρεία και να «πέσει στα μαλακά». Εξάλλου, ισχυρίζονται πολλοί, είναι προφανές πως η διοίκηση ασκείται ακόμα ή έστω επηρεάζεται από τους βασικούς αυτούς μετόχους, αφού παρά τα όσα αποκαλύφθηκαν από την PwC πως συνέβαιναν ολόκληρο το 2018, καμιά σύνθεση των διάδοχων διοικητικών συμβουλίων από το φθινόπωρο μέχρι σήμερα δεν έθεσε θέμα απιστίας και αποζημίωσης της εταιρείας από τη διαχείριση της οικογένειας. Πολλές εκ των αλλεπάλληλων παραιτήσεων μελών και εκτελεστικών στελεχών της εταιρείας έχουν αποδοθεί ακριβώς σε αυτή την κατάσταση: την ανησυχία για τον καταλογισμό σε αυτούς ευθυνών που δεν τους αναλογούν. Είναι επίσης σαφές πως σχεδόν οιαδήποτε λύση ήθελε αναδυθεί, αν και εφόσον αναδυθεί, ουδόλως διασφαλίζει τις προοπτικές εξυγίανσης της εταιρείας. Δεν είναι μόνον η ασθενέστατη θέση στην οποία έχει περιέλθει λόγω της απώλειας σημάτων και των προβλημάτων ρευστότητας, αλλά και οι νέες περιπέτειες στην οποία την ωθούν οι αποκαλύψεις της PwC.
Τα σκοτεινά σημεία που δεν μπόρεσαν να ελεγχθούν, καθώς η διοίκηση δεν έδινε στοιχεία
Από όσα αναγράφουν οι ορκωτοί ελεγκτές της PwC στις αναμορφωμένες οικονομικές καταστάσεις του 2017 –που περιλαμβάνουν όμως και μεταγενέστερα γεγονότα έως και τις πρόσφατες εβδομάδες–, προκύπτουν πολλά και ενδιαφέροντα. Μεταξύ αυτών και το ότι «για σημαντικό μέρος του δείγματος που επιλέξαμε για τον έλεγχο επί των λειτουργικών εξόδων διοίκησης και διάθεσης της χρήσης που έληξε την 31η Δεκεμβρίου 2017, η διοίκηση της εταιρείας δεν μας παρείχε τα απαραίτητα ελεγκτικά τεκμήρια». Επιπροσθέτως, σημειώνουν ότι «η διοίκηση δεν μας παρείχε επαρκείς εξηγήσεις και αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την κατάληξη ή διάθεση των εισπράξεων σε μετρητά από πωλήσεις λιανικής για μέρος του δείγματος εσόδων που ελέγξαμε». Επίσης επισημαίνεται πως η Folli Follie «δεν έχει ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες για τον εντοπισμό αδυναμιών, ελλείψεων και παραλείψεων στο σύστημα εσωτερικού ελέγχου, που έχουν οδηγήσει στην επεξεργασία και δημοσίευση εσφαλμένης χρηματοοικονομικής πληροφόρησης». Επιπλέον διαπιστώνεται «εγγενής αδυναμία εφαρμογής των κατάλληλων δικλίδων εσωτερικού ελέγχου που θα επέτρεπαν στη διοίκηση να έχει επαρκή και αξιόπιστα δεδομένα ώστε να καταρτίσει τις αναθεωρημένες εταιρικές και ενοποιημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις απαλλαγμένες από ουσιώδη σφάλματα, που οφείλονται είτε σε απάτη είτε σε λάθος». Γράφει ακόμα η PwC πως «δεν κατέστη εφικτό να γίνει από τη διοίκηση πλήρης αναδρομική διόρθωση των λαθών στις ενοποιημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις, σύμφωνα με τα όσα ορίζει το διεθνές λογιστικό πρότυπο». Ετσι τα συγκριτικά στοιχεία των αναθεωρημένων ενοποιημένων καταστάσεων χρηματοοικονομικής θέσης, συνολικού εισοδήματος, μεταβολών ιδίων κεφαλαίων και ταμειακών ροών της χρήσεως που έληξε την 31η Δεκεμβρίου 2016 είναι ουσιωδώς εσφαλμένα όπως και τα προηγούμενα. Ακόμα, βρέθηκαν δάνεια προς θυγατρικές εταιρείες του ομίλου, τα οποία ανέρχονται συνολικά σε περίπου 41 εκατομμύρια ευρώ, το προϊόν των οποίων είναι εν πολλοίς άγνωστο. Εξάλλου, η εταιρεία «μέχρι τον Μάιο του 2019 δεν είχε διαδικασία για την καταγραφή και τον εντοπισμό των συνδεδεμένων μερών, καθώς και για την ορθή και έγκαιρη αποτύπωση των συναλλαγών της εταιρείας με τα συνδεδεμένα μέρη». Παρατήρηση που σημαίνει πως ακόμα και τον φετινό Μάιο κανείς δεν μπορούσε να ελέγξει τι γινόταν μεταξύ μητρικής και θυγατρικών.
