Κάθε Αύγουστο, ο κύριος Γκρι επιστρέφει σε παλιά, αγαπημένα του ποιήματα. Πριν από λίγα χρόνια είχε μνημονεύσει, τέτοιες μέρες ήταν, τον εξαίσιο «Φυλλομάντη» του Οδυσσέα Ελύτη. Φέτος, από το μέρος όπου έφυγε για να κρυφτεί μακριά απ’ όλους, μου έγραψε για το ποίημα ενός ποιητή που θαυμάζει πολύ, του Μιχάλη Γκανά: «Το μπλε που σε τυλίγει» από τη συλλογή «Μαύρα λιθάρια» του 1980.
«Το μπλε που σε τυλίγει / είναι η στάχτη / του καμένου χρόνου», ξεκινά το ποίημα. Ο κύριος Γκρι αναρωτιέται ποιο μπλε είναι αυτό που παίρνει τη μορφή της στάχτης ενός χρόνου που κάηκε ολοκληρωτικά. Τι μπλε είναι αυτό; Της θάλασσας; Του ουρανού; Της λύπης; Του έρωτα που έγινε στάχτη; Ενός έρωτα ανεκπλήρωτου; Προδομένου απ’ όλους; Και ποιον τυλίγει αυτό το μπλε; Ποια;
«Φυσάει ένας αέρας, / φέρνει φωτογραφίες και τετράδια. Από τα κάτω χρόνια», συνεχίζει ο ποιητής. Αυτά «τα κάτω χρόνια» είναι ένα αίνιγμα και μια πρόκληση την ίδια στιγμή. Συνήθως, λέει ο κύριος Γκρι, τα χρόνια είναι περασμένα, είναι κάπου πίσω μας. Μα στην ποίηση αυτό που κυριαρχεί δεν είναι το «συνήθως» μα το «αλλιώς», οπότε, εδώ έχουμε τα «κάτω χρόνια»: χρόνος του Αδη ή χρόνος των απόκρυφων ερώτων που χάθηκαν ανεπιστρεπτί; Χρόνος των φαντασμάτων ή χρόνος των ζωντανών που έγιναν φαντάσματα αφού τους κατάπιε το πάθος;
«Εδώ γελάς, εδώ σωπαίνεις, / εδώ σας πήρανε με φλας / φοράς το μαύρο φωτοστέφανο», γράφει ο Γκανάς, ο οποίος φέρνει σε κάθε του λέξη τη δωρικότητα της Ηπείρου, μαζί με ένα λυγμικό λυρισμό: πάει να βγει μα πνίγεται, την ίδια στιγμή όμως απλώνεται παντού και ποτίζει το δέρμα. Και αυτό το «μαύρο φωτοστέφανο»; Ενα υπερβατικό φως που φέρνει τη νύχτα, πώς γίνεται; Κι όμως, γίνεται. Ολα γίνονται κι ας μη φαίνονται.
«Το μπλε που σε τυλίγει / είναι το φως / που εκτοπίζει ο θάνατος. // Κανένας δεν το βλέπει. / Κι όμως υπάρχει και πληθαίνει.» Ενα ποίημα υψηλής εσωτερικής καύσης δεν μπορεί παρά να είναι ένα ερώτημα δίχως ερωτηματικό στην κατάληξή του. Ενα ερώτημα που δεν επιδέχεται απάντηση, διότι, με τη σειρά του, γεννάει ένα σωρό άλλα ερωτήματα, απορίες, αγωνίες. Ενα τέτοιο ποίημα, σαν το «Μπλε που σε τυλίγει», σε παρασύρει σαν δίνη προς το αθέατο που «όμως υπάρχει / και πληθαίνει».
Είναι και μία υπενθύμιση: πόσο, σε όλη μας τη ζωή, ο καθένας με τον δικό του τρόπο αναζητεί εναγωνίως αυτό το μπλε που «κανένας δεν το βλέπει» μα που «είναι το φως / που εκτοπίζει ο θάνατος». Ή ο καθένας μας προσπαθεί να ξεγλιστρήσει από το μπλε που είναι «η στάχτη / του καμένου χρόνου». Γνωρίζουμε και τα δύο αυτά μπλε πολύ καλά. Ολοι μας. Είναι το ίδιο πράγμα στο βάθος. Αυτό που αγαπήσαμε περισσότερο απ’ όσο μπορούσαμε.