Μια νέα σελίδα γυρίζει στο ακαδημαϊκό άσυλο, 37 χρόνια μετά τη νομοθέτησή του, το 1982. Η ρύθμιση που παρουσίασε η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως υποδηλώνει τη σαφή πρόθεση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη να αντιμετωπισθούν οι παραβατικές πράξεις εντός των ΑΕΙ. «Τα πανεπιστήμια έχουν γίνει σε μεγάλο βαθμό κέντρα ανομίας και καταφύγια μπαχαλάκηδων. Η κατάσταση είναι επιεικώς απαράδεκτη», είχε αναφέρει προεκλογικά ο κ. Μητσοτάκης. Το πρόβλημα εντάθηκε τα τελευταία χρόνια στα κεντρικά ΑΕΙ, ενώ η αντιμετώπισή του αποτέλεσε μία από τις προμετωπίδες της οξείας ιδεολογικοπολιτικής πόλωσης εν μέσω της πολυεπίπεδης κρίσης στην Ελλάδα.
Ειδικότερα, η νέα ρύθμιση που αντικαθιστά το άρθρο 3 του ν. 4485/2017 (επί υπουργίας Κώστα Γαβρόγλου) ορίζει ότι: «1. Στα ΑΕΙ κατοχυρώνεται και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, η οποία αποτελεί θεσμική εγγύηση της αδέσμευτης και απαραβίαστης επιστημονικής σκέψης, έρευνας και διδασκαλίας. 2. Η ακαδημαϊκή ελευθερία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών προστατεύονται σε όλους τους χώρους των ΑΕΙ, έναντι οποιουδήποτε προσπαθεί να τις καταλύσει ή περιορίσει. 3. Εντός των χώρων των ΑΕΙ οι αρμόδιες αρχές ασκούν όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων».
Ουσιαστικά, οι δημόσιες αρχές θα μπορούν να επεμβαίνουν σε χώρους των ΑΕΙ λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων, εφόσον κληθούν από μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας, αλλά και πολίτη. Η προηγούμενη ρύθμιση (του ν. 4485) όριζε ότι «επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των ΑΕΙ λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής αυτεπαγγέλτως και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση έπειτα από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου».
Η νέα ρύθμιση προσεγγίζει τη φιλοσοφία του νόμου 4009 επί υπουργίας Διαμαντοπούλου, που όρισε πως θα εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία για την προστασία των πανεπιστημίων. «Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των ΑΕΙ εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία», έλεγε.
Οπως ανέφεραν στην «Κ» στελέχη του υπουργείου Παιδείας, η διαφορά της νέας ρύθμισης με το άρθρο του νόμου 4009/2011 είναι πως τώρα η Αστυνομία θα μπορεί να αντιμετωπίσει τους δράστες αξιόποινων πράξεων που τελούνται εκτός ΑΕΙ, όταν βρίσκουν καταφύγιο μέσα στα ΑΕΙ.
Το ΚΙΝΑΛ, πάντως, φέρεται να υποστηρίζει ότι η ρύθμιση αποτελεί «κακή αντιγραφή», όπως σημείωναν στελέχη του, του νόμου 4009/11 του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο δεν αποκλείει να την υπερψηφίσει, ενώ θα καταθέσει βελτιώσεις της στη συζήτησή της από αύριο στη Βουλή.
Από την πλευρά τους, οι πανεπιστημιακοί συμφωνούν στην ανάγκη αντιμετώπισης της παραβατικότητας εντός των ΑΕΙ. «Τα ιδρύματα είναι έρμαια μικρών ομάδων. Η ανομία που συνδέεται με την κατάχρηση της έννοιας του ασύλου πρέπει να αντιμετωπιστεί», ανέφερε στην «Κ» ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης Οδυσσέας Ζώρας. Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η θέση του προέδρου της ομοσπονδίας πανεπιστημιακών ΠΟΣΔΕΠ Ιωάννη Νηματούδη, που τονίζει «πως είναι θετικό το ότι η ρύθμιση εστιάζει στην ανάγκη προστασίας και ενίσχυσης της ακαδημαϊκής ελευθερίας».
«Η προτεινόμενη αναρρύθμιση επιτελεί κυρίως ιδεολογική λειτουργία: Υπογραμμίζει την έμφαση που δίνει η κυβέρνηση στα ζητήματα ασφάλειας των πολιτών και αστυνόμευσης του δημόσιου χώρου. Εκτιμώ πως πρακτικό αποτέλεσμα δεν θα υπάρξει, όπως δεν υπήρξε και στο διάστημα 2011-17, όταν η τότε ρύθμιση ήταν ανάλογη με την προτεινόμενη. Αν θέλουμε πρακτικό αποτέλεσμα, αρκεί να δώσουμε έμφαση σε τρία σημεία: τον πολύ καλό φωτισμό των πανεπιστημιακών χώρων, την καλύτερη φύλαξή τους από ειδικό σώμα που υπόκειται στις πρυτανικές αρχές και, κυρίως, την έγνοια να διατηρούμε τα πανεπιστήμια σε διαρκή ερευνητική, διδακτική και πολιτισμική λειτουργία – ασφαλή πανεπιστήμια είναι τα ζωντανά πανεπιστήμια. Το πανεπιστημιακό άσυλο δεν είναι επινόηση της Μεταπολίτευσης, ούτε επινόηση της Αριστεράς. Είναι η κοινή, δημοκρατική μας κληρονομιά. Κοινή: και της δημοκρατικής Αριστεράς και της φιλελεύθερης Δεξιάς», ανέφερε στην «Κ» ο Χάρης Αθανασιάδης, καθηγητής στο Παν. Ιωαννίνων.
Ο συντάκτης της πρώτης ρύθμισης περί ασύλου στον νόμο 1268 του 1982, ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ και πρώην υπουργός Γιάννης Πανούσης δήλωσε στην «Κ» ότι στη νέα ρύθμιση χρειάζεται να διευκρινισθούν θέματα όπως σε ποια αδικήματα θα μπορεί να επέμβει η Αστυνομία και πώς θα τιμωρείται η καταχρηστική επέμβαση. Και, όπως τόνισε, «πρέπει να γίνει διάκριση ανάμεσα στην παραβίαση των αρχών του ασύλου από ενδοπανεπιστημιακούς –εκεί πρέπει να εφαρμόζεται κώδικας δεοντολογίας– και εξωπανεπιστημιακούς. Στη δεύτερη περίπτωση αρμόδια είναι η Αστυνομία».