Η δολοφονία της Σούζαν Ιτον στην Κρήτη με απασχολεί από την ώρα που μάθαμε ότι η Αμερικανίδα επιστήμων με το όμορφο χαμόγελο και τη διαπεραστική ματιά έπεσε θύμα ενός βάναυσου εγκλήματος.
Ο δράστης, ένας 27χρονος ντόπιος, έτυχε να τη δει ενώ αυτή περπατούσε σε επαρχιακό δρόμο κοντά στο συνέδριο στο οποίο συμμετείχε. Εάν τον είδε να έρχεται μέσα στο άσπρο αυτοκίνητό του, θα τον χαιρέτησε και θα χαμογέλασε.
Η ιστορία αυτή έχει απασχολήσει πολλούς, από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έως τις προσωπικές μας σκέψεις. Ισως επειδή η Σούζαν Ιτον ήταν επιστήμων παγκοσμίως γνωστή στην κοινότητα των βιολόγων, Αμερικανίδα που ζούσε και εργαζόταν στη Γερμανία, αγαπητή σε όσους τη γνώριζαν. Τα μηνύματα αγάπης, απορίας και θυμού για τον φόνο της, από κάθε γωνιά της Γης, αυτό μαρτυρούν.
Δεν ήταν μία από τις «ανώνυμες» γυναίκες που δολοφονούνται από άνδρες και των οποίων ο θάνατος δεν προκαλεί το ίδιο ενδιαφέρον. Η δολοφονία της, όμως, επιβεβαιώνει για άλλη μία φορά ότι κάθε γυναίκα μπορεί να πέσει θύμα τέτοιου εγκλήματος. Οπουδήποτε. Καμία δεν είναι ασφαλής. Ούτε μέσα στο καλοκαιρινό καταμεσήμερο στην Κρήτη, το νησί-θρύλος και θέρετρο, λίκνο αρχαίου πολιτισμού, με τους αιώνιους μύθους και την ηρωική ιστορία.
Βλέποντας τη φωτογραφία του δολοφόνου δίπλα στο πορτρέτο της Σούζαν Ιτον, μου ήρθαν τα λόγια του βασιλιά Λιρ όταν αντικρίζει νεκρή την κόρη του Κορντίλια. «Γιατί ένα σκυλί, ένα άλογο, ένας ποντικός να ζει και συ να είσαι άψυχη;» ρωτάει. Πού είναι η δικαιοσύνη, ποιο το νόημα; Τι κάνει έναν άνθρωπο να αφαιρέσει τη ζωή άλλου μόνο και μόνο επειδή μπορεί;
Αυτό αναρωτιόμαστε κάθε φορά, καθώς προσπαθούμε να καταλάβουμε τη σκοτεινή απελπισία των ανθρώπινων σχέσεων, τον πολιτικό και θρησκευτικό φανατισμό, τις ψυχικές ασθένειες και διαταραχές που συνήθως βλέπουμε όταν είναι αργά.
Καταλαβαίνουμε ότι άνδρες μπορούν να σκοτώσουν για να ικανοποιήσουν σαδιστικές ορμές, αφήνοντάς μας να ψάχνουμε τις βαθύτερες αιτίες, αλλά ακόμη δυσκολευόμαστε να συμφιλιωθούμε με την αλήθεια ότι αδυνατούμε να προετοιμαστούμε επαρκώς για κάθε ενδεχόμενο.
Δεν μπορούμε να ζούμε με την ιδέα ότι ο καθένας είναι οιονεί δολοφόνος, ότι κάθε αυτοκίνητο που περνάει είναι φονικό όπλο, ότι κάθε επιβάτης στο μετρό είναι βομβιστής αυτοκτονίας.
Εψαξα στο Twitter, για να διαβάσω τι είχαν να πουν για τη Σούζαν τα μέλη της οικογένειάς της, οι φίλοι και συνάδελφοι, να τη θυμάμαι έτσι. Μέσα στα πολλά μηνύματα, έμαθα για την αγάπη της για τη μουσική (έπαιζε πιάνο), που μοιραζόταν με τον σύζυγο και τους δύο γιους τους.
Βρήκα και μια αναφορά σε συνέντευξη που αυτή είχε δώσει στο περιοδικό Journal of Cell Biology το 2013. Με τίτλο «Σούζαν Ιτον: Η όμορφη λογική της ανάπτυξης». Στην ερώτηση σχετικά με το ποιοι αποτέλεσαν πρότυπα απαντάει ότι ο πατέρας της, ηλεκτρολόγος μηχανολόγος, ήταν «πάντα πραγματική έμπνευση για μένα».
Προσθέτει ότι «γι’ αυτόν όλα είχαν ενδιαφέρον, ήταν σπουδαίος επιστήμονας». Μετά, απρόσμενα, λέει: «Ντρέπομαι λίγο να το πω, αλλά άλλη επιρροή ήταν ο κ. Σποκ του “Σταρ Τρεκ”. Νομίζω το πιο αγαπημένο πράγμα που ο Σποκ είπε ποτέ ήταν η απάντησή του προς έναν άλλο αξιωματικό ο οποίος είχε πει ότι “αισθάνθηκε” ότι κάτι δεν ήταν σωστό. Ο αξιωματικός είπε: “Ηταν απλώς ένα συναίσθημα, κ. Σποκ. Δεν περιμένω να το καταλάβετε”. Και ο Σποκ απάντησε: “Το καταγράφω, χωρίς να το κατανοώ”. Το μάθημα που πήρα απ’ αυτό ήταν ότι μπορούμε να προσεγγίζουμε με ορθολογικό τρόπο τα αδιανόητα. Εάν τα δεχόμαστε, τότε μπορούμε να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνουν».
Και αυτή τη στιγμή, στον κατακλυσμό σκέψεων και συναισθημάτων που προκαλεί η τερατώδης πράξη η Σούζαν Ιτον γίνεται μάρτυρας, δραστήριος και ορθολογικός παρατηρητής. Εάν αποδεχόμαστε το αδιανόητο, μπορούμε να σκεφτούμε τι μπορεί να σημαίνει, λέει. Αναγκαζόμαστε να αποδεχθούμε το αδιανόητο, τον θάνατό της· πρέπει να σκεφτούμε, όμως, τι σημαίνει. Πώς και γιατί συνέβη; Τι μπορεί να αποτρέψει τέτοιες πράξεις;
Οσον αφορά την Κρήτη, οι πολίτες είναι συντετριμμένοι και υπάρχει ανάγκη για σοβαρή συζήτηση. Η εμμονή με το σπουδαίο παρελθόν και με μια κληρονομιά ανομίας ενθαρρύνει συμπεριφορές που παραβιάζουν τα όρια που ορίζουν μια σύγχρονη κοινωνία.
Αντί να ενισχύονται μέσω δημόσιας συζήτησης, εκπαίδευσης και της εφαρμογής του νόμου, τα όρια παραβιάζονται για να βολέψουν κάθε λογής προσωπικού αυταρχισμού. Ομως, μόνον όταν η κοινωνία έχει σαφή όρια, φαίνονται οι απειλές.
Τυχαία, φρικιαστικά εγκλήματα διαπράττονται παντού και δεν μπορούν όλα να αποτραπούν. Ως ορθολογικά όντα, μπορούμε να το καταλάβουμε αυτό. Στην Κρήτη, όμως, με τις συγκεκριμένες παραδόσεις, έχουμε ανάγκη να κατανοήσουμε τα προβλήματα και να τα λύσουμε.
Για να τιμήσουμε τη ζωή και την «όμορφη λογική» της Σούζαν Ιτον, για να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη της, για να σωθούμε από τον λαβύρινθο, πρέπει να πιάσουμε το νήμα εκεί όπου το άφησε αυτή.