Από το «Σπούτνικ 1» στο «Απόλλων 11»

Από το «Σπούτνικ 1» στο «Απόλλων 11»

5' 26" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο άνθρωπος πάντα αισθανόταν δέος μπροστά στο μυστήριο του έναστρου ουρανού. Το δέος των αρχαίων λαών για τα ουράνια φαινόμενα αποτυπώθηκε από την πρώτη κιόλας στιγμή στη θεοποίηση του Ηλιου, των πλανητών και της Σελήνης, στις δεισιδαίμονες προκαταλήψεις των ανθρώπων για την υποτιθέμενη επιρροή που τα ουράνια σώματα ασκούσαν στις ζωές τους και στις θρησκευτικές ιεροτελεστίες τους. Η απαρχή των επιστημών, η πρώτη δηλαδή προσπάθεια να δοθούν φυσικές εξηγήσεις για τα φυσικά φαινόμενα, ώστε να ερμηνευθεί αυτός ο «εξαίσιος νέος κόσμος» με ορθολογικό τρόπο, απαλλαγμένο από τις θρησκευτικές και δεισιδαίμονες αντιλήψεις του παρελθόντος, αποτυπώθηκε για πρώτη φορά στην Ιστορία με την έλευση των προσωκρατικών φυσικών φιλοσόφων.

Με το πέρασμα των αιώνων, καθώς οι επιστημονικές γνώσεις αυξάνονταν και τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα διαδέχονταν το ένα το άλλο, η εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου να κατανοήσει τον κόσμο και τα φυσικά φαινόμενα οδήγησε σε μια σειρά από επαναστατικές ανακαλύψεις. Ξεκινώντας με τη μεγάλη συνεισφορά του Κοπέρνικου, του Κέπλερ, του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα, η προσπάθεια αυτή κορυφώθηκε στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα με την ανάπτυξη της κβαντικής φυσικής και των θεωριών της σχετικότητας, που αποτελούν και τα θεμέλια της σύγχρονης επιστήμης. Την ίδια περίπου εποχή, οι μεγάλοι θεωρητικοί πρόδρομοι της εξερεύνησης του Διαστήματος θεμελίωναν την επιστήμη της πυραυλικής, δίνοντας σάρκα και οστά στα όνειρα του ανθρώπου για την εξερεύνηση άλλων κόσμων.

Και όμως, όταν τελικά ο Νιλ Αρμστρονγκ έκανε το 1969 το πρώτο του «μικρό βήμα» στην επιφάνεια της Σελήνης, αυτό το «γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα» δεν ήταν τόσο το αποτέλεσμα ενός συναρπαστικού ταξιδιού για την αποκρυπτογράφηση των μυστικών του Διαστήματος, όσο το αποτέλεσμα του σκληρού και αδυσώπητου ανταγωνισμού μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής: της Σοβιετικής Ενωσης (ΕΣΣΔ) και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ).

Πραγματικά, στα τέλη περίπου του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που είχαν ήδη αρχίσει να διαμορφώνονται οι συνθήκες γι’ αυτό που έμελλε να μείνει γνωστό στην Ιστορία ως Ψυχρός Πόλεμος, οι Αμερικανοί και οι Σοβιετικοί είχαν αποδυθεί σε έναν άνευ προηγουμένου αγώνα δρόμου, προκειμένου να αρπάξουν ο ένας από τα χέρια του άλλου τους Γερμανούς επιστήμονες που είχαν συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της γερμανικής πολεμικής μηχανής. Με την «Επιχείρηση Συνδετήρας», μάλιστα, οι Αμερικανοί μετέφεραν στις ΗΠΑ πολλούς Γερμανούς επιστήμονες, αρκετοί από τους οποίους ήταν ενεργά μέλη του Γερμανικού Ναζιστικού Κόμματος, ακόμη και εγκληματίες πολέμου. Ενας απ’ αυτούς ήταν και ο Βέρνερ φον Μπράουν, που συνέβαλε στον σχεδιασμό και την κατασκευή των ιπτάμενων βομβών-πυραύλων V2. Οι πύραυλοι Saturn V (Κρόνος 5), οι οποίοι έστειλαν τους πρώτους αστροναύτες στη Σελήνη, ήταν πρωτίστως δικό του επίτευγμα.

Τεχνολογική διελκυστίνδα

Καθώς, λοιπόν, οι σφαίρες επιρροής των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ διαμορφώνονταν με την ίδρυση του NATO και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η διαμάχη των δύο πόλων οδήγησε σε έναν πολύχρονο ανταγωνισμό για την επιβεβαίωση των πολιτικών τους θέσεων και την υπερίσχυση των στρατηγικών τους στόχων. Αναπόσπαστο τμήμα σε αυτή τη διαμάχη αποτέλεσε η επιστημονική και τεχνολογική διελκυστίνδα μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, η οποία παράλληλα με την κούρσα των εξοπλισμών οδήγησε αναπόφευκτα και στην κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος. Ετσι, οι διαστημικές πρωτιές που αφορούσαν στην εξερεύνηση του Διαστήματος, όπως η κατασκευή και η τοποθέτηση σε τροχιά τεχνητών δορυφόρων, η αποστολή ανθρώπων στο Διάστημα και η προσσελήνωση αστροναυτών στη Σελήνη αποτέλεσαν μέσα σε αυτό το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής κεφαλαιώδεις στόχους προς επίτευξη.

