Πολύ μελάνι έχει χυθεί και ακόμη περισσότερες είναι οι πολιτικές εξαγγελίες αναφορικά με το «Αναπτυξιακό κεφάλαιο» του Πολιτισμού και της «χαμένης» ευκαιρίας του πολιτιστικού τουρισμού. Η ευκαιρία δεν είναι χαμένη, είναι μπροστά μας αρκεί να δράσουμε με γνώση των διεθνών τάσεων και με άμεση υλοποίηση βέλτιστων πρακτικών. Διεθνώς, η ανάπτυξη του τουρισμού επιδεικνύει μεγάλη ανθεκτικότητα έναντι της παγκόσμιας γεωπολιτικής αβεβαιότητας και της οικονομικής αστάθειας με προβλέψεις 1,8 δισ. διεθνών τουριστών μέχρι το 2030.
Στη χώρα μας ο τουρισμός έχει πολύ έντονη εποχικότητα στους μήνες Ιούνιο-Σεπτέμβριο και, ενώ έχει σχεδόν διπλασιαστεί την προηγούμενη δεκαετία ο αριθμός τουριστών, το έσοδο έχει εμφανή υστέρηση, με βασικότερη αιτία, τη διάρκεια παραμονής.
Οι πίνακες επιβεβαιώνουν πώς είμαστε πολύ έντονα «Sea and Sun» προορισμός. Αρα, πρέπει να εστιάσουμε στην άμβλυνση της εποχικότητας και στην αύξηση των εσόδων μέσω της διεύρυνσης της παραμονής στον προορισμό. Τη συμπλήρωση του brand name της χώρας σε προορισμό «Sea, Sun and Culture». Σε ποιο βαθμό, όμως, έχουμε πολιτιστικό τουρισμό συγκρινόμενοι με άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Ποια είναι η σύνδεση των μεγεθών: Αριθμός τουριστών, αριθμός επισκέψεων σε μνημεία και αριθμός μνημείων UNESCO; Τα στοιχεία αποκαλύπτουν κάτι πολύ ενδιαφέρον (πίνακας 2).
Η διαπίστωση δείχνει τη «δυνατότητα», που όμως δεν αρκεί. Το θέμα είναι πάντα το «πώς» θα επιτύχουμε αυτά τα επίπεδα επισκεπτών. Η δυσκολία δεν έγκειται στην «υπόσχεση» και στην «εκφώνηση» μιας πολιτικής ή στρατηγικής. Το ζητούμενο είναι πάντα η υλοποίηση και αποτέλεσμα μετρήσιμο με νούμερα και όχι με κοσμητικά επίθετα. Ο σχεδιασμός χωρίς υλοποίηση είναι απλά «ασκήσεις επί χάρτου».
Η «μετατροπή» όλων των τουριστών ενός προορισμού σε επισκέπτες αρχ. χώρων και μουσείων, όπως έχουν καταφέρει άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα προσφέρει σημαντικά άμεσα οφέλη μέσω της ενίσχυσης της επισκεψιμότητας που με τα νούμερα του 2017 θα σήμαινε αύξηση 40% με απλή αναγωγή (ή 40 εκατ. ευρώ) – χωρίς να συμπεριλάβουμε οποιαδήποτε νέα πολιτική αναφορικά με αύξηση τιμής στο εισιτήριο ή πολιτικές εισιτηρίων ελευθέρας εισόδου. Τα δε έμμεσα έσοδα από την αύξηση της παραμονής στον προορισμό ή και τη διεύρυνση της τουριστικής σεζόν (καταλύματα, εστίαση κ.ά.), δημιουργούν νέα οικονομική δραστηριότητα στην τοπική οικονομία.
Με το δεδομένο ότι όλοι οι τουριστικοί προορισμοί στη χώρα μας έχουν σε πολύ κοντινή απόσταση αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο, δίνουμε προτεραιότητα στην προβολή των μνημείων χαμηλής επισκεψιμότητας. Δεν θα έχουμε ιδιαίτερο όφελος από την αύξηση των επισκεπτών στην Ακρόπολη. Μάλλον κίνδυνο διατρέχουμε από το «overcrowding».
Πρέπει να στοχεύσουμε επικοινωνιακά στις δύο βασικές ηλικιακές ομάδες τουριστών, στους «Millenials» (ηλικίες 20-40) που ενδιαφέρονται για εμπειρίες και αυθεντικότητα και είναι προσανατολισμένοι στην τεχνολογία και στους «Baby Boomers» (ηλικίες 60+), τη γενιά με το συγκριτικά μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα και διαθέσιμο χρόνο. Επίσης, στις αγορές που διαμορφώνουν μια ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη, την Κίνα και την Ινδία.
Ο τουρίστας επιλέγει προορισμό με βάση τη δομημένη πληροφορία που βρίσκει στο Διαδίκτυο, γι’ αυτό απαιτούνται:
α) Καθολική εφαρμογή e-ticket σε όλους τους αρχ. χώρους, και στους 275, με προτεραιότητα αυτούς με χαμηλή επισκεψιμότητα.
β) Συνεργασία με Booking, Google, AirBnB, Tripadvisor κ.ά., παρόμοιες βάσεις για προβολή και διαφήμιση όλων των χώρων.
γ) Προώθηση του branding της Ελλάδας μέσω της πολιτιστικής διπλωματίας στις αγορές της Κίνας και Ινδίας.
Ο πολιτισμός είναι ένα πολύ ισχυρό και με επιρροή διαφημιστικό εργαλείο, γιατί οι καταναλωτές δεν είναι τόσο επιφυλακτικοί απέναντι στη διαφήμιση πολιτιστικών προορισμών όσο είναι προς τα εμπορικά μηνύματα. Οσο εμείς παραμένουμε προσκολλημένοι σε παλιές πρακτικές και όχι στα σύγχρονα εργαλεία της τεχνολογίας, «χάνουμε το τρένο» που το κερδίζουν άλλοι. Ανεπιστρεπτί.
Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί μία από τις ειδικές μορφές τουρισμού με ισχυρό ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα, την «Αυθεντικότητα» και «Μοναδικότητα» του κάθε χώρου και η σύνδεσή του με την τεχνολογία θα του δώσει την ώθηση που του λείπει. Πρέπει, όμως, να αναδειχθούν και αξιακοί λόγοι που επιβάλλουν την άμεση σύνδεση της τεχνολογίας με τον πολιτισμό. Η πολιτιστική μας κληρονομιά έχει άρρηκτη αναφορά στις αξίες του παρελθόντος και αυτή η νοητή γραμμή δεν διακόπτεται, συνεχίζεται και συνυπάρχει αρμονικά με τις σύγχρονες αξίες της εποχής μας, όπως είναι η τεχνολογία!
* Η κ. Αθηνά Κων. Χατζηπέτρου είναι οικονομολόγος με εξειδίκευση στην Επιχειρησιακή Ερευνα και στην Πολιτιστική Διαχείριση, πρ. πρόεδρος Δ.Σ. Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ).