Η Ελλάδα δεν συνορεύει, δυστυχώς, με χώρες όπως η Δανία ή το Λουξεμβούργο. Αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και καλείται να διαχειριστεί ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων και απειλών, όπως, π.χ., φιλόδοξους γείτονες, αμφισβητήσεις θαλασσίων συνόρων, εθνικισμούς, ανταγωνισμούς μεγάλων δυνάμεων, πληθυσμιακές μετακινήσεις, διεθνή και εσωτερική τρομοκρατία, παραδοσιακές και νέες μορφές εγκληματικότητας, φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Η χώρα μας χρειάζεται λοιπόν έναν ευμεγέθη και αποτελεσματικό τομέα εθνικής ασφάλειας που περιλαμβάνει υπουργεία όπως τα Εξωτερικών, Εθνικής Αμυνας και Προστασίας του Πολίτη, και φορείς όπως το ΓΕΕΘΑ, η ΕΥΠ, η ΕΛ.ΑΣ., η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, το Πυροσβεστικό Σώμα και το Λιμενικό Σώμα. Αυτός ο μηχανισμός καλείται να επιτελέσει επιτυχημένα μια σειρά αποστολών όπως: αποτροπή μιας αυξανόμενης νευρικής Τουρκίας και πολυεπίπεδη προετοιμασία για μια διαπραγμάτευση που θα πρέπει να διεξαχθεί την κατάλληλη χρονική στιγμή, με την καλύτερη δυνατή ισορροπία δυνάμεων και με ρεαλιστικές επιδιώξεις· συμβολή στη σταθεροποίηση Βαλκανίων και Ανατολικής Μεσογείου· έλεγχος και προστασία συνόρων και διαχείριση πληθυσμιακών ροών και αντιμετώπιση γενεσιουργών αιτίων σε επίπεδο Ε.Ε.· διαχείριση τρομοκρατίας και εγκληματικότητας· αποφυγή καταστροφών όπως το Μάτι και η Πελοπόννησος (2007), αλλά και μιας σειράς άλλων σεναρίων (π.χ. πανδημίες, κυβερνοεπιθέσεις), λαμβάνοντας υπόψη και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής κ.ά. Πέραν όμως της διαχείρισης κρίσεων, απαιτείται και στρατηγικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο.
Στα θετικά της σημερινής κατάστασης, η συμμετοχή σε Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, οι καλές σχέσεις με μεγάλες δυνάμεις, οι περιφερειακές συμμαχίες και η ποιότητα του έμψυχου δυναμικού. Στα αρνητικά, οι οικονομικοί περιορισμοί και η ανάγκη για εκσυγχρονισμό του υλικού, η απουσία κουλτούρας συντονισμού και διυπηρεσιακής συνεργασίας και η συνακόλουθη πιεστική ανάγκη ταχύρρυθμης προσαρμογής σε νέα τεχνολογικά και άλλα δεδομένα, οργανωτικές δομές και επιχειρησιακά σχήματα, μέσω θεσμικών αλλαγών και σημαντικών επενδύσεων στην εκπαίδευση και επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού. Ενδιαφέρουσα κίνηση η θεσμοθέτηση συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, αλλά θα χρειαστεί αρμοδιότητες και μέσα για να καλύψει αυτό το σημαντικό κενό.
* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