Είναι ενδεικτικό πως στις παρατηρήσεις αναγράφεται ότι «εντοπίσαμε συναλλαγές με εταιρείες οι οποίες ελέγχονταν από συνδεδεμένα μέρη (σ.σ.: πιθανολογείται της οικογένειας των μετόχων), καθώς και συναλλαγές με συνδεδεμένα μέρη, οι οποίες δεν είχαν αποτυπωθεί στις υπό έλεγχο αναθεωρημένες εταιρικές και ενοποιημένες χρηματοοικονομικές καταστάσεις». «Ως εκ τούτου, δεν μπορέσαμε να επιβεβαιώσουμε ότι η εταιρεία δεν συναλλασσόταν και με άλλες εταιρείες ελεγχόμενες από συνδεδεμένα μέρη», προσθέτουν.
Ειδική αναφορά γίνεται σε «σύμβαση με προμηθευτή που συνάφθηκε την 18η Μαΐου 2018 και η οποία δέσμευε την εταιρεία στην καταβολή αμοιβής επιτυχίας σε περίπτωση επιτυχούς διαμεσολάβησης για την προσέλκυση επενδυτών στην εταιρεία. Ο συγκεκριμένος προμηθευτής τιμολόγησε ποσό 5 εκατ. δολ. με επιβάρυνση των αποτελεσμάτων του 2018, επικαλούμενος την προσφορά τρίτου για την πραγματοποίηση επένδυσης στην εταιρεία ποσού 250 εκατ. ευρώ. Ο όμιλος, μέχρι και τον Αύγουστο του 2018, είχε καταβάλει στον συγκεκριμένο προμηθευτή συνολικό ποσό άνω των 3 εκατ. δολ. μέσω δύο εταιρειών του ομίλου. Δεν μπορέσαμε να επιβεβαιώσουμε την οικονομική ουσία της ανωτέρω συναλλαγής», καταλήγουν οι ορκωτοί. Σε άλλο σημείο επισημαίνουν πως, ακόμα και σήμερα, η Folli Follie «δεν εφαρμόζει διαδικασία συμφωνίας των υπολοίπων των τραπεζικών λογαριασμών», ενώ πιθανολογείται η ύπαρξη «ενδεχόμενων υποχρεώσεων που τυχόν προκύπτουν από την παροχή εγγυήσεων της εταιρείας προς τρίτους, αναφορικά με τις δραστηριότητες θυγατρικών της». Επίσης γίνεται επισήμανση σε «απαίτηση της μητρικής εταιρείας από τη FF Group Sourcing Ltd, ύψους 10 εκατ. ευρώ, η οποία δεν εμφανιζόταν ως υποχρέωση στα βιβλία της θυγατρικής». Ακόμη, επιβεβαιώθηκε «αποστολή των χρημάτων, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2015, με αιτιολογία την εξαγορά της εταιρείας Landocean Industrial Limited, η οποία εντέλει δεν πραγματοποιήθηκε. Με τη λήψη των χρημάτων, η θυγατρική δεν αναγνώρισε την υποχρέωση προς την εταιρεία ως ώφειλε και, αντ’ αυτού, διενεργήθηκε λογιστική εγγραφή που υποδηλώνει τη μεταφορά χρημάτων μεταξύ δύο δικών της λογαριασμών σε διαφορετικές τράπεζες». Η PwC προσθέτει πως η FF «δεν ήταν σε θέση να διενεργήσει απογραφή παγίων» ενώ όσον αφορά τα αποθέματα επισημαίνει ότι «διενεργήσαμε εναλλακτικές διαδικασίες με στόχο να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη των αποθεμάτων κατά τις ανωτέρω ημερομηνίες αναφοράς. Δεν κατέστη εφικτό να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες αυτές λόγω του ότι η εταιρεία και οι θυγατρικές αυτής δεν τηρούν αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης της αποθήκης». Οι ορκωτοί της PwC δηλώνουν ακόμα πως «δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε την εν γένει πληρότητα των φορολογικών υποχρεώσεων της εταιρείας εξαιτίας της πλημμελούς τήρησης των βιβλίων της εταιρείας». Επιπροσθέτως υπογραμμίζουν πως «δεν λάβαμε επαρκή και κατάλληλα ελεγκτικά τεκμήρια για να επιβεβαιώσουμε την πραγματοποίηση, την ακρίβεια και την πληρότητα από τις πωλήσεις χονδρικής και λιανικής».
Οσον αφορά το πώς η Folli Follie επιβιώνει μέχρι σήμερα, χρήσιμες ίσως είναι οι εγγραφές σύμφωνα με τις οποίες στο δεύτερο εξάμηνο του 2018 «η εταιρεία εκποίησε μετοχές της Dufry AG συνολικής αξίας 47,69 εκατ. ευρώ» και ότι προέβη σε πώληση ενός ελικοπτέρου και του ακινήτου στο Χονγκ Κονγκ (σ.σ.: το διαμέρισμα της οικογένειας) έναντι συνολικού ποσού 18,2 εκατ.