Το πρώτο διαστημικό ρεκόρ, που σηματοδότησε και επίσημα πλέον την έναρξη του αμερικανοσοβιετικού ανταγωνισμού για την κατάκτηση του Διαστήματος, καταρρίφθηκε από την ΕΣΣΔ στις 4 Οκτωβρίου 1957 με την εκτόξευση του Σπούτνικ 1, του πρώτου τεχνητού δορυφόρου. Αυτή η εντυπωσιακή για την εποχή της επιτυχία των Σοβιετικών ισοδυναμούσε για πολλούς Αμερικανούς με ένα διαστημικό Περλ Χάρμπορ. Πολύ περισσότερο δε που, λίγο αργότερα, την ακολούθησε η εξίσου εντυπωσιακή καταστροφή του αμερικανικού Vanguard TV3 σχεδόν αμέσως μετά την εκτόξευσή του, η οποία μάλιστα μεταδόθηκε ζωντανά από την τηλεόραση, επιτείνοντας το αίσθημα αποτυχίας των Αμερικανών καταμεσής του Ψυχρού Πολέμου. Το αμερικανικό Κογκρέσο, θορυβημένο από αυτό που θεωρούσε απειλή για την ασφάλεια και την τεχνολογική υπεροχή των ΗΠΑ, προέτρεψε σε άμεση αντίδραση. Συνειδητοποιώντας ότι η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στο Διάστημα θα ήταν εφικτή μόνο με την ίδρυση μιας νέας υπηρεσίας, η οποία θα σχεδίαζε και θα υλοποιούσε όλες τις μη στρατιωτικές δραστηριότητές τους στο Διάστημα, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ υπέγραψε στις 29 Ιουλίου 1958 την ίδρυση της NASA, η οποία ξεκίνησε τη λειτουργία της δύο μήνες αργότερα.

Και όμως, αρκετές από τις διαστημικές πρωτιές που ακολούθησαν, συνέχισαν να καταρρίπτονται από την ΕΣΣΔ, με χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα τη θρυλική πτήση του Βοστόκ 1 στις 12 Απριλίου 1961, στη διάρκεια της οποίας ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε στο Διάστημα. Η αμερικανική πλευρά άρχισε πλέον να συνειδητοποιεί ότι την τελική και πιο εντυπωσιακή παρτίδα αυτού του διαστημικού πόκερ θα κέρδιζε η πλευρά που θα έστελνε με επιτυχία και ασφάλεια τον πρώτο άνθρωπο στη Σελήνη.

Ο πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι, όμως, αναλογιζόμενος τις συνέπειες μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, δίσταζε αρχικά να υιοθετήσει την ιδέα μιας επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη. Γι’ αυτό, προτού δεσμεύσει το αμερικανικό έθνος στην επίτευξη αυτού του στόχου, απαίτησε από τη NASA αποδείξεις ότι η αποστολή αστροναυτών στο Διάστημα μπορεί να γίνει με σχετική έστω ασφάλεια. Την απόδειξη αυτή την έδωσε στις 5 Μαΐου 1961 ο Αλαν Σέπαρντ, ο πρώτος Αμερικανός που πέταξε στο Διάστημα, υλοποιώντας τον βασικό στόχο του διαστημικού προγράμματος Mercury (Ερμής). Λίγες μέρες αργότερα, στις 25 Μαΐου 1961, ο πρόεδρος Κένεντι με την ιστορική του ομιλία προς το Κογκρέσο έθετε ως στόχο την αποστολή αστροναυτών στη Σελήνη, που εντέλει θα υλοποιούνταν με το πρόγραμμα Apollo (Απόλλων).

Ωστόσο, πολλά ερωτήματα, κομβικής σημασίας για την υλοποίηση του προγράμματος Apollo, εξακολουθούσαν να παραμένουν αναπάντητα. Χαμένο ανάμεσα στις πρωτοπόρες αποστολές Mercury και στον θρίαμβο των αποστολών Apollo, το διαστημικό πρόγραμμα Gemini (Δίδυμοι, 1963-1966) σχεδιάστηκε προκειμένου να τα απαντήσει. Τέσσερις ήταν οι βασικοί στόχοι του προγράμματος Gemini: να αποδειχθεί η αντοχή αστροναυτών, εξοπλισμού και συσκευών σε διαστημικές πτήσεις μεγάλης διάρκειας, να αποδειχθεί ότι ένας αστροναύτης μπορεί να εργαστεί εκτός της διαστημοσυσκευής του, να υλοποιηθούν προσεγγίσεις και συνδέσεις διαστημοσυσκευών σε τροχιά και να βελτιωθούν οι τεχνικές επανεισόδου στην ατμόσφαιρα και προσεδάφισης σε προεπιλεγμένο σημείο. Τον Νοέμβριο του 1966, το πρόγραμμα Gemini ολοκληρώθηκε θριαμβευτικά, αφού σε τρία μόλις χρόνια κατόρθωσε να αποδείξει όλες τις τεχνικές που ήταν απαραίτητες για την επιτυχή αποστολή των πρώτων αστροναυτών στη Σελήνη. Σχεδόν 3 χρόνια αργότερα, με την εκτόξευση του Apollo 11 στις 16 Ιουλίου 1969, τα 20 και πλέον χρόνια του σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ για την κατάκτηση του Διαστήματος, πλησίαζαν προς το τέλος τους.

* Ο κ. Αλέξης Δεληβοριάς είναι αστροφυσικός στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